Η ομιλία του Αντιδήμαρχου κ. Νικόλαου Λαζαριώτη για την 99η επέτειο απελευθέρωσης της πόλης των Σερβίων

Αγαπητοί συμπολίτες και συμπολίτισσες,

Σαν σήμερα στις 10 Οκτώβρη του 1912 ο ελληνικός στρατός απωθούσε τους Τούρκους στη μάχη των στενών «Πόρτες» και το απόγευμα της ίδιας ημέρας έμπαινε ελευθερωτής στην πόλη των Σερβίων. Οι κάτοικοι των Σερβίων με πανηγυρισμούς, υποδέχονταν τους γενναίους φαντάρους του 8^ου πεζικού συντάγματος της 4^ης Μεραρχίας. Το μαντάτο που περίμεναν, για πέντε σχεδόν αιώνες, είχε φτάσει. Τα Σέρβια ήταν επιτέλους ελεύθερα, απαλλαγμένα από την Οθωμανική κυριαρχία.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα η μεγάλη δύναμη της περιοχής η Τουρκία βρίσκεται σε κατάσταση αποσύνθεσης. Οι υπόδουλοί της λαοί, εξεγείρονται φανερά εναντίον του δυνάστη τους και οι Μεγάλες Δυνάμεις (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία) επιχειρούν να ρυθμίσουν κρατώντας τις σχετικές αποστάσεις τα δικά τους συμφέροντα. 

Η Ελλάδα, μετά την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιδόθηκε αμέσως στην κρατική της οργάνωση και ανασυγκρότηση.

 Η όποια όμως, προσπάθεια του ελεύθερου ελληνικού κράτους, για την απελευθέρωση του υπόδουλου ελληνισμού, ήταν δύσκολο να εκδηλωθεί και να καρποφορήσει, γιατί η Τουρκία εξακολουθούσε να είναι ισχυρή και γιατί η πολιτική των ευρωπαϊκών Δυνάμεων για τη Βαλκανική είχε διαμορφωθεί κάτω από το δόγμα της διατήρησης του τότε εδαφικού καθεστώτος στην περιοχή, χωρίς να επιτρέπει καμιά ουσιώδη μεταβολή.

Σε κάθε απαίτηση ή διάβημα των βαλκανικών κρατών, για τα δικαιώματα των ομοεθνών πληθυσμών τους, η απάντηση της Τουρκίας ήταν αρνητική και πολλές φορές απειλητική. Η Ελλάδα, μπροστά στη νέα κατάσταση, οργάνωσε το Στρατό της σε νέες βάσεις και εφοδιάστηκε με το απαραίτητο πολεμικό υλικό, ενώ νέες μονάδες προστέθηκαν στο στόλο. Παράλληλα, άρχισε έντονη διπλωματική δραστηριότητα.

Είχε γίνει κατανοητό, ότι δεν ήταν δυνατό η Ελλάδα ν’ αντιπαραταχθεί μόνη της κατά της Τουρκίας. Έπρεπε να ζητηθεί η συνεργασία και των άλλων βαλκανικών κρατών. Και η κατάσταση ήταν ευνοϊκή. Μετά από διαπραγματεύσεις τα τέσσερα χριστιανικά βαλκανικά κράτη, αν και δεν είχαν υπογράψει κοινό αμυντικό σύμφωνο, βρέθηκαν στις αρχές του φθινοπώρου του 1912 συνενωμένα και αλληλέγγυα κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο πόλεμος, μεταξύ των Βαλκανικών Συμμάχων και της Τουρκίας, ήταν αναπόφευκτος και στις 5 Οκτωβρίου του 1912 άρχισαν οι εχθροπραξίες με το Βουλγαρικό Στρατό να επιχειρεί προς την Ανατολική Θράκη, το Σερβικό προς τα Σκόπια και το Μοναστήρι και τον ελληνικό προς τη Μακεδονία και την Ήπειρο.

Η Στρατιά Θεσσαλίας άρχισε την προέλασή της, το πρωί της 5^ης Οκτωβρίου 1912 με σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Αφού απώθησε τουρκικά τμήματα κατέλαβε στις 6 Οκτωβρίου την Ελασσόνα, συνέχισε την προέλαση της καις τις 9 Οκτωβρίου επιτέθηκε κατά των Τούρκων στην οχυρή τοποθεσία του Σαρανταπόρου την οποία οι Τούρκοι είχαν οχυρώσει υποδειγματικά.

 Το σχέδιο του γενικού επιτελείου προέβλεπε την κατά μέτωπο επίθεση στα στενά Σαρανταπόρου με ταυτόχρονη και από τα δύο πλευρά συγκεντρωτική ενέργεια προς τα Σέρβια, για την κατάληψη της γέφυρας του Αλιάκμονα και την αποκοπή συμπτύξεων στου εχθρού.

Το σχέδιο των Τούρκων ήταν να κρατήσουν σταθερή άμυνα ώστε να εμποδίσουν την προέλαση των Ελλήνων προς τα βόρεια. Το πρωί της 9^ης Οκτωβρίου ο ελληνικός στρατός εξαπέλυσε επίθεση κατά μέτωπον. Η προέλαση των μεραρχιών του κέντρου (1^η, 2^η, και 3^η ) έγινε με δύο συντάγματα από κάθε μεραρχία. Παράλληλα η 4^η και η 5^η Μεραρχία κινήθηκαν από τα πλάγια. Η 2^η επιτέθηκε ανοίγοντας δρόμο προς τις τοποθεσίες Λαζαράδες και Βογγόπετρα με προορισμό την Κοζάνη και η 4^η προέλασε μέσω των χωριών Λιβαδερό – Μεταξάς – Τριγωνικό, με σκοπό να βρεθεί στα νώτα της εχθρικής παράταξης στα Σέρβια. Τα αποτελέσματα της πρώτης ημέρας της μάχης ήταν μάλλον δυσμενή για τον ελληνικό στρατό. Οι απώλειες ήταν μεγάλες, ο καιρός άσχημος, το έδαφος δύσβατο, το ηθικό των ανδρών μάλλον πεσμένο.

Για την επομένη τα ξημερώματα το Γενικό Στρατηγείο είχε προγραμματίσει οι τρεις Μεραρχίες του κέντρου να συνεχίσουν την προσπάθειά τους να καταλάβουν τις θέσει των Τούρκων αλλά ενώ όλα ήταν έτοιμα για την επίθεση, στα γύρω υψώματα βασίλευε απόλυτη ησυχία. Οι Τούρκοι κατά τη διάρκεια της νύχτας, αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο να κυκλωθούν, προτίμησαν να υποχωρήσουν προς τα Σέρβια.

Ας δούμε όμως πως περιγράφει τα γεγονότα μέσα από το βιβλίο ¨Τα Σέρβια¨ (1956) ο δάσκαλος Μηνάς Μαλούτας  :

 «Επειδή μετωπικώς το Σαραντάπορον ήτο δυσπρόβλητον, ενηργήθη υπό του ελληνικού στρατού υπερκέρασις τούτου, κατ’ αμφότερα τα πλευρά, ανατολικά προς Λειβάδι και Νεοχώρι και δυτικά δι’ Αμάρμπεη, Λειβαδερού, Μεταξά, Πολυρράχου και έτι δυτικώτερον, δι ευρυτάτου ελιγμού, μέσω Λαζαράδων και Ζάμπουρδας….

…

Όταν όμως το μεσονύκτιον της 9^ης προς την 10^ην Οκτωβρίου οι Τούρκοι επληροφορούντο τα των υπερκεράσεων του ελληνικού στρατού, ιδίως της αφίξεως εις Πολύρραχον ελληνικών στρατευμάτων (8^ον πεζικόν Σύνταγμα Ναυπλίου, 11^ον Κορίνθου και 9^ον Καλαμών, … υπέστησαν τοιαύτην σύγχισιν και πανικόν, ώστε ολόκληρον το μέτωπον του Σαρανταπόρου διελύθη και οι Τούρκοι ετράπησαν εις άτακτον φυγής, διαλυθέντες κυριολεκτικώς, υπό καταρρακτώδη βροχήν, εγκαταλείποντες δε το πολεμικόν των υλικόν.

Το πυροβολικόν των μόνον ώδευε προς Πολύρραχον, υποστηριζόμενον δι’ ισχυρού στηρίγματος πεζικού, αλλά και τούτο την χαραυγής της 10^ης Οκτωβρίου, όταν έφθασεν εκεί και ευρέθη προς της 4^ης Μεραρχίας, εγκαταλείφθη υπό των πυροβολητών του, αποτελούμενον εξ 25 πυροβόλων και των βλητοφόρων του και πάντες οι πυροβοληταί μετά των ίππων των πυροβόλων και των λοιπών φυγάδων ετράπησαν διά του στενού Λάβας, Κάστρων Σερβίων, προς Σέρβια και εκείθεν διά γεφύρας Αλιάκμονος προς την αντίπεραν όχθην.

Κατά την διάρκειαν της 10^ης Οκτωβρίου και μέχρι του απογεύματος δια να δοθή ευκαιρία εις τα τουρκικά στρατεύματα να διαρρεύσουν διά του στενού Λάβας, κάστρου Σερβίων, προς γέφυραν Αλιάκμονος, αντέταξαν άμυναν, διά της δημιουργίας προχείρου δυνάμεως, εις τα στενά «Πόρτες», τραπέντες εν συνεχεία και ούτοι εις φυγήν.

Ούτω το απόγευμα της 10^ης Οκτωβρίου 1912 έπαυσε το κροτάλισμα των πολυβόλων, το οποίον ευκρινώς ηκούετο εις τα πλησιόχωρα στενά «Πόρτες» από τους εναγωνίως παρακολουθούντας τα διαδραματιζόμενα εκ των οικιών των, Σερβιώτας και επρόβαλον εις τα κράσπεδα των Σερβίων, οι πρώτοι άγγελοι της νίκης, γενναίοι φαντάροι του 8^ου πεζικού συντάγματος…

Εις το πεδίον της μάχης εις τις «Πόρτες» οι Τούρκοι άφηναν μεγάλον όγκον νεκρών, τον ομαδικόν τάφον των οποίων είδομεν την επομένην εις το ρέμα, ότε μικροί ημείς μετέβημεν επί τόπου, προς επιθεώρησιν και αποθαυμασμόν του πεδίου της μάχης.

Εκ των Ελλήνων εκτελεστών της ιστορικής επιταγής του ελληνισμού, έπιπτον 13 γενναίοι ήρωες, ο ταγματάρχης Παπαδήμας, ο ανθ/γος Ξενοφών Λογοθέτης και 11 οπλίται.

Την νύκτα όμως της 9^ης προς την 10^ην Οκτωβρίου τους από της εκρήξεως του πολέμου, συλληφθέντας εκ Σερβίων και των γύρω ελληνικών Κοινοτήτων ομήρους τους οποίους είχον εγκλείσει εις τας φυλακάς Σερβίων εξετέλουν ως τραγιά.

Σωροί κατααιματωμένων νεκρών απεκαλύφθησαν εις τους οφθαλμούς των πρώτων εξελθόντων εκ των οικιών των Σερβιωτών μετά την είσοδον των ελληνικών στρατευμάτων.

Μεταξύ αυτών διεκρίναμεν και ημείς, γυμνόν με μίαν σφαίραν εις το σώμα του τον αείμνηστον διδάσκαλόν μας Κων/νον Κάρπον, ο ιερεύες Πλατανορρεύματος, Παπακατσιαούνης.

Επί της εισόδου της πόλεως, κατέκειντο φονευμένοι τρεις ιερείς ο Παπαγιάννης εκ Μεταξά, δεύτερος ιερεύς ομοίως εκ Μεταξά και τρίτος ο Παπανικόλαος Στεργιόπουλος εκ Παλαιογρατσάνου.

Ο συνολικός αριθμός των αγρίως σφαγιασθέντων κατά την νύκτα εκείνην Ελλήνων εθνομαρτύρων, ανήλθεν εις 117 εξ ων 42 από τα ηρωοτόκα Μεταξά.

Το αιματηρόν αυτό γεγονός επεσκίασε κατά την αλησμόνητον 10^ην Οκτωβρίου 1912, την απερίγραπτον κατά τα άλλα χαράν των απελευθερωθέντων ραγιάδων».

  

Αναμφισβήτητα, οι Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913) αποτελούν ορόσημο στη Νεότερη Ιστορία. Κατά τους πολέμους αυτούς όλοι οι Έλληνες αδελφωμένοι σε εθνική πανστρατιά και με ζηλευτή ομοψυχία επιδόθηκαν σ’ έναν τιτάνιο αγώνα.

Οι Βαλκανικοί πόλεμοι άλλαξαν τα σύνορα του ελληνικού κράτους, καθώς η Ελλάδα ενσωμάτωσε πλούσιες περιοχές (Ήπειρο, Δυτική και Κεντρική Μακεδονία, Νησιά του Αιγαίου, Κρήτη), ένα εκατομμύριο νέους κατοίκους και άριστες οικονομικές προοπτικές.

 Εξετάζοντας κανείς τα γεγονότα αυτής της περιόδου, βρίσκεται αντιμέτωπος με λέξεις – αξίες που στις μέρες μας έχει υποτιμηθεί η σημασία τους όπως «θυσία», «ελευθερία», «σύμπνοια».

Οι έννοιες αυτές είναι σήμερα, στις δύσκολες στιγμές που περνά η πατρίδα μας, περισσότερο από επίκαιρες.  

Αρκεί μια ματιά στα σύγχρονά μας γεγονότα για να διαπιστώσουμε το μέγεθος των κινδύνων να χαθεί σε καιρό ειρήνης ό,τι κερδίσαμε με αγώνα και θυσίες. Οι κανόνες του πολέμου έχουν αλλάξει.

 Η υπερσυγκέντρωση κερδών και πλούτου στα χέρια λίγων και ταυτόχρονα η υπερχρέωση των κρατών οδηγούν λαούς σε νέες πρωτόγνωρες περιπέτειες. Η εθνική υπόσταση κινδυνεύει, όχι από στρατιωτική ήττα με αντίπαλο, αλλά από την οικονομική εξάρτηση από κατά παραδοχή φίλους και από υπερεθνικά κέντρα αποφάσεων.  

 Κινδυνεύουμε λοιπόν εξαιτίας των παραπάνω παραγόντων να χάσουμε όσα με αίμα και θυσίες απέκτησαν οι πρόγονοί μας, των οποίων τη μνήμη σήμερα τιμούμε.

Η επανάπαυση στο μεγαλείο των προγόνων δεν είναι ικανή να μας βοηθήσει. Έχουμε υποχρέωση όχι μόνο να διαφυλάξουμε αυτά που κληρονομήσαμε, αλλά να ανακτήσουμε την χαμένη, σε μεγάλο βαθμό αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας.

Όπως η εθνική ελευθερία δεν χαρίστηκε αλλά κατακτήθηκε, έτσι και η οικονομική μας ελευθερία πρέπει να κατακτηθεί από εμάς τους ίδιους και όχι με την ελεημοσύνη των ξένων.     

Πρέπει λοιπόν να πιστέψουμε ξανά στον εαυτό μας και στις αστείρευτες δημιουργικές μας δυνάμεις.  

 Για να θυμηθούμε και τον στρατηγό Μακρυγιάννη, ο οποίος πικραμένος από τις έχθρες που άρχισαν μεταξύ των αγωνιστών του 1821 γράφει στα απομνημονεύματά του: «Αν μας έλεγε κανένας αυτείνη τη λευτεριά όπου θα γευόμαστε, θα περικαλούσαμε τον Θεόν να μας αφήσει εις τους Τούρκους άλλα τόσα χρόνια, όσο να γνωρίσουν οι άνθρωποι τι θα ειπεί πατρίδα, τι θα ειπεί θρησκεία, τι θα ειπεί φιλοτιμία, αρετή, και τιμιότη, Αυτά λείπουν απ’ όλους εμάς, στρατιωτικούς και πολιτικούς.»

Σας ευχαριστώ