Ο ιδανικός Δήμαρχος

του Ευάγγελου Καρλόπουλου

Ο Lyndon Johnson, 36^ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, δήλωσε στη λήξη της θητείας του ότι «είναι ευκολότερο να είσαι Πρόεδρος της Αμερικής από το να είσαι δήμαρχος ακόμη και μιας μικρής πόλης». Μάλλον δεν είχε εντελώς άδικο.

Ο εκάστοτε πρόεδρος ή πρωθυπουργός για παράδειγμα, έχει το περιθώριο όταν τα προβλήματα γίνονται άκρως πιεστικά να αλλάζει την ατζέντα κατά το δοκούν. Να εγκαλεί τα μέσα ενημέρωσης για μεροληψία, να ανακοινώνει φοροαπαλλαγές και επιδόματα, να καταγγέλλει σκάνδαλα και σκευωρίες, να ανακαλύπτει διεθνείς συνομωσίες, να «πετάει τη μπάλα στην κερκίδα».

 Ο δήμαρχος αντίθετα, δεν διαθέτει τη συγκεκριμένη πολυτέλεια διακυβερνητικής υπεκφυγής. Είναι αυτός και τα προβλήματα του τόπου του.

Η κρατική Γραφειοκρατία, επί της ουσίας οι καθημερινές σχέσεις του Πολίτη με το Κράτος, δεν ακουμπά άμεσα το προστατευμένο περιβάλλον ενός πρωθυπουργού. Αντίθετα, η τοπική Γραφειοκρατία αντανακλάται ευθέως στο πρόσωπο του δημάρχου. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η Γραφειοκρατία της Πόλης είναι ο ίδιος ο Δήμαρχος !.

Το δημαρχιλίκι είναι ένα περίεργο κοστούμι. Αν είναι ραμμένο στα μέτρα σου, έχει καλώς. Αν σου πέσει μεγάλο θα φανεί από την πρώτη στιγμή και δυστυχώς, δεν υπάρχουν μηχανισμοί να το φέρνουν στα μέτρα σου.

Ο δήμαρχος δεν είναι «μικρός» πρωθυπουργός. Ο δήμαρχος δεν αναμετράται με εθνικά διλλήματα ή με κεντρικές πολιτικές επιλογές. Το μέτρο επιτυχίας ενός δημάρχου είναι η πιεστική και αμείλικτη Καθημερινότητα. Ο λειτουργικός δημόσιος χώρος, το κυκλοφοριακό, οι βασικές υποδομές, η αίσθηση ασφάλειας και καθαριότητας. Η προώθηση της εικόνας του Δήμου ως άρρητη Αξία. Το brand του Δήμου ως acquis urbain, με βάση τα ενεργητικά συγκριτικά πλεονεκτήματα.

Αν ο δήμαρχος διαχειριστεί αποτελεσματικά τις φαινομενικά μικρές αυτές προκλήσεις, το «Βιογραφικό» του Δήμου θα γίνει νομοτελειακά ελκυστικό για μεγάλες, φιλόδοξες παρεμβάσεις. Αν ξεκινήσει ανάποδα, το δημαρχιακό κοστούμι θα του πέφτει τόσο μεγάλο, ώστε τα μανίκια θα κρέμονται στα γόνατα…

Από την άλλη πλευρά βεβαίως, οι δήμαρχοι δεν είναι και δεν πρέπει να είναι απλοί επιστάτες «αυξημένων καθηκόντων». Μερικές φορές οι δήμαρχοι ξεπερνούν το φράγμα της διαχείρισης και γίνονται Ηγέτες. Βάζουν την προσωπική τους σφραγίδα και αλλάζουν τον τόπο τους προς το καλύτερο.

 Η περίπτωση του Βart Somers, δημάρχου της βελγικής πόλης του Mechelen είναι περισσότερο από χαρακτηριστική. Το Mechelen είναι μια πόλη 85 χιλιάδων κατοίκων, 130 διαφορετικών εθνικοτήτων ενώ οι πολίτες της μιλούν 60 διαφορετικές γλώσσες. Όταν ανέλαβε τη δημαρχία ο εν λόγω δήμαρχος, η πόλη βρισκόταν σε πλήρη αποβιομηχάνιση με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας και εγκληματικότητας, με έντονη μείωση του πληθυσμού λόγω εσωτερικής μετανάστευσης και με το κόμμα της ακροδεξιάς να καταγράφει εκλογικά ποσοστά του 35%.

Σήμερα, μετά από 12 περίπου χρόνια, το Mechelen αποτελεί πόλη-υπόδειγμα. Μια πόλη που κατάφερε να μετατρέψει τις απειλές σε ευκαιρίες. Αποκλιμάκωση της γκετοποίησης και της εγκληματικότητας, υλοποίηση δράσεων κυκλικής και κοινωνικής οικονομίας μεγάλης κλίμακας, εφαρμογή έξυπνων (smart) συστημάτων διαχείρισης σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, προσέλκυση επενδύσεων υψηλής εξειδίκευσης, μείωση της ανεργίας, επαναπατρισμό του πληθυσμού. Είναι ενδεικτικό ότι το ποσοστό της ακροδεξιάς από το 35% μειώθηκε στο 6%.

Όσο για τον Βart Somers, το δημαρχιακό κοστούμι του έπεσε μάλλον μικρό. Τιμήθηκε ως o καλύτερος δήμαρχος του κόσμου για το 2017 (World Mayor Prize).

Διαχείριση είναι η ικανότητα να κάνεις τα πράγματα σωστά. Ηγεσία είναι η ευθύνη να επιλέγεις να κάνεις τα σωστά πράγματα. Η διαφορά είναι τεράστια.

Ο κάθε δήμαρχος οφείλει να καταθέτει ένα ρεαλιστικό Όραμα για το μέλλον του τόπου του. Όμως, το Όραμα πρέπει να το πιστέψουν οι συνεργάτες του και να το κατανοήσουν οι πολίτες. Αυτό σημαίνει ότι ο δήμαρχος πρέπει να διαθέτει ικανοποιητικές δεξιότητες επικοινωνίας και πρωτίστως, το χάρισμα να ακούει. Να εμπνέει εμπιστοσύνη, να αποδέχεται την κριτική, να συνθέτει απόψεις και τάσεις.

Η σύλληψη του Οράματος απαιτεί δήμαρχο-Ηγέτη, η επικοινωνία του Οράματος απαιτεί δήμαρχο-Συμπολίτη, η αποτελεσματική υλοποίηση του Οράματος απαιτεί δήμαρχο-Manager.

Προτερήματα και δεξιότητες που αναδύονται σε βασικά προαπαιτούμενα για τους νέους δημάρχους, εν όψει των αλλαγών στο θεσμικό περιβάλλον της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως προβλέπεται στον νόμο «Κλεισθένη». Οι νέοι δήμαρχοι θα κληθούν να λειτουργήσουν σε ένα πρωτόγνωρο, τελείως διαφορετικό τοπίο σε οργανωτικό, διοικητικό, λειτουργικό και επιχειρησιακό επίπεδο.

Ηγέτης-Manager-Συμπολίτης. Αυτό είναι κατά την ταπεινή μου γνώμη το μίγμα που διαμορφώνει την προοπτική μιας «ιδανικής» δημαρχιακής θητείας.

Ιδιαίτερα για τη Δυτική Μακεδονία και πολύ περισσότερο για τους ενεργειακούς δήμους, οι πολύπλευρες και άκρως πιεστικές απαιτήσεις της μεταλιγνιτικής εποχής, θα θέσουν σε ισχυρή δοκιμασία τους επόμενους δημοτικούς άρχοντες. Οι ικανότητες ηγεσίας, επικοινωνίας και διαχείρισης, θα δοκιμαστούν σε πραγματικά πολύ δύσκολες συνθήκες, με ελάχιστα έως μηδενικά περιθώρια υπεκφυγής.

Σε κάθε περίπτωση, ο κάθε δήμαρχος έχει να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις κατά τη διάρκεια της θητείας του. Η υπέρτατη πρόκληση είναι η μοναδική ευκαιρία που του δίνεται, να γίνει ένας καλός Γείτονας με όλους τους συμπολίτες του.

 Ένα προνόμιο που το επιθυμούν πολλοί αλλά το κατακτούν ελάχιστοι.

Ευάγγελος Καρλόπουλος

Χημικός Μηχανικός