ΑΟΖ ή ΥΦΑΛΟΚΡΥΠΙΔΑ; Η Εθνική στρατηγική στην χάραξη θαλάσσιων συνόρων

Του Ανδρέα Τσιφτσιάν

Την παρακάτω ανοικτή επιστολή είχα γράψει στον αναπληρωτή καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και  Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και νυν βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας κύριο Άγγελο Συρίγο.  Την ανασύρω από την συρτάρι σήμερα δεδομένης της αδυσώπητης επικαιρότητας. 

Αφορμή για την  απάντησή μου τότε ήταν η εκπομπή «Ιστορίες» του κυρίου Αλέξη Παπαχελά στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ στις 31/05/2017 (βλ. επισυναπτόμενα video στο τέλος του άρθρου «σπασμένα» σε δύο μέρη). Για να καταλάβει όμως κανείς τα παρακάτω θα πρέπει να γίνουν πρώτα κάποιες απαραίτητες διευκρινήσεις.

Αυτό που δεν γνωρίζουν οι Έλληνες σήμερα (και που μάλλον με μεγάλη επιτυχία φυλάσσεται από το πολιτικό σύστημα ως κοινό μυστικό), είναι ότι υπάρχει μία ισχυρή εσωτερική διένεξη μεταξύ των  επιστημόνων, διπλωματών και πολιτικών μας ως προς την εθνική στρατηγική χάραξης των θαλασσίων συνόρων της Ελλάδας.

Από την μία πλευρά υπάρχει μία εξωσυστημική ομάδα που προτάσσει την ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) ως την «σωστή» προσέγγιση του θέματος, ενώ από την άλλη πλευρά βρίσκεται μία συστημική πλειοψηφούσα  ομάδα, η οποία προβάλει την γεωλογική υφαλοκρηπίδα ως πάγια εθνική πρακτική.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Ελλάδα δεν έχει θεσπίσει ακόμη ΑΟΖ. Ανακήρυξη ΑΟΖ σημαίνει ότι το παράκτιο κράτος αναγνωρίζει πως έχει όρια στην θάλασσα. Είναι μονομερής πράξη και προηγείται της πρόσκλησης για οριοθέτηση στα όμορα κράτη. Πρακτικά δηλαδή η Ελλάδα επιμένει πως τα κυριαρχικά της δικαιώματα  στην θάλασσα (πέραν της κυριαρχίας που ορίζει η Αιγιαλίτιδα Ζώνη) είναι μόνο δυνητικά.  Δηλαδή μία πιθανότητα!

Το ζήτημα του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και των ελληνοτουρκικών διαφορών είναι τεράστιο για να μπορέσω να το καλύψω σε λίγες γραμμές. Ίσως επανέλθω με περαιτέρω αρθρογραφία σχετικά. Εκείνο που επιθυμούσα τότε να καταδείξω με την συγκεκριμένη και ταπεινή παρέμβασή μου ήταν να αποκαλύψω  αφενός την άγνωστη στους πολλούς διχογνωμία και αντιπαράθεση στον εθνικό στρατηγικό σχεδιασμό εντός των τειχών και την ανεπάρκεια των «σοφών» της  εξωτερικής μας πολιτικής αφετέρου.

Η Τουρκία χορεύει διότι ξέρει πως οι Έλληνες που αποφασίζουν δεν είναι ενωμένοι. Και αυτοί που θα μπορούσαν να είναι ενωμένοι δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι. Ας δούμε τα λάθη και στην δική μας πλευρά.

(Ακολουθεί η επιστολή)

5/6/2017

«Αξιότιμε κύριε Άγγελε Συρίγε,  

σας παρακολούθησα στην προχθεσινή εκπομπή "Ιστορίες" του ΣΚΑΪ  και πραγματικά τα λεγόμενά σας αποτελούν μία δυσάρεστη διαπίστωση λόγω ανακριβειών, σε βαθμό που μου προκαλούν έκπληξη για έναν καθηγητή πανεπιστημίου. Απ' ό,τι φαίνεται αγνοείτε (ή μάλλον θέλετε να αγνοείτε) τόσο πολύ τα βασικά δεδομένα ώστε να καθίσταται η επιχειρηματολογία σας επιεικώς ελλιπής.  Συγκεκριμένα αναφέρομαι στις κάτωθι περιπτώσεις.

Μετά το σημείο 22:00 (στο πρώτο video) λέτε: «Μόνο του το Καστελόριζο δεν αρκεί για να αγγίξει η μέση γραμμή της οριοθετήσεως την κυπριακή ΑΟΖ». Εδώ κάνετε   σημαντικό πραγματολογικό λάθος. Η απόσταση της Μεγίστης από την αιγιαλίτιδα ζώνη της Κύπρου είναι περίπου 168 ναυτικά μίλια. Η μέση γραμμή λοιπόν είναι περίπου 84 ναυτικά μίλια και συνεπώς το διάστημα υπερκεράζεται από την ΑΟΖ. Μια χαρά φτάνει και περισσεύει λοιπόν η ΑΟΖ για να διασφαλίσει κοινά θαλάσσια σύνορα με την Κύπρο. 

Συνεχίζετε την φράση σας λέγοντας: «Η Στρογγυλή μας δίνει την δυνατότητα να χαράξουμε με βάση την μέση γραμμή κοινό όριο υφαλοκρηπίδας με Κύπρο». Εδώ το λάθος σας είναι σημαντικότερο. Διότι καθώς στο σημείο αυτό μιλάτε με όρους υφαλοκρηπίδας, τότε θα έπρεπε να γνωρίζετε ότι η Κύπρος οριοθέτησε και «οικοπεδοποίησε» τα χωρικά της ύδατα με βάση την ΑΟΖ και όχι με βάση την υφαλοκρηπίδα, έννοια την οποία τελικά αγνόησε πλήρως.

Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, μπορεί να γίνει οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με υφαλοκρηπίδα ή ΑΟΖ με ΑΟΖ.  Η προσπάθεια συσχέτισης ανόμοιων πραγμάτων, δηλαδή οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας (Καστελόριζου) με ΑΟΖ (Κύπρου) προσιδιάζει μάλλον στο παράδειγμα να προσπαθεί κανείς να ανοίξει μία πόρτα με λάθος κλειδί. Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμη κι αν αυτό ήταν εφικτό (με ενδεχόμενα νομικίστικα επιχειρήματα από μέρους σας) θα ήταν εφικτό  μόνο μέσω  απόφασης διαιτητικού δικαστηρίου. Δηλαδή  ουσιαστικά μας περιγράφετε το ενδεχόμενο να συρθεί Ελλάδα με την Κύπρο στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Φρίκη!

Αυτή είναι μία ιδιαιτέρως προβληματική προσέγγιση που αν μη τι άλλο, εκτός από τα παραπάνω, αναδεικνύει την μη ύπαρξη κοινής εθνικής στρατηγικής με την Κύπρο. Δηλαδή η Κύπρος και η Ελλάδα (η δεύτερη προφανώς ανειλικρινώς) «προσπαθούν» να έχουν κοινά θαλάσσια σύνορα προσεγγίζοντας το θέμα από διαφορετική σκοπιά και στρατηγική και με διαφορετική νομική επιχειρηματολογία, θέτοντας δηλαδή η μία την ΑΟΖ και η άλλη την υφαλοκρηπίδα ως κριτήριο οριοθέτησης μεταξύ τους. Σε απλά ελληνικά, όποιος δεν θέλει να ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινίζει. Αυτός ο τρόπος που εσείς προτείνετε, είναι και ο καλύτερος δρόμος για να μην γίνει τελικά οριοθέτηση και ταύτιση συνόρων μεταξύ των δύο κρατών.

Και τα οικτρά δεν σταματούν εδώ: Μετά το 25:00  (στο δεύτερο video)  ο άλλος κύριος (Παύλος Αποστολίδης, πρώην ΕΥΠ, υπεύθυνος για τις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία, τρομάρα μας), λέει ότι «δεν μπορούμε να υιοθετήσουμε ΑΟΖ αφού δεν μπορούμε να το κάνουμε και με την υφαλοκρηπίδα». Με αυτή την άποψη συμφωνείτε. Εννοεί, ότι η ΑΟΖ δεν θα έλυνε κάποιο πρόβλημα οριοθέτησης, διότι οι Τούρκοι θα διαφωνήσουν με την ΑΟΖ όπως και με την υφαλοκρηπίδα, οπότε μηδέν το όφελος. 

Αυτό είναι μεν σωστό αλλά εν μέρει, διότι παραλείπει να αποσαφηνίσει, ότι το πρόβλημα θα υπάρχει μόνο με την Τουρκία και όχι με τις άλλες όμορες χώρες. Και αυτό το επιχείρημα λοιπόν είναι επίσης ασθενές. Πράγματι, όπως προείπα,  η οριοθέτηση ΑΟΖ έπεται της θέσπισης κι ενώ η δεύτερη μπορεί να γίνει μονομερώς, η πρώτη απαιτεί τις υπογραφές και των δύο συμβαλλόμενων μερών, άρα σωστά, η οριοθέτηση της ΑΟΖ θα απαιτούσε την υπογραφή και της Τουρκίας, η οποία, βεβαίως, δεν πρόκειται να την δώσει.  

Η Ελλάδα όμως χρειάζεται να κάνει συνολικά έξι οριοθετήσεις (ακούγεται και στο video από τον κύριο Καρυώτη) με Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία. Συνεπώς, όχι  μόνο η Κύπρος αλλά και όλες οι υπόλοιπες χώρες (εκτός της Τουρκίας) αγνοούν την υφαλοκρηπίδα και θέτουν ως βάση για οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τους την ΑΟΖ. Και ορθώς το κάνουν εξαιτίας μια σειράς λόγων, όπως επί παραδείγματι  ότι η έννοια της υφαλοκρηπίδας υπερκαλύπτεται και υπερκεράζεται τόσο γεωγραφικά όσο και λειτουργικά από την ΑΟΖ.

Η υφαλοκρηπίδα ως γεωλογική έννοια (αντίθετα με την ΑΟΖ η οποία είναι γεωγραφική έννοια) είναι  ασαφής και  νεφελώδης και η έκτασή της ποικίλει ανάλογα με την γεωμορφία του βυθού της θάλασσας με περισσότερες εξαιρέσεις παρά κανόνες. Ακριβώς εξαιτίας αυτής της ασάφειας η διευθέτηση της οριοθέτησης επιβάλλεται από διαιτητικό δικαστήριο, διότι οι διαφωνίες που προκύπτουν είναι πάμπολλες. Στρατηγική υφαλοκρηπίδας σημαίνει Χάγη και, όπως ορθώς το διατύπωσε ο κ. Βιλανάκης στο video, Χάγη (σημ. με όρους υφαλοκρηπίδας) σημαίνει πως «παίζεις τα νησιά του Αιγαίου στα ζάρια». ΑΟΖ σημαίνει 200 ναυτικά μίλια από την αιγιαλίτιδα ζώνη ως σημείο βάσης. Αν οι ακτές γειτονικών κρατών είναι πιο κοντά από αυτή την απόσταση, τότε ορίζεται η μέση γραμμή.  Η ΑΟΖ μετριέται υπό το φως του ηλίου στην επιφάνεια της θάλασσας και όχι στα σκοτεινά της βάθη. 

Η γεωλογική υφαλοκρηπίδα ως νομική βάση  χάραξης θαλασσίων συνόρων έχει εγκαταλειφθεί από όλους.

Ουσιαστικά λοιπόν ο κος Αποστολίδης, με τον οποίο συμφωνήσατε στο βίντεο,  μας λέει ότι η Ελλάδα (οφείλει να) έχει διαφορετική στρατηγική χάραξης συνόρων στην θάλασσα από αυτή που έχουν όλες οι ενδιαφερόμενες και όμορες με αυτήν χώρες. Ωστόσο, όπως προείπα παραπάνω, αυτό συνιστά στρατηγική τέτοια που θα αποτρέψει τελικά την χάραξη κοινών συνόρων στην θάλασσα. Εκτός κι αν προτείνετε να ακολουθήσει η Ελλάδα στρατηγική υφαλοκρηπίδας μόνο με την Τουρκία και στρατηγική ΑΟΖ με τις υπόλοιπες χώρες, οπότε θα πρέπει να μας εξηγήσετε για ποιον λόγο οφείλει να υπάρχει μία τέτοια διαφοροποίηση που περιπλέκει μάλλον τα πράγματα παρά τα απλοποιεί.

Ο κύριος Αποστολίδης λοιπόν, δεν μπορεί να έχει δίκιο, διότι η απάντηση στο ανύπαρκτο επιχείρημά του είναι ότι η ΑΟΖ «επιβάλλεται» ουσιαστικά ως στρατηγική από το περιβάλλον της Ελλάδας με τις όμορες χώρες της, δηλαδή από την ίδια την πραγματικότητα ή την πάγια πρακτική των γειτόνων της. Αυτήν την πραγματικότητα φαίνεται να την αγνοείτε. Τα «μαργαριτάρια» σας όμως δεν σταματούν εδώ.

Συνεχίζετε παρακάτω στο video και  μιλάτε για «περιβαλλοντική σημασία της ΑΟΖ». Πάλι καλά. Έχετε εφεύρει ευτυχώς τουλάχιστον μία «λειτουργία» της ΑΟΖ, σε παγκόσμια πρώτη ομολογουμένως, διότι κανένα παράκτιο κράτος στον κόσμο, το οποίο και την ανακήρυξε, δεν το έκανε (μόνο) για να διασφαλίσει το περιβάλλον αλλά για να κατοχυρώσει οικονομική δικαιοδοσία επί επιχειρηματικών εκμεταλλεύσεων. Δεν χάσατε για άλλη μια φορά την ευκαιρία να απαξιώσετε ουσιαστικά ή να υποβαθμίσετε με αυτόν τον τρόπο  την σημασία της ΑΟΖ.

Θα αναρωτηθεί βέβαια κανείς ποιος  είναι άραγε ο λόγος που ακολουθείτε μία τέτοια ανορθολογική θέση. Ο λόγος είναι απλός αν και δεν θέλετε να ακουστεί: Διότι έτσι το θέλουν οι ΗΠΑ πριν αποφασίσουν τι μέλλει γενέσθαι με την δική τους ΑΟΖ. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι Έλληνες είναι ότι οι Αμερικανοί ακολουθούν στρατηγική υφαλοκρηπίδας για τους δικούς τους πολύ ιδιαίτερους λόγους, κομμένους και ραμμένους στα δικά τους μέτρα και που αφορούν ειδικά στις διεκδικήσεις τους στην Αρκτική. Η ΑΟΖ της Αλάσκας «υστερεί» μπροστά στο τεράστιο στρατηγικό βάθος της Ρωσίας και η υφαλοκρηπίδα είναι για αυτούς μία καλή δικαιολογία να διεκδικήσουν περισσότερα. Έτσι, προσπαθούν να επιβάλλουν την δική τους προσέγγιση και στις υποτελείς χώρες δορυφόρους τους.

Γενικότερα, όσο οι ΗΠΑ ακολουθούν ακόμη στρατηγική υφαλοκρηπίδας τόσο οι «βραχίονές» τους  δεν θα ακολουθούν εθνική αλλά αμερικανική στρατηγική ως υπάκουοι φίλοι.

Κρίμα!»

(Τέλος επιστολής).

Στα παραπάνω ο κύριος Συρίγος επέλεξε την διαρκή ήττα της ένοχης σιωπής. Προσφάτως τον άκουσα και πάλι σε μία τηλεοπτική ομιλία να υποστηρίζει ότι «η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης παραβιάζει την υφαλοκρηπίδα της Κρήτης».  Μόνο που οι  δύο χώρες οριοθέτησαν μεταξύ τους ΑΟΖ και όχι υφαλοκρηπίδα.

Επιμύθιο: «Τι κάνεις μπάρμπα; Κουκιά σπέρνω».

Ανδρέας Τσιφτσιάν

Οικονομολόγος

Επισυναπτόμενα:

 https://www.youtube.com/watch?v=sTzuCXE_i0w

https://www.youtube.com/watch?v=zY-XJOLhNss