Ρεπορτάζ για την Δυτική Μακεδονία απο τη Δημόσια Ελβετική Ραδιοτηλεόραση

«Λιγοστές ελπίδες στην ελληνική επαρχία»

http://www.srf.ch/sendungen/international/wenig-hoffnung-in-der-griechischen-provinz

Στη Δυτική Μακεδονία αναφέρεται το αναλυτικό ρεπορτάζ με τίτλο «Λιγοστές ελπίδες στην ελληνική επαρχία» του δημοσιογράφου της Ελβετικής Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις, ο οποίος τον περασμένο Ιούνιο και Ιουλίου, λίγες μόλις ημέρες μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ, ερεύνησε για πέντε ημέρες σπιθαμή προς σπιθαμή την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, συναντήθηκε με ανθρώπους της αυτοδιοίκησης, επιχειρηματίες, εργαζόμενους, συνδικαλιστές, εθελοντές, ανέργους, μαθητές και δημοσιογράφους και αποτύπωσε ραδιοφωνικά την εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση που βιώνει η περιοχή.  

Στο ραδιοφωνικό ρεπορτάζ (έρευνα) διάρκειας 27 λεπτών, που μεταδόθηκε από την Δημόσια Ελβετική Ραδιοφωνία (SRF) την περασμένη εβδομάδα και ακούστηκε σε ολόκληρο των γερμανόφωνο βορρά ο κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις ξετυλίγει το κουβάρι της ανεργίας, τις αγκυλώσεις του παρελθόντος αλλά και του παρόντος, τις δυνατότητες ανάπτυξης και τις προοπτικές στην περιοχή, ενώ αναφέρεται και στις προσδοκίες των νέων.

Στο εισαγωγικό του, ο Ελβετός Δημοσιογράφος σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «Η Δυτική Μακεδονία στον Ελληνικό Βορρά ήταν πάντοτε φτωχή. Αλλά η κρίση κατέστησε την περιοχή ακόμη πιο φτωχή. Στον πρωτογενή τομέα υπάρχουν βέβαια κάποια φωτεινά παραδείγματα, όπως η παραγωγή του Κρόκου. Όμως τέτοιες αξιόλογες προσπάθειες δεν είναι σε θέση να καλύψουν σε καμία περίπτωση τις (οικονομικές) απώλειες των τελευταίων ετών».

Ο δημοσιογράφος, συναντά καταρχήν τις ουρές των ανέργων στο Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας και συνομιλεί μαζί τους κατά την διάρκεια της διαδικασίας κατάθεσης αιτήσεων για μια θέση στον «ήλιο», τα οκτάμηνα. Αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ένας 35χρονος οικογενειάρχης περιμένει από το πρωί στην ουρά για να καταθέσει αίτηση. Αν είναι τυχερός θα δουλέψει για οκτώ μήνες. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να πληρώσει τουλάχιστον την θέρμανση του ερχόμενου χειμώνα σε μια περιοχή όπου σημειώνονται θερμοκρασίες πολύ κάτω του μηδενός. Όμως στην ουρά που έχει σχηματιστεί δείχνει ότι δεν είναι ο μόνος. Τουλάχιστον 5000 αιτήσεις για μόλις 500 θέσεις εργασίας ορισμένου χρόνου».

Το ρεπορτάζ συνεχίζει με αναφορά στο ζήτημα της μετανάστευσης, η οποία ιστορικά επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα από την περιοχή της Κοζάνης προς τις Βόρειες Χώρες. «Η Βόρεια Ελλάδα», αναφέρει «είναι όπως και η Νότια Ιταλία. Μια φτωχή περιοχή, η οποία δεν μπορεί να προσφέρει τα απαραίτητα στα τέκνα της  και τα εξαναγκάζει στη μετανάστευση. Μάλιστα αρκετοί οδηγοί ταξί μιλούν Γερμανικά, ακόμη και ελβετογερμανικά, υπολείμματα μια επαγγελματικής ζωής που ανήκει στο παρελθόν».

Σε αυτό το σημείο παρουσιάζονται αποσπάσματα συνεντεύξεων μαθητών (Μηχανικών Δικηγόρων, Αστυνόμων και Άνεργων) του Λαϊκού Πανεπιστήμιου Κοζάνης, οι οποίοι σε ταχύρυθμα τμήματα μαθαίνουν την Γερμανική Γλώσσα με το ενδεχόμενο μελλοντικά να αναζητήσουν μια θέση εργασίας στις γερμανόφωνες χώρες να σπιτωθούν μόρια στον εργασιακό τους χώρο.  Σημειώνει για αυτό: «Στο τμήμα των Γερμανικών στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κοζάνης δεν συμμετέχουν μόνο άνεργοι, αλλά και ετούτη εδώ η γυναίκα που κατέχει μια θέση εργασίας και μάλιστα μόνιμη, με το μέλλον της όμως να προδιαγράφεται δυσοίωνο».

Ο καθηγητής Γερμανικών αναφερόμενος στη διαδικασία μάθησης σημειώνει ότι «προσπαθούμε να δώσουμε στους ενήλικες μαθητές όσο γίνεται περισσότερα γλωσσικά εφόδια, ώστε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να μπορούν να ανταποκριθούν στις γλωσσικές ανάγκες των γερμανόφωνων χωρών, καθώς αρκετοί από εκείνους που συμμετέχουν στα τμήματα θα φύγουν πολύ σύντομα για την Γερμανία». Οι μαθητές Γερμανικών του Λαϊκού Πανεπιστημίου Κοζάνης ολοένα και πληθαίνουν.

Μάλιστα ένας εκ των μαθητών της Γερμανικής Γλώσσας περιγράφει το αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει οι κάτοικοι της περιοχής, οι οποίοι ψάχνουν λύσεις στο βιοποριστικό τους ζήτημα. «Οι Αθηναίοι δεν εγκαταλείπουν ποτέ την πόλη τους. Βρίσκουν πάντοτε μια διέξοδο. Εδώ σε μας σε αυτό το σεληνιακό τοπίο δεν υπάρχει τίποτα. Πρέπει συνέχεια να φεύγουμε…»

Επιστροφή μέσα στην πόλη της Κοζάνης, όπου ο δημοσιογράφος συνομιλεί με ιδιοκτήτες καφετεριών, οι οποίοι του εξηγούν ότι έπεσε η κατανάλωση των πελατών. «Μια μπύρα και κάθονται επί ώρες» σημειώνουν.

Λίγο πιο ανατολικά από τον κεντρικό πεζόδρομο της Κοζάνης, ο δημοσιογράφος κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις συναντά την κοινωνική οργάνωση ΑΡΣΙΣ και τον κ. Δημήτρη Λεούδη, ο οποίος του εξηγεί την σημερινή κατάσταση στην Κοζάνη. «Παρέχουμε την στήριξη μας σε τουλάχιστον 100 μαθητές, τους βοηθούμε στα μαθήματα, τους προσφέρουμε τα σχολικά είδη, φαγητό και ρούχα». Μάλιστα ο ίδιος σημειώνει πως «από τους 120 εθελοντές στην ΑΡΣΙΣ, οι 110 είναι οι ίδιοι άνεργοι».

Και ο κ. Λεούδης θα συμπληρώσει. «Έχουμε διαπιστώσει ότι εξαιτίας της κρίσης αναπτύσσουν κατάθλιψη ακόμη και τα παιδιά και οι έφηβοι. Αν το αξιολογήσει κανείς επιφανειακά θα εκτιμήσει πως πρόκειται για την έλλειψη χρημάτων. Οι γονείς δεν έχουν πλέον τα χρήματα, με αποτέλεσμα εντελώς ξαφνικά τα παιδιά να μην μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες. Η πραγματική αιτία, ωστόσο είναι ότι «εκδιώχθηκαν» μέσα από την καθημερινότητα τους, εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων. Αισθάνονται ανήμπορα, θύματα των περιστάσεων, για τις οποίες δεν ευθύνονται».

Ο προβληματισμός του Ελβετού δημοσιογράφου εστιάζει τώρα στο ευρωπαϊκό ρεκόρ ανεργίας των νέων ηλικίας 15-24 ετών, που κατέχει η Δυτική Μακεδονία με ποσοστό  που αγγίζει το 73%. Ο δημοσιογράφος επιθυμεί να εντοπίσει τα αίτια του φαινομένου και συνομιλεί για αυτό με μια 25χρονη άνεργη φιλόλογο εθελόντρια στην ΑΡΣΙΣ, με έναν 16χρονο μαθητή Λυκείου, ο πατέρας του οποίου εργάζεται στην Γερμανία και με μια νεαρή μαθήτρια Λυκείου στόχος της οποίας είναι να εισαχθεί στην στρατιωτική νομική που θα τις παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια στην εργασία, μισθοδοσία και διαβίωση.

Για το θέμα του υψηλού ποσοστού ανεργίας των νέων θα ρωτηθεί και ο Διευθυντής του ΚΕΚ Οραμα κ. Χάρης Βανίδης, ο οποίος διευκρινίζει πως «είναι λάθος η νοοτροπία να επιθυμούν όλοι μια θέση στο δημόσιο με τις ευθύνες να βαρύνουν και το εκπαιδευτικό σύστημα με τον προσανατολισμό του». Ο κ Χάρης Βανίδης εκφράζει παράλληλα το «παράπονο» του, πως  παρά το γεγονός, ότι ο ίδιος έχει επιμορφώσει πάνω από 20.000 άτομα τα τελευταία χρόνια, η πλειοψηφία δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να μάθει πως ξεκινά κανείς μια δική του επιχείρηση και αυτό οφείλεται κυρίως στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή.

Ακριβώς για αυτόν τον τομέα επιθυμεί ο κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις να ενημερωθεί.  Έτσι θα βρεθεί στο μεγαλύτερο ορυχείο των Βαλκανίων. Την ξενάγηση και την αναλυτική ενημέρωση έχουν αναλάβει ο Πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων ΔΕΗ Σπάρτακος κ. Γιώργος Αδαμίδης, μαζί του και ο Γενικός Γραμματέας κ. Αθανάσιος Μάστορας.

Ο Γιώργος Αδαμίδης του εξηγεί: «Αυτό είναι το μεγαλύτερο ορυχείο των Βαλκανίων. Εδώ εργάζονται 3000 μόνιμοι εργαζόμενοι και άλλοι 3000 σε εργολαβίες. Γύρω από την δραστηριότητα της ΔΕΗ απασχολούνται άλλα 20000 άτομα. Το ορυχείο έχει έκταση 146000 εκτάρια. Αυτό αντιστοιχεί σε έκταση πολλών χιλιάδων γηπέδων. Τα πέντε εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής καλύπτουν το 40% της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος. Θα μπορούσε να πει κανείς πως εδώ βρίσκεται η ενεργειακή καρδιά της Ελλάδας».

Ο δημοσιογράφος στο σχολιασμό του αναφορικά με την εργασιακή κατάσταση που επικρατεί στα ορυχεία αναφέρει: «Μέσα από τα λόγια του Γιώργου Αδαμίδη ακούει κανείς μια υπερηφάνεια. Ο ίδιος εργαζόταν επί δεκαετίες σε έναν εκσκαφέα λιγνίτη βάρους εκατοντάδων τόνων, πριν ξεκινήσει στον συνδικαλισμό, φτάνοντας σήμερα ακόμη και στην διεκδίκηση της Προεδρίας της Ομοσπονδίας. Τα προβλήματα όμως πολλαπλά στα οποία η υπερηφάνεια πρέπει να περισσεύει. Σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι στους εργολάβους δουλεύουν ανασφάλιστοι, με μισθούς έως 600 ευρώ και χωρίς ωράρια. Και η οργάνωση τους σε συνδικαλιστικά σωματεία πρακτικά δεν μπορεί να επιτευχθεί».

Ψηλά πάνω από την Κοζάνη, στον γνωστό Αη Λια, ο Ελβετός έχει την δυνατότητα μιας πανοραμικής άποψης των ορυχείων και των σταθμών παραγωγής, την περιοχή όπου επρόκειτο να δημιουργηθεί το μεγαλύτερο φωτοβολταϊκό  πάρκο του κόσμου αλλά και την περιοχή όπου θα υπάρχει στο μέλλον ένα νεκροταφείο εργοστασίων.

Ο κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις σημειώνει: «Αντίσταση στα σχέδια επέκτασης των δραστηριοτήτων με την διάνοιξη ορυχείων δεν υπάρχει. Άλλωστε τα ορυχεία και τα εργοστάσια είναι ΟΙ ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ της Δυτικής Μακεδονίας. Η ΔΕΗ αναγκάστηκε εξαιτίας των μνημονίων να προχωρήσει στην μείωση κατά 30% των μισθών των εργαζομένων. Μόνιμες θέσεις δεν προκηρύσσονται πλέον. Μονάχα κάποιες εκατοντάδες ορισμένου χρόνου, στις οποίες καταθέτουν αιτήσεις χιλιάδες. Η λιγνιτική δραστηριότητα έχει περιοριστεί με αποτέλεσμα να εισρέει όλο λιγότερο χρήμα στην Δυτική Μακεδονία, η οποία ούτως η άλλως παρουσιάζει διαρθρωτικές αδυναμίες. Όμως η ελκυστικότητα του ενεργειακού κολοσσού έχει παραμείνει».

Λίγο έξω από την Κοζάνη, στη ΖΕΠ, βρίσκεται η έδρα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Εκεί ο δημοσιογράφος συναντά τον Αντιπεριφερειάρχη Οικονομικών και Κοινωνικής Συνοχής κ. Φιλώτα Ταλίδη. Επισημαίνει, ότι μεταξύ των αρμοδιοτήτων του είναι να φροντίζει για ενέργειες που θα εξαλείψουν την οικονομική μιζέρια. «Η Ελλάδα» τονίζει ο Φιλώτας Ταλίδης «δεν είναι ομοσπονδιακό κράτος. Τα περισσότερα αποφασίζονται στην Αθήνα για όλη τη χώρα. Υπό αυτή την έννοια μια ομοσπονδιοποίηση ανάλογη εκείνη της Ελβετίας θα προσέφερε πολλά. Εμείς ως τοπική κυβέρνηση θα διαθέταμε περισσότερα φορολογικά έσοδα και θα είχαμε ταυτόχρονα και περισσότερες αρμοδιότητες. Ως βαθμός αυτοδιοίκησης είμαστε κοντά στο λαό, γνωρίζουμε καλύτερα τι χρειάζεται η οικονομία, τι είδους υποδομές και ποια εκπαιδευτικά ιδρύματα, ώστε η περιοχή να μπορέσει να ορθοποδήσει. Αλλά δυστυχώς οι αποφάσεις λαμβάνονται στην Αθήνα». Ως παράδειγμα αναφέρει τα κονδύλια εκατομμυρίων που διαθέτει η Ε.Ε για την καταπολέμηση της ανεργίας εκ των οποίων όμως για την Δυτική Μακεδονία προκύπτουν μόλις 78.000 ευρώ.

Σημειώνει επίσης ότι «η βιομηχανία της ενέργειας καταργεί θέσεις εργασίας, η οικοδομική δραστηριότητα έχει σταματήσει, ο τουρισμός βαίνει μειούμενος, ενώ η μοναδικοί τομείς που βρίσκονται σε τροχιά ανάπτυξης είναι η γούνα και η αγροτική παραγωγή, η οποία αναλύεται σε Μήλα, Πατάτες, Ροδάκινα, με την εξαγωγική δραστηριότητα να επικεντρώνεται κυρίως στη Ρωσία. Παράλληλες ευοίωνες προοπτικές δημιουργεί  η καλλιέργεια Ρίγανης και Κρόκου». 

Ευκαιρία αρκετή για τον δημοσιογράφο, ώστε να αναζητήσει και να περιηγηθεί στον Αναγκαστικό Συνεταιρισμό Κροκοπαραγωγών Κοζάνης, όπου συναντά την Διευθύντρια Ελένη Καλύβα, η οποία θα του λύσει ευλαβικά κάθε απορία.  Εξ αυτού και η εκτενέστατη του αναφορά στον τρόπο καλλιέργειας, τις ευεργετικές ιδιότητες του Κρόκου στην υγεία, τα έσοδα των αγροτών, τα νέα προϊόντα. Θα υπογραμμίσει ειδικά την ζήτηση που παρουσιάζει το προϊόν, η οποία παλαιότερα δεν μπορούσε να καλυφθεί, ενώ τώρα σε εποχή κρίσης διαφαίνεται η τάση των νέων να ασχοληθούν επαγγελματικά με την καλλιέργεια και να καλύψουν σημαντικό κομμάτι της παραγωγής.

Ο δεύτερος τομέας με προοπτική που κεντρίζει το ενδιαφέρον του δημοσιογράφου είναι η γούνα. Θα επισκεφθεί γιαυτό την Σιάτιστα για να παρακολουθήσει από κοντά την παραγωγή γούνας μέσα στα εργαστήρια και θα συναντήσει μεταξύ άλλων εργαζόμενους καθώς και τον Αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ομοσπονδίας κ. Ναούμ Σιόγκα. Αναφέρει χαρακτηριστικά πως στη Δυτική Μακεδονία υπάρχει η τελευταία βιομηχανία γούνας στην Ευρώπη. Όλοι οι υπόλοιποι παραγωγή γίνεται στην Ασία, με τον  φθηνότερο ανταγωνισμό της Κίνας να προκαλεί ιδιαίτερο πονοκέφαλο. Και επειδή οι γουνοποιοί δεν μπορούσαν πλέον να εισάγουν (για οικονομικούς λόγους) τις πρώτες ύλες, ξεκίνησε ένας δεύτερος επιχειρηματικός τομέας. Τα εκτροφεία γουνοφόρων ζώων. Μάλιστα ο δημοσιογράφος θα επιχειρήσει να επισκεφθεί ένα από αυτά. Οι φόβοι όμως του ιδιοκτήτη από τους ζωόφιλους ακτιβιστές θα δημιουργήσει φραστικό επεισόδιο μη θέλοντας αρχικώς να επιτρέψει την είσοδο του δημοσιογράφου. Στη συνέχεια όμως θα εξομολογηθεί. «Η οικογένεια μου δραστηριοποιείται στο εμπόριο και επειδή η οικονομική κατάσταση δεν επιτρέπει από την μια δραστηριότητα να τραφούν η οικογένεια των γονιών και του αδερφού μου, ασχολήθηκα με την εκτροφή γουνοφόρων ζώων. Ευελπιστώ σε εξαγωγές, γιατί στην Ελλάδα δεν λειτουργεί τίποτα πια».

Ο δημοσιογράφος κ. Μάσσιμο Αγκοστίνις, έχοντας φωτίσει αρκετές πτυχές του θέματος της ανεργίας θα ολοκληρώσει το ρεπορτάζ του με τα λόγια μιας νεαρής φιλολόγου εθελόντριας στην κοινωνική οργάνωση ΑΡΣΙΣ.

«Εκείνο που ακόμη με εμποδίζει να μαζέψω τα πράγματα μου και να φύγω είναι η παραδοχή, πως αν φύγω, δεν θα ξαναγυρίσω ποτέ στην Κοζάνη. Η κατάσταση στη Δυτική Μακεδονία είναι απελπιστική και δεν πιστεύω πως η περιοχή θα βρεθεί ποτέ ξανά σε αναπτυξιακή πορεία».

Κώστας Δαβάνης

Δημοσιογράφος

Σημείωση: Το ρεπορτάζ έχει μεταφραστεί από τα Γερμανικά και έχει αποδοθεί περιληπτικά στα κυριότερα σημεία του