Δύο Σταθμοί στην περιοχή μας από το Οδοιπορικό του Αγ. Κοσμά του Αιτωλού

ΔΥΟ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

24 Αυγούστου. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη ‘’Κοσμά του νέου ιερομάρτυρος του Αιτωλού, (1779)’’. (Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2013).

Στο βιβλίο ‘’Ιστορία του νεότερου και σύγχρονου κόσμου’’, ΣΤ’ Δημοτικού, (έκδοση 2012) και στη σελίδα 52, υπάρχει ολόσωμη η εικόνα του Αγίου με την υποσημείωση από κάτω ‘’Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός’’. Και στη σελίδα 53, αναφέρει για τον Άγιο:

‘’Ξεχωριστή προσωπικότητα αποτελεί ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος συνδύαζε το πνεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της παιδείας με τη θρησκευτική πίστη και την εθνική συνείδηση. Ήταν λόγιος μοναχός του Αγίου Όρους, ιεροκήρυκας και μάρτυρας. Το κήρυγμά του έβρισκε απήχηση στον υπόδουλο ελληνικό πληθυσμό της υπαίθρου, όπου περιόδευσε για να αναχαιτίσει τους εξισλαμισμένους, ιδρύοντας σχολεία’’.   

Σε ένα από τα προηγούμενα βιβλία της Ιστορίας ‘’Στα νεότερα χρόνια’’, της  ΣΤ’ Δημοτικού, έκδοση 2004, στη σελίδα 55 και στο Κεφάλαιο: ‘’Τα σχολεία και δάσκαλοι του Γένους’’, χωρίς εικόνα του Αγίου, γράφει για τον Άγιο: ‘’Ο Κοσμάς ο Αιτωλός όργωσε την Ελλάδα διδάσκοντας. Απ’ όπου πέρασε ίδρυσε και ένα σχολείο. Έφτασε να ιδρύσει διακόσια ‘’κοινά’’ σχολεία (δημοτικά θα λέγαμε) και δέκα ‘’ελληνικά’’ (γυμνάσια). Ο λαός τον λάτρευε και τον τιμούσε σαν άγιο. Πέθανε με μαρτυρικό θάνατο στην Ήπειρο (1779)’’.

Στην περιοχή μας, μαρτυρούνται δύο σταθμοί από το ιερό οδοιπορικό του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού: Πρόκειται για το Πολύφυτο και για το Καταφύγι με το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου Καταφυγίου (1750), που ‘’κρέμεται’’ στην πλαγιά των Πιερίων ορέων.

Προφορική παράδοση των Πολυφυτιανών, που είναι ζωντανή ως τα σήμερα, αναφέρει ότι ‘’ο Πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός ήρθε στο Πολύφυτο, εξομολόγησε τον κόσμο στην παλιά εκκλησιά της Αγίας Παρασκευής και έμεινε ένα βράδυ στο σπίτι του Βουλγαρόπουλου. Η οικογένεια θέλησε να τον ευχαριστήσει και έσφαξε ένα μοσχάρι για να του κάνει το τραπέζι. Ο Άγιος κάθισε να φάει, ευλόγησε το τραπέζι, είπε να φάνε το κρέας οι άλλοι και για τον εαυτό του, ζήτησε να φάει καρύδια με μέλι’’ (αφηγείται ο Λεωνίδας Βρακόπουλος στον π. Κωνσταντίνο).

Στην εφημερίδα ‘’Το Καταφύγι’’, αρ. φύλλου 324-325, Ιούλιος-Αύγουστος 2006, αναφέρεται η είδηση ότι ‘’Κατά την πρώτη περιοδεία του Αγίου Κοσμά Αιτωλού-1750-και όπως αναφέρει η παράδοση, ο Άγιος Κοσμάς πέρασε από το Καταφύγι και στη συνέχεια επισκέφτηκε και παρέμεινε σ’ αυτό το εξωκλήσι (εννοεί, όπως γράφει πιο πάνω, το πετρόχτιστο με ξερολιθιά ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου Καταφυγίου στην πλαγιά των Πιερίων) και παρέμεινε σ’ αυτό το εξωκλήσι τρεις ημέρες, που κατά σύμπτωση εκεί έμεινε μόνιμα ο παππούς Πασκάλης, όπως τον αποκαλούσαν οι Καταφυγιώτες’’ και στον οποίο ο Άγιος είπε κάποιες προφητείες, που διατηρούνται από στόμα σε στόμα στη μνήμη των σημερινών Καταφυγιωτών, όπως μαρτυρεί για όλα αυτά και ο Νικόλαος Τζινίκος, 90 ετών.

Στην προσπάθεια των κοινωνιών και των λαών να ανακαλύπτουν πηγές του παρελθόντος, που θα μπορούσαν να τις ‘’αξιοποιήσουν’’ προκειμένου να ορίσουν την ταυτότητα και την ιδιοπροσωπία τους και να χαράξουν την πορεία για το μέλλον σε συνάφεια με το υπόλοιπο ανθρώπινο γένος, χωρίς να αφομοιωθούν στη χοάνη του συγκρητισμού, αλλά και χωρίς να παρασυρθούν από το φονταμενταλισμό και το φυλετισμό, (παγίδες, που απειλούν με την ‘’ακοινωνησία’’ έθνη, λαούς και τοπικές κοινωνίες) εμείς έχουμε ζωντανή ιστορική πηγή στην ευρύτερη λεκάνη του Αλιάκμονα-Πολυφύτου, τους δυο προαναφερθέντες και μαρτυρημένους σταθμούς του Πατρο-Κοσμά του Αιτωλού, που μπορούν να γίνουν αξιοποιήσιμοι.   

Αξιοποιήσιμοι σε επίπεδο της τοπικής Εκκλησίας - Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης, του Δήμου Σερβίων-Βελβεντού, της εκπαιδευτικής Κοινότητας, και των τοπικών κοινωνιών, για ένα σύγχρονο θεολογικό στοχασμό, παιδαγωγική σκέψη και διδακτική πράξη, για την προσέγγιση και ανάδειξη ενός πολιτισμού και μιας ανοιχτής, άφοβης κοινωνίας με ανθρώπινο πρόσωπο, με χριστοκεντρικότητα (περιεχόμενο και μέθοδο)-ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λ.χ. έλεγε: ‘’Χριστός και ψυχή, σας χρειάζονται. Αυτά τα δυο, όλος ο κόσμος να πέσει απάνω σας, δεν μπορεί να σας τα πάρει, εξόν κι αν τα δώσετε με τη θέλησή σας’’. Καθώς και την ευαγγελική ρήση, που είναι γραμμένη στο ειλητάριο των εικόνων του: ‘’μηδείς το εαυτού ζητείτω, αλλά το του ετέρου έκαστος’’.

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας

παπαδάσκαλος

24-8-2013