Η αντίστροφη κινητικότητα

του Πάσχου Μανδραβέλη από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Αν είχαμε εθνικό σχέδιο για την αναδιάρθρωση του κράτους, η κινητικότητα θα ήταν αντίστροφη. Από τις δομές του κεντρικού κράτους θα αποκεντρώναμε αρμοδιότητες, πόρους και ανθρώπους προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση και όχι το αντίστροφο. Ετσι, η Ελλάδα θα έπαυε σιγά σιγά να έχει ένα σοβιετικό μοντέλο κράτους, σύμφωνα με το οποίο όλα ρυθμίζονται από μια κεντρική αρχή. Θα χτίζαμε με μεγάλη, ομολογουμένως, καθυστέρηση ένα κανονικό δυτικό κράτος. Και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ οι αυτοδιοικητικές δομές διαχειρίζονται το μεγαλύτερο κομμάτι της καθημερινότητας των πολιτών.

Στις ΗΠΑ, ακόμη και η αστυνομία που ασχολείται με το έγκλημα (NYPD, LAPD κ.ά.) είναι δημοτική.

Αν θέλουμε να δούμε την «ελληνική εξαίρεση» και στον τομέα της διοίκησης, πρέπει να κοιτάξουμε απλώς τα νούμερα. Να δούμε πόσους πόρους έχει η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα και πόσους σε άλλες χώρες. Στην Δανία, τα έσοδα της Τ.Α. φτάνουν το 37,4% του ΑΕΠ. Στη Σουηδία το 25,6%, στη Φινλανδία το 22,5%, στη Γερμανία το 20%. Στην Ελλάδα, το αντίστοιχο ποσοστό είναι το αμελητέο 2,6% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 16,2%.

Στη μελέτη της DEXIA «Subnational public finance in the European Union» (2011) εμφανίζεται κάτι που μπορεί να μην είναι σύμπτωση. Στις χρεοκοπημένες χώρες της Ε.Ε., η Τοπική Αυτοδιοίκηση παρουσιάζει χαμηλό ποσοστό εσόδων: Ελλάδα 2,6% του ΑΕΠ, Κύπρος 2,2%, Πορτογαλία 6,4%. Ακόμη και η Ιρλανδία με το μικρό κράτος έχει μικρή αυτοδιοίκηση: τα έσοδά της είναι 6,9% του ΑΕΠ.

Υπάρχει μια καλή ελληνική παροιμία που τείνουν να ξεχνούν όλοι όσοι μεθούν από τις υπεραρμοδιότητες του κεντρικού κράτους: «Οσα ξέρει ο νοικοκύρης, δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος». Οσα λοιπόν ξέρουν οι τοπικές κοινωνίες για τον τόπο τους δεν μπορεί να τα ξέρει όλη η γραφειοκρατία του κέντρου της Αθήνας. Συνεπώς, είναι πιο λογικό και πιο παραγωγικό τα τοπικά ζητήματα να αφήνονται στα χέρια των τοπικών αρχών αντί να ρυθμίζονται από κάποιο γραφείο στην Κάνιγγος ή στην Κατεχάκη.

Η αποκέντρωση δεν αποτελεί απλώς κάποιου τύπου δημοκρατική αρετή του πολιτικού συστήματος. Είναι μακροχρόνια πιο παραγωγική. Ακόμη και οι μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα αποστρέφονται πλέον τις πυραμιδικές δομές. Ξέρουν ότι αποκεντρώνοντας αρμοδιότητες σε θυγατρικές ή ακόμη και τμήματα των εταιρειών, επιτυγχάνουν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα. Ξέρουν ότι αυτό που κάνουν σήμερα οι Ελληνες πολιτικοί είναι συνταγή καταστροφής. Οι υπουργοί δεν έχουν ούτε πέντε λεπτά να συζητήσουν και να σκεφτούν τις αποφάσεις τους. Ασχολούνται και υπογράφουν τα πάντα. Είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο διευθετούν λεπτομέρειες της λειτουργίας του κράτους και γι’ αυτό κάνουν τα πάντα στο πόδι.

Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση θα ήταν αυτό που έγραφε προ καιρού ο καθηγητής του LSE Kevin Featherstone: δεν πρέπει «κάθε διοικητική απόφαση, σημαντική ή ασήμαντη, να υπογράφεται από υπουργό και να παίρνει τη μορφή νομοθετικής πράξης. Οι διορισμοί θα μπορούν να γίνονται χωρίς να τους υπογράφει ο εκάστοτε υπουργός, υποκρινόμενος ότι πράγματι γνωρίζει το πρόσωπο που προσλαμβάνεται και τις απαιτήσεις της θέσης» («Καθημερινή», 31.12.11).

Αυτό μπορεί να γίνει κυρίως διά της αποκέντρωσης, για την οποία πρέπει να μιλήσουμε και αύριο.