ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΣΑΧΙΝΙΔΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 2014

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Παρακολούθησα τις τοποθετήσεις όλων των συναδέλφων για το προσχέδιο του Προϋπολογισμού και θεωρώ αναγκαίο μετά τις τοποθετήσεις αυτές να συνοψίσω τις θέσεις του ΠΑΣΟΚ σε ένα ερώτημα που τέθηκε από όλους: Τι, τελικά, επιτεύχθηκε με το Πρόγραμμα Οικονομικής Πολιτικής που ακολουθεί η χώρα και ποια είναι τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την εφαρμογή του.

1. Τα Προγράμματα προσαρμογής δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα και πιθανότητα επιτυχίας, όταν εφαρμόζονται σε συνθήκες ύφεσης. Θυμίζω ότι η Ελλάδα μπήκε σε ύφεση από το 2008. Αυτό δεν ήταν γνωστό όταν σχεδιάστηκε το πρώτο Πρόγραμμα το Μάιο του 2010 όπως επίσης δεν ήταν γνωστό και το τελικό μέγεθος του ελλείμματος του 2009. Αυτό μπορεί να εξηγήσει και κάποιες από τις αδυναμίες στις υποθέσεις που ενσωματώνονταν στο Πρώτο Πρόγραμμα.
2. Η πρόταση για ανάσχεση της ύφεσης με δημοσιονομική επέκταση δεν συνιστούσε πρόταση με προοπτικές. Σε όσους επικαλούνται την Κεϋνσιανή πρόταση για αύξηση των ελλειμμάτων σε συνθήκες περιορισμένης ζήτησης προκειμένου να τονωθεί η τελευταία, υπενθυμίζω ότι αυτή δεν είχε την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα το 2008-2009. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα μεταξύ 2007 και 2008 αύξησε το έλλειμμά της αλλά η οικονομία οδηγήθηκε το 2008 σε μικρή ύφεση. Μεταξύ 2008-2009 διπλασίασε το έλλειμμά της αλλά η ύφεση όχι μόνο δεν ανασχέθηκε αλλά έγινε ακόμη πιο βαθειά. Εύλογα, λοιπόν, μπορεί κάποιος να θέσει το ερώτημα, πόσο περισσότερο από 15,7% του ΑΕΠ έπρεπε να αυξηθεί το έλλειμμα του 2009 για να μην ξεπεράσει το 3% η ύφεση και ποια είναι τελικά η σχέση κόστους - οφέλους; Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η Ελλάδα δεν έπαιρνε κανένα μέτρο για να μειώσει το έλλειμμά της, τότε θα έπρεπε να διασφαλίσει ότι οι αγορές θα ήταν διατεθειμένες να την δανείζουν για να συντηρεί ετήσιο έλλειμμα της τάξης 36 δις;  Πόσο πιθανό είναι αυτό; Εντελώς απίθανο. Άρα, η δημοσιονομική επέκταση δεν μπορούσε να είναι επιλογή αφού δεν υπήρχε πρόσβαση στις αγορές αλλά ούτε και οι εταίροι θα μας δάνειζαν για να ακολουθήσουμε δημοσιονομική επεκτατική πολιτική.
3. Η δημοσιονομική προσαρμογή σε συνθήκες ταυτόχρονης κρίσης ρευστότητας και αρνητικού εξωτερικού περιβάλλοντος - γιατί ανάλογα σταθεροποιητικά προγράμματα εφαρμόζονταν ταυτόχρονα και σε άλλες χώρες της Ευρώπης - δεν μπορούν να αποδώσουν. Η ταυτόχρονη εφαρμογή περιοριστικών πολιτικών σε όλη την Ευρώπη πάσχει από την ίδια αναποτελεσματικότητα της ταυτόχρονης υποτίμησης των εθνικών νομισμάτων. Την πολιτική αυτή ακολούθησαν πολλές ευρωπαϊκές χώρες στις δεκαετίες του 1920-1930 με τα γνωστά αποτελέσματα. Για αυτό εκτιμώ ότι ήταν απαραίτητο να δοθεί  περισσότερος χρόνος προσαρμογής στην Ελλάδα. Αυτό όμως προϋπέθετε ότι οι εταίροι μας θα ήταν διατεθειμένοι να διαθέσουν πάνω από τα 240 δις τα οποία προσέφεραν. Όλοι γνωρίζουμε τις αντικειμενικές δυσκολίες που υπήρχαν να πειστούν τα υπόλοιπα Κοινοβούλια να διαθέσουν ακόμη και αυτό το ποσό. Άρα, η δυνατότητα για επιμήκυνση του προγράμματος δεν υπήρχε όταν υπογράφηκε το Πρώτο Πρόγραμμα. Υπήρχε η δυνατότητα αυτή με το Δεύτερο Πρόγραμμα αλλά η Κυβέρνηση τον Νοέμβριο του 2012 δέχτηκε να εφαρμόσει ένα ιδιαίτερα εμπροσθοβαρές πρόγραμμα για το 2013.
4. Η Ευρώπη ήταν ανέτοιμη να διαχειριστεί την κρίση, δεν είχε προνοήσει όταν έγινε η Συνθήκη του Μάαστριχτ για τη δημιουργία μηχανισμού προστασίας χωρών μελών των οποίων τα ομόλογα θα βρισκόταν αντιμέτωπα με κερδοσκοπική επίθεση. Επιπρόσθετα, οι καθυστερήσεις και οι διαφωνίες που διατυπώνονταν δημόσια στην Ευρώπη ως προς τις προοπτικές της Ελλάδας ενίσχυσαν την αβεβαιότητα, τη κρίση και το κόστος για την Ελλάδα. Δεν έχω ακούσει ποτέ παλαιότερα από την ΝΔ ή σήμερα από το ΣΥΡΙΖΑ όταν μιλούν για τις υφεσιακές συνέπειες του προγράμματος να αποτολμούν μια εκτίμηση για τις συνέπειες αυτής της αβεβαιότητας και της κρίσης στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
5. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Ευρώπη εξακολουθεί να κινείται με επιφυλάξεις στην αντιμετώπιση των προβλημάτων στο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωζώνης. Τα προβλήματα αυτά, όπως η απουσία μιας ενιαίας εποπτείας του τραπεζικού συστήματος, η απουσία ύστατου καταφυγίου δανεισμού για τις τράπεζες ή ενός ομοσπονδιακού αναδιανεμητικού δημοσιονομικού μηχανισμού ή ακόμη και ο αποκλειστικός περιορισμός του καταστατικού στόχου της ΕΚΤ να διασφαλίζει μόνο την σταθερότητα των τιμών, ήταν γνωστά πριν ακόμη ξεκινήσει η λειτουργία της Ευρωζώνης. Σήμερα, με πολλές δυσκολίες, προχωρούν επιλογές που δεν συνεπάγονται δημοσιονομικές δεσμεύσεις, όπως για παράδειγμα η εποπτεία. Τα άλλα προβλήματα παραπέμπονται προς επίλυση σε μελλοντικούς χρόνους και βεβαίως αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο για άλλες κρίσεις στο μέλλον όσο δεν επιλύονται τα προβλήματα.
6. Σε συνθήκες κρίσης η ενιαία νομισματική πολιτική δε λειτουργεί. Οι χώρες της περιφέρειας είναι ξεκομμένες από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Τα πραγματικά επιτόκια στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλά δημιουργώντας τεράστια προβλήματα ακόμη και σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις και δεν επιτρέπουν την πραγματοποίηση επενδύσεων. Αν λοιπόν, σε μια οικονομία όπου η κατανάλωση είναι λίγο πάνω από το 70% του εθνικού εισοδήματος εφαρμόζεται αυστηρή περιοριστική πολιτική που μειώνει συνέχεια την κατανάλωση και αναζητάς πως θα ανασχεθεί η ύφεση μέσω των επενδύσεων, τότε είναι  σίγουρο ότι τα υψηλά επιτόκια σε συνδυασμό με τη πολιτική αστάθεια και την αβεβαιότητα δεν μπορούν να βοηθήσουν.
7. Προϋπόθεση για επιτυχία του προγράμματος είναι η επίτευξη ευρύτερων πολιτικών συναινέσεων. Αυτό ενισχύει το διαπραγματευτικό μέτωπο της χώρας και διασφαλίζει συνθήκες πολιτικής σταθερότητας παράγοντες που επηρεάζουν την οικονομία και μειώνουν το κόστος προσαρμογής. Στη προσπάθεια που ξεκίνησε η Ελλάδα το 2010 η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δεν είχε τη παραμικρή στήριξη. Το αντίθετο όλες οι πολιτικές δυνάμεις ήταν απέναντι λέγοντας ότι η πολιτική αυτή ήταν προς την λάθος κατεύθυνση χωρίς να προσδιορίζουν ποιά ήταν η σωστή επιλογή, εντός ευρωζώνης και με τους περιορισμούς που περιέγραψα προηγούμενα.
8. Το Πρόγραμμα έδωσε από τη αρχή ιδιαίτερη έμφαση στη μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας. Εκτιμώ ότι έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στις μεταρρυθμίσεις στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών και μετά στην αγορά εργασίας. Αυτή η ιεράρχηση μπορεί να μετρίαζε τις επιπτώσεις σε απασχόληση και εισοδήματα.
9. Η αξιολόγηση της δημοσιονομικής προσπάθειας πρέπει να γίνεται με βάση τις επιδόσεις στο διαρθρωτικό έλλειμμα γιατί έτσι φαίνεται αν έχουν αντιμετωπιστεί τα διαρθρωτικά αίτια των δημοσιονομικών αποκλίσεων. Σήμερα, αν κανείς αξιολογήσει την προσαρμογή που πέτυχε η Ελλάδα, με βάση το διαρθρωτικό έλλειμμα από το 2009 μέχρι το 2013, θα διαπιστώσει ότι είναι μια από τις μεγαλύτερες προσαρμογές που έχουν γίνει ποτέ μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Οι συνθήκες στην αγορά εργασίας είναι τέτοιες που καθιστούν αναγκαίο να προσανατολιστεί το κυβερνητικό έργο μονοθεματικά προς τη μείωση της ανεργίας με δημιουργία θέσεων εργασίας στο ανταγωνιστικό τμήμα της οικονομίας.
10. Επιμένω σε αυτή την άποψη γιατί θεωρώ ότι το πέρασμα στην ανάπτυξη δεν λύνει αυτόματα το πρόβλημα της ανεργίας. Κινδυνεύουμε από το να παγιδευτούμε για κάποιο διάστημα σε μια ανάπτυξη χωρίς μείωση της ανεργίας. Για αυτό επιμένω να γίνει κεντρικός στόχος της Κυβέρνησης η μείωση της ανεργίας.

Στους συναδέλφους, λοιπόν, του ΣΥΡΙΖΑ που αγωνιούν για την ταυτότητα της σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας τονίζω ότι η προτεραιότητά μας, είναι η συνεχής διασφάλιση προϋποθέσεων για την δημιουργία θέσεων εργασίας και η καταπολέμηση της ανεργίας. Και βεβαίως, η διατηρήσιμη ανάπτυξη που θα μας επιτρέψει να στηρίξουμε το κράτος πρόνοιας.

11. Όλη η αντιπολίτευση, ακόμη και η ΝΔ την περίοδο των Ζαππείων, μιλά για ανάπτυξη. Όμως η επίτευξή της δεν είναι μια μηχανική διαδικασία. Η ανάπτυξη δεν διατάσσεται ούτε επιστρατεύεται ούτε νομοθετείται με άρθρο μονό.  Προϋποθέτει πολιτική και κοινωνική σταθερότητα, ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις για την πορεία και τις στρατηγικές επιλογές της χώρας, επενδύσεις από εγχώριους και ξένους επενδυτές και ρευστότητα. Οι συνθήκες αυτές δεν υπήρχαν και εξακολουθούν να μη διασφαλίζονται. Συμφωνώ με την άποψη ότι η χώρα στα επόμενα χρόνια χρειάζεται τουλάχιστον 30 δις επενδύσεις. Όμως, ποιος θα τα διαθέσει αυτά τα κεφάλαια; Ο κρατικός προϋπολογισμός μπορεί να καλύψει ένα μέρος αλλά όχι το συνολικό ποσό. Επομένως, ποια είναι η στρατηγική των Κομμάτων που διεκδικούν κυβερνητική εντολή για να προσελκύσουν αυτά τα ποσά; Δεν πρέπει να εξεταστεί αν το φορολογικό πλαίσιο, ο τρόπος λειτουργίας και η ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης, οι υποδομές, οι αποκρατικοποιήσεις, βοηθούν προς αυτή τη κατεύθυνση; Διότι παρά τις βελτιώσεις που έχουν σημειωθεί η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει τεράστια γραφειοκρατία δημιουργώντας τεράστιες δυσλειτουργίες στην επιχειρηματικότητα.

Λέγοντας όλα αυτά δεν θέλω να φανώ απαισιόδοξος αλλά να καταδείξω ότι για να πετύχει η προσπάθεια πρέπει να κινηθούμε με ταχύτερους ρυθμούς.

Κλείνω με μια αξιολόγηση των λεγόμενων εναλλακτικών προτάσεων εντός της Ευρωζώνης. Ας δούμε, τι εξασφάλισε η Ελλάδα από τους εταίρους, για να δούμε ποια θα μπορούσε να είναι η εναλλακτική λύση.

1. Η Ελλάδα παρά τις καθυστερήσεις της Ευρώπης εξασφάλισε χρηματοδότηση για τη κάλυψη των αναγκών της σε επιτόκια που σήμερα είναι πολύ χαμηλότερα από αυτά με τα οποία δανείζονται οι εταίροι. Σήμερα η Ελλάδα δανείζεται με μέσο επιτόκιο κοντά στο 2,5% όταν οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης δανείζονται με πολύ υψηλότερο επιτόκιο. Επομένως οι προϋπολογισμοί των άλλων χωρών επιδοτούν τον Ελληνικό προϋπολογισμό. Επιπρόσθετα, οι εταίροι έχουν δεσμευτεί ότι αν η Ελλάδα πετύχει δημοσιονομικό πλεόνασμα το 2013, κάτι που οριστικά θα γνωρίζουμε τον Απρίλιο, τότε θα πάρουν αποφάσεις που θα διευκολύνουν ακόμη περισσότερο την ελληνική προσαρμογή. Θα μειώσουν ακόμη περισσότερο το επιτόκιο.  Άρα, όσοι μιλούν για υψηλά επιτόκια που πρέπει να μειωθούν, μάλλον δεν γνωρίζουν για ποιο πράγμα μιλούν.
2. Η Ελλάδα πέτυχε τη μείωση του χρέους κοντά 130δις σε συνεργασία με τους εταίρους. Ακόμη και αν λάβουμε υπόψη τα ποσά που δανείστηκε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών η καθαρή μείωση θα ξεπεράσει τα 100 δις. Αν αυτά θεωρούνται λίγα και πρέπει να διεκδικήσουμε μεγαλύτερη περικοπή όπως προτείνουν κάποιοι, τότε ας αναρωτηθούν αν είχαμε μεγαλύτερη πολιτική συναίνεση στο εσωτερικό τα προηγούμενα χρόνια, ίσως αυτό να οδηγούσε σε μεγαλύτερα οφέλη. Αλλά, θα πρότεινα να πάει ο ΣΥΡΙΖΑ στα αδελφά Κόμματά του, όπως έλεγα και στους συναδέλφους μου της Ν.Δ πριν τις εκλογές, στην Ευρώπη και να συζητήσουν το αίτημα αυτό και αν αυτά στηρίζουν το αίτημα, τότε να το θέσουμε στις Κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωζώνης όλοι μαζί ταυτόχρονα.
3. Η μέση διάρκεια του χρέους, είναι πολύ καλύτερη από αυτή πριν την έναρξη της κρίσης και υπάρχει η δυνατότητα για περαιτέρω επιμήκυνση όταν θα ληφθούν οι αποφάσεις τον Απρίλιο. Το στοιχείο αυτό, έχει ιδιαίτερη σημασία στην αξιολόγηση της βιωσιμότητας του χρέους. Διότι, όσο πιο μεγάλη είναι η διάρκεια του χρέους και όσο πιο μικρό το επιτόκιο με το οποίο το εξυπηρετεί, τόσο πιο εύκολο είναι για την Ελλάδα να το χρηματοδοτήσει αλλά και να ελέγξει την δυναμική του.
4. Τέλος, η Ελλάδα μπορεί να διεκδικήσει να περάσει μέρος του χρέους στο ESM και αναφέρομαι σε αυτό που χρησιμοποιήθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η χώρα εξασφάλισε το τελευταίο πρόγραμμα για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η εναλλακτική στο πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος θα ήταν να συνεισφέρουν και οι Έλληνες καταθέτες όπως συνέβη και στην περίπτωση της Κύπρου. Όποιος πιστεύει ότι αυτό ήταν καλύτερη λύση ας βγει να το πει δημόσια.

Με βάση τα προαναφερθέντα, θεωρώ ότι η Ελλάδα παρά τις δυσκολίες εξασφάλισε από τους εταίρους αποφάσεις που τη βοήθησαν να αποφύγει τη χρεοκοπία και να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Οι εταίροι έχουν δείξει ότι θα συνδράμουν την Ελλάδα στην προσπάθειά της να ανακάμψει και να επανέλθει. Όλα αυτά όμως διασφαλίστηκαν γιατί οι Έλληνες έχουν κάνει μια καθαρή επιλογή, θέλουν η Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωζώνη.