Quo vadis Europa? (*)

Του Θεόδωρου κουτρούκη

Quo vadis Europa? (*)

Εν αρχή ην το αντιγερμανικό αίσθημα που βαίνει αυξανόμενο, κυρίως στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Οι λαοί θεωρούν την γερμανική κυβέρνηση (και τους πολιτικούς συμμάχους της) εν πολλοίς υπεύθυνη για την τιμωρητική επιβολή μέτρων δημοσιονομικής πειθαρχίας και εισοδηματικής λιτότητας, κι αυτό δεν είναι καθόλου καλός οιωνός για τις προοπτικές της ευρωπαϊκής ενοποίησης. 

Αβέβαιο φαντάζει και το μέλλον της ευρωζώνης. Η εμμονή σε ένα κοινό νόμισμα δίχως υπερκείμενη κρατική υποστήριξη προκαλεί διχασμό και διογκώνει τον ευρωσκεπτικισμό.

Στον ευρωπαϊκό ορίζοντα αχνοφαίνεται πλέον το λυκόφως του οράματος της Ε.Ε. και της ατελούς ΟΝΕ σε μια ακέφαλη Ευρώπη με γκρίζες ηγεσίες.

Η Ευρώπη δεν αρέσει πια και οι λαοί της δεν έχουν καμιά διάθεση να αγωνιστούν για την ευρωπαϊκή ιδέα. Αντίθετα ενισχύονται σε υπολογίσιμο βαθμό οι πολιτικές δυνάμεις του εθνικολαϊκισμού και του απομονωτισμού σε όλα τα χρώματα της πολιτικής ίριδας, από την άκρα αριστερά μέχρι την άκρα δεξιά.

Η οικονομική κρίση βρήκε την Ε.Ε. απροετοίμαστη. Οι χώρες-μέλη δεν αντιμετώπισαν την κρίση από κοινού αλλά χωριστά καθώς δεν υπήρχε συλλογικός μηχανισμός για τη διαχείριση των εθνικών χρεών, ενώ τελικά συστήθηκαν ad hoc θεσμοί περιορισμένης αποτελεσματικότητας. Οι συγκεχυμένες και ενίοτε αντιφατικές αποφάσεις του Eurogroup στέλνουν μηνύματα δυσπιστίας προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών μελών.
Η Ε.Ε. προσλαμβάνεται πλέον ως ένας μηχανισμός επιβολής περιοριστικών πολιτικών, δημοσιονομικής πειθαρχίας, αύξησης της ανεργίας κι επίτασης του κοινωνικού αποκλεισμού.

Είναι πρόδηλο ότι η Ε.Ε. έχει χάσει τον προσανατολισμό της κι αν δεν προχωρήσει σε δραστικές μεταρρυθμίσεις (δημοσιονομική, οικονομική και πολιτική ένωση) απειλείται με αποδιάρθρωση.

Σήμερα, είναι αδήριτη η αναγκαιότητα για μια μεγάλη συνταγματική μεταρρύθμιση της Ε.Ε., η οποία θα παλινορθώσει το όραμα της υπερεθνικής πολιτικής ένωσης, καθώς κι ένα σύστημα συνοχής και αλληλεγγύης που θα διαθέτει δημοκρατική νομιμοποίηση.  

Τα σενάρια για το μέλλον της ΟΝΕ φαίνεται πως συγκλίνουν σε τρία: α) διατήρηση της ΟΝΕ ως έχει με ταυτόχρονη προώθηση της δημοσιονομικής και πολιτικής ενοποίησης, β) συρρίκνωση της ζώνης του κοινού νομίσματος στις «οικονομικά υγιείς» χώρες (Γερμανία και συνοδοιπόροι) και γ) ολοκληρωτική διάλυση της νομισματικής ένωσης.

Είναι πολύ πιθανό ότι τόσο οι λαοί, όσο και οι ηγέτες της Ε.Ε. θα κληθούν προσεχώς να επιλέξουν ανάμεσα στη σημερινή απελπιστική κατάσταση του ευρώ ή σε μια αβέβαιη και ομιχλώδη προοπτική χωρίς κοινό νόμισμα.

Με άλλα λόγια, θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα καταναλώσουν το άθλιο γεύμα που είναι σερβιρισμένο στο τραπέζι της ΟΝΕ ή να επιλέξουν ένα πιάτο από ένα σκοτεινό ψυγείο χωρίς φωτισμό. Με κίνδυνο να είναι ραγισμένο και άδειο…  

(*) Που πηγαίνεις, Ευρώπη;