«Είναι μύθος ότι θα κατασχεθεί η Ακρόπολη»

Του Χρ. Ροζάκη*

Υπάρχει μια μυθολογία, που τον τελευταίο καιρό έχει πάρει διαστάσεις, πιστεύω καλοπίστως, σχετικά με τη σημασία του αγγλικού Δικαίου για την προστασία των πιστωτών έναντι ασυνέπειας του οφειλέτη. Κάποιοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της και συνεπώς μπορεί να διασφαλιστεί καλύτερα με το ελληνικό Δίκαιο, γιατί ενδεχομένως μπορούμε να χειριστούμε πιο ευέλικτα την αδυναμία πληρωμής με ελληνικό Δίκαιο, τον Έλληνα νομοθέτη και τον Έλληνα δικαστή.
Νομίζω ότι η άποψη αυτή εκκινεί από την αρνητική αφετηρία ότι ακόμα μια φορά, και ύστερα από τις τεράστιες περικοπές στο σημερινό χρέος, δεν θα είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας, ενώ παράλληλα έχει και πρακτικές και ηθικές διαστάσεις, που είναι αυτονόητες.

Το αγγλικό Δίκαιο συνήθως είναι το Δίκαιο που εφαρμόζεται σε τέτοιου είδους συμβάσεις σε παγκόσμια κλίμακα. Και αυτό γιατί είναι το Δίκαιο που προστατεύει και το δανειστή αλλά και το δανειολήπτη. Είναι ένα Δίκαιο που έχει διαμορφωθεί στο βάθος του χρόνου, με μια πλουσιότατη νομολογία, ως εκ τούτου καλύπτει το σύνολο των διαφορών που μπορεί να εγερθούν σε περιπτώσεις στάσης πληρωμών. Κατά συνέπεια, και τα δύο μέρη γνωρίζουν εκ των προτέρων τι τα περιμένει εάν υπάρξει κάποιο πρόβλημα. Αυτό είναι θετικό και για τους δύο.
Αναμφίβολα, το αγγλικό Δίκαιο είναι αυστηρό Δίκαιο και για το λόγο αυτό κάποιοι θεωρούν ότι μπορεί να βλάψει την ελληνική πλευρά. Το ελληνικό Δίκαιο θα προστάτευε θεωρητικά το δανειολήπτη καλύτερα, γιατί εάν προέκυπτε κάποιο πρόβλημα θα υπήρχε δυνατότητα ακόμη και νομοθετικών ρυθμίσεων στο εσωτερικό της χώρας, τις οποίες τα δικαστήρια θα ήταν υποχρεωμένα να εφαρμόσουν. Αυτή είναι μια λογική που ξεκινά από μια αρνητική διαπίστωση, από ένα υποθετικό σενάριο, το οποίο πρέπει να αποφύγουμε με κάθε τρόπο. Γιατί εάν η Ελλάδα αθετούσε τις υποχρεώσεις της, οι επιπτώσεις θα ήταν αδιανόητες για το μέλλον της χώρας, που δεν θα μπορούσε να δανειστεί από τις αγορές.
Οποιοδήποτε δικαστήριο δικάσει στη βάση του αγγλικού Δικαίου –και μάλλον τα δικαστήρια του Λουξεμβούργου θα αναλάβουν την εκδίκαση τέτοιων διαφορών, εάν προκύψουν– θα επιδικάσει επί της ουσίας. Θα κρίνει, δηλαδή, εάν το ελληνικό Δημόσιο δεν πληρώνει, πόσο δεν πληρώνει, τι οφείλει να πληρώσει και μέχρι πότε. Αυτή η απόφαση δεν έχει άμεση εφαρμογή στο ελληνικό έδαφος. Καμία ξένη απόφαση δεν εφαρμόζεται αυτομάτως σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να υπάρχει τίτλος εκτελεστός ώστε να περάσει στην εσωτερική έννομη τάξη. Και αυτός ο εκτελεστός τίτλος πρέπει να εφαρμοστεί από ελληνικά δικαστήρια, με εφαρμογή του ελληνικού Δικαίου της εκτέλεσης, κάτι που σαφώς ελαφραίνει τη θέση της Ελλάδας. Γιατί; Διότι ενώ το ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει ρητά ότι χωρεί κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων του ελληνικού Δημοσίου, παραπέμπει σε νόμο ως προς την εξειδίκευση αυτών των περιουσιακών στοιχείων.


Ο νόμος στον οποίο παραπέμπει αυτή τη στιγμή το Σύνταγμα είναι ένας νόμος του 2002 που ρητά προβλέπει ότι περιουσιακά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούνται για δημόσιους σκοπούς δεν είναι δυνατό να γίνουν αντικείμενο κατάσχεσης. Εξαιρούνται, με άλλα λόγια, όσα έχουν σχέση με δημόσιους σκοπούς, που σημαίνει δημόσια κτίρια στα οποία στεγάζονται δημόσιες υπηρεσίες, αρχαιολογικοί χώροι, νοσοκομεία, οτιδήποτε υπηρετεί δημόσιο σκοπό. Μπορούν να κατασχεθούν στο ελληνικό έδαφος αντικείμενα της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, η οποία υπάρχει. Το ελληνικό Δημόσιο έχει μια σειρά περιουσιακά στοιχεία, ακίνητα κυρίως, που δεν χρησιμοποιούνται για δημόσιο σκοπό και δεν έχουν μετακινηθεί στο χώρο της δημόσιας χρήσης, είτε έχουν προέλθει από δωρεές είτε με άλλο τρόπο.
Αυτά ισχύουν ως προς το εσωτερικό της χώρας. Το Σύνταγμά μας εφαρμόζεται στο εσωτερικό της επικράτειας. Σε ό,τι αφορά περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται εκτός της χώρας, είναι δυνατό να κατασχεθούν ορισμένα, αλλά και πάλι στη βάση του διεθνούς Δικαίου, που δεν επιτρέπει κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που απολαμβάνουν ασυλίας (λ.χ. κτίρια πρεσβειών), εκτός αν το ίδιο το Δημόσιο παραιτηθεί ρητά από αυτό το δικαίωμα.
Επανέρχομαι στο θέμα της ιδιωτικής περιουσίας που είναι κατασχέσιμη. Πράγματι, το Δημόσιο έχει κυριότητα σε στοιχεία, τα οποία συνήθως προέρχονται από κληρονομιές, δωρεές, εσωτερικές κατασχέσεις κτλ. Πριν από λίγο καιρό είχε ακουστεί το ενδεχόμενο ανταλλαγής περιουσιακών στοιχείων προσώπων με ανεξόφλητα χρέη προς το Δημόσιο, με σκοπό την αποπληρωμή χρεών προς το Δημόσιο. Αν αυτά τα στοιχεία δεν χρησιμοποιηθούν για δημόσιους σκοπούς είναι, με τη σειρά τους , κατασχέσιμα, εις βάρος του Δημοσίου. Περί αυτού πρόκειται.Συμπερασματικά, αυτός ο μύθος ο οποίος κυκλοφορεί έντονα, ότι μπορεί να κατασχεθούν δημόσια περιουσιακά στοιχεία, όπως λ.χ. η Ακρόπολη, είναι εντελώς αβάσιμος και εκτός πραγματικότητας..

 * Χρήστος Ροζάκης, ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος του Διοικητικού Δικαστηρίου του Συμβουλίου της Ευρώπης