Το χρονικό μιας δύσκολης διαπραγμάτευσης

Του Γιώργου Παπακωνσταντίνου*
Από την υπογραφή του μνημονίου τον Μάιο του 2010, κάθε φορά που υλοποιούνται επίπονα μέτρα, επανέρχεται η ίδια κριτική: δεν το διαπραγματευτήκατε! Είναι μια βαθύτατα λανθασμένη αντίληψη, που είτε απλώς αγνοεί πραγματικά δεδομένα και καταστάσεις, είτε είναι υποκριτική, ψάχνοντας για εύκολες δικαιολογίες για να αποφεύγει τις δύσκολες πολιτικές επιλογές και αποφάσεις που υπαγορεύονται από την τραγική δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.


Το μνημόνιο η χώρα μας το διαπραγματεύτηκε πριν υπογραφεί και το επαναδιαπραγματεύεται κάθε τρίμηνο όταν επικαιροποιείται. Τα βασικά του στοιχεία όμως διαμορφώθηκαν τον Μάιο του 2010. Ας θυμηθούμε τα χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου.

Η Eurostat είχε μόλις ανακοινώσει ότι το έλλειμμα του 2009 βρισκόταν στο 13,6% του ΑΕΠ ή αλλιώς 32 δισ. ευρώ (η διαδικασία αναθεώρησης έληξε τον Νοέμβριο με ένα έλλειμμα κοντά στο 16% του ΑΕΠ).

Το κλίμα και η στάση απέναντι στην Ελλάδα από τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, τους πολίτες τους, τους υπόλοιπους διεθνείς εταίρους μας και τις αγορές ήταν απόλυτα αρνητικό. Αποτέλεσμα της παραβίασης έξι συνεχόμενων Προγραμμάτων Σταθερότητας και της ψευδούς αποτύπωσης ενός ελλείμματος στο 6% στις 2 Οκτωβρίου του 2009, όταν όλα τα δεδομένα το έβγαζαν ήδη μεγαλύτερο.
Η πρωτόγνωρη για την Ευρωζώνη απόφαση για τη στήριξη της Ελλάδας μαζί με το ΔΝΤ με το ποσό των 110 δισ. ευρώ, που ως Ελληνική Κυβέρνηση διεκδικούσαμε ως δυνατότητα ήδη από τον Ιανουάριο, είχε ληφθεί μόλις στις 11 Απριλίου του 2010.

Και το πιο πιεστικό από όλα, στις 19 Μαΐου 2010 έληγαν ομόλογα ύψους εννέα δισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά δεν υπήρχαν και ούτε υπήρχε τρόπος δανεισμού, με τις αγορές πλέον κλειστές ή υπερβολικά ακριβές για την Ελλάδα. Με άλλα λόγια, ούτε τα δεδομένα ούτε ο χρόνος ήταν με το μέρος μας.
Στις 15 Απριλίου 2010 ζητήσαμε από την ΕΕ, την ΕΚΤ, το ΔΝΤ να ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί η απόφαση της 11ης Απριλίου για τον Μηχανισμό Στήριξης. Στις 21 Απριλίου 2010 έφθασαν οι τεχνικές ομάδες της τρόικας και στις 23 Απριλίου η Κυβέρνηση, διά στόματος Πρωθυπουργού, ανακοίνωσε την ανάγκη ενεργοποίησης του μηχανισμού, ύστερα από πολύωρη συζήτηση σε Υπουργικό Συμβούλιο.

Από εκείνη την ημέρα και για τις επόμενες 26 ημέρες μέχρι την 19η Μαΐου, που ήταν η δική μας εσωτερική προθεσμία για τη λήξη των ομολόγων, οι διαπραγματεύσεις περιελάμβαναν:
Τεχνικές διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση των προβλέψεων – χωρίς ακόμη αξιόπιστο στατιστικό σύστημα και χωρίς αναλυτικά στοιχεία για βασικές λειτουργίες του Δημοσίου, όπως π.χ. τη μισθοδοσία, τις δαπάνες των νοσοκομείων, τις κοινωνικές δαπάνες.

Διαπραγματεύσεις για την εξειδίκευση των νομικών και χρηματοοικονομικών δεδομένων και όρων του δανείου.Πολιτικές διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση του οικονομικού προγράμματος – τα λεγόμενα μέτρα.

Διεθνείς διαπραγματεύσεις για να πεισθούν οι πολιτικές ηγεσίες για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, ειδικά οι χώρες-μέλη του ΔΝΤ, καθώς για πρώτη φορά το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ έπρεπε να λάβει απόφαση για χρηματοδότηση χώρας πάνω από 500% των δικαιωμάτων της.
Φυσικά η έμφαση, και απολύτως δικαιολογημένα, δόθηκε στα δύσκολα δημοσιονομικά μέτρα. Οι εναλλακτικές επιλογές δεν ήταν άπειρες, και οι περιορισμοί πολλοί. Η έμφαση ήταν στην άμεση, «εμπροσθοβαρή» μείωση του ελλείμματος με μέτρα σίγουρου αποτελέσματος.
Παρ’ όλα αυτά καταφέραμε να μετριάσουμε ή να αποφύγουμε τις πιο επώδυνες λύσεις. Διαπραγματευτήκαμε την επέκταση της περιόδου προσαρμογής σε πέντε χρόνια – η μεγαλύτερη που δόθηκε ποτέ σε χώρα -, για να πέσει το έλλειμμα κάτω από το όριο του 3% στο τέλος του 2014. Αποφύγαμε την κατάργηση του 13ου και του 14ου μισθού στον ιδιωτικό τομέα. Διασώθηκε μέρος του 13ου και του 14ου μισθού στους χαμηλόμισθους του δημόσιου τομέα και στις συντάξεις.
Και οι τελικές αποφάσεις συνδιαμορφώθηκαν από τους υπουργούς που συμμετείχαν στη διαπραγμάτευση, και ελήφθησαν με αίσθημα ευθύνης, ύστερα από πολλές και δύσκολες συζητήσεις στο Υπουργικό Συμβούλιο, και με πλήρη ενημέρωση όλων των υπουργών. Επικυρώθηκαν δε στη Βουλή, με στήριξη και πέραν της κυβερνητικής πλειοψηφίας.

Η διαπραγμάτευση λοιπόν έγινε, και από τότε είναι συνεχής, και λαμβάνει χώρα κάθε τρίμηνο. Ως αποτέλεσμα η χώρα συνεχίζει να εκταμιεύει τις δόσεις του δανείου που της επιτρέπουν να πληρώνει μισθούς και συντάξεις, αλλά και να έχει τον χρόνο για να κάνει τις μεγάλες αλλαγές που τόσο χρειάζεται. Και όσο πετυχαίνουμε τους στόχους μας, μπορούμε και βελτιώνουμε τους όρους δανεισμού, όπως κάναμε με τα επιτόκια, τον χρόνο αποπληρωμής και εν τέλει με την απομείωση του χρέους.

Μετά Χριστόν προφήτες υπάρχουν πολλοί. Και ακόμα περισσότεροι συνωμοσιολόγοι ή όψιμοι επικριτές της μόνης δυνατής λύσης που είχε η χώρα στη δεδομένη στιγμή. Ας έχουμε το πολιτικό θάρρος να υπερασπιστούμε τις επιλογές μας, χωρίς να διστάσουμε να παραδεχτούμε τα λάθη μας.
Το χρωστάμε στις θυσίες και στα όσα έχουν υποστεί και υφίστανται οι Έλληνες πολίτες.

*Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου είναι υπουργός Περιβάλλοντος και πρώην Υπ.Οικονομικών. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ΒΗΜΑ της Κυριακής στις 29/1/2012.