Γιατί είναι εφιάλτης η χρεοκοπία

Τρεις έλληνες οικονομολόγοι ακτινογραφούν το ζοφερό ντόμινο με βάση τις εμπειρίες κρατών που κήρυξαν στάση πληρωμών

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ κοινωνία βιώνει τις τελευταίες ημέρες ακραία ανασφάλεια όχι μόνο για τα μελλούμενα στην οικονομία αλλά και για την ευρύτερη προοπτική της χώρας, μια κατάσταση χωρίς προηγούμενο κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης.
Και αν οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι σε τέτοιες στιγμές όσα συμβαίνουν εξηγούνται από τα «ζωώδη ένστικτα» των δρώντων (την έκφραση αυτή χρησιμοποίησε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς για να περιγράψει το αίσθημα του πλήθους σε περιβάλλον αβεβαιότητας), διακεκριμένοι έλληνες οικονομολόγοι μπορούν να εξηγήσουν με σαφήνεια τι θα σήμαινε η χρεοκοπία για την Ελλάδα, με βάση τη διεθνή εμπειρία που αφορά χώρες οι οποίες αναγκάστηκαν να κηρύξουν στάση πληρωμών, λαμβάνοντας ωστόσο υπόψη και τα ειδικά χαρακτηριστικά της ως κράτους-μέλους της ευρωζώνης. Ο κ. Ν. Χριστοδουλάκης, καθηγητής και πρώην υπουργός Οικονομικών, ο κ. Ι. Στουρνάρας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ και καθηγητής, και ο κ. Ι. Βαρουφάκης, καθηγητής Οικονομικών, απαντούν σε ερωτήματα«κλειδιά».

«Oταν μπήκαμε στο ευρώ ενοχλήθηκαν το Σίτι, οι αμερικανικές τράπεζες, η Λίγκα του Βορρά και διάφορες αριστερές ομάδες που με λύπη έβλεπαν την Ελλάδα να ξεφεύγει από το καθεστώς υποτίμησης και να χάνεται έτσι η ζύμωση γύρω από την αυτόματη μείωση μισθών. Για να μην έχουν τώρα τη χαρά να πανηγυρίσουν όλοι μαζί, χρειάζεται ένας εθνικός συναγερμός που θα αποτρέψει την κατάρρευση, τη χρεοκοπία και την έξοδο προς το κενό» λέει στο «Βήμα της Κυριακής» ο κ. Ν. Χριστοδουλάκης.

Ο πρώην υπουργός Οικονομικός εκτιμά ότι ενδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας «θα προκαλέσει ισχυρό κλονισμό στην ευρωζώνη, γιατί αμέσως μετά θα ξεκινήσει το παιχνίδι εξόδου για Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία. Ακόμα και η Ιταλία, η οποία θα απειληθεί από τον πάμφθηνο τουρισμό στην Ελλάδα, θα σκεφθεί την έξοδο. Ο,τι παραμείνει από το ευρώ θα υποτιμηθεί και θα μειωθεί η χρήση του ως αποθεματικού σε όλο τον κόσμο. Βασιλεύς θα γίνει και πάλι το δολάριο, με βασίλισσα τη στερλίνα».

«Οχι στις Σειρήνες του λαϊκισμού»

«Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα θα είναι τρεις φορές χειρότερες σε σχέση με ό,τι συνέβη στην Αργεντινή, λόγω του μεγαλύτερου μεγέθους του ελληνικού δημοσίου χρέους και των διδύμων ελλειμμάτων - στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και στον προϋπολογισμό.

Επιπλέον, επειδή δεν είμαστε αυτάρκεις, θα υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά είδη, όπως τρόφιμα, καύσιμα και φάρμακα» σημειώνει ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ κ. Ι.

Στουρνάρας και προσθέτει: «Η εκδοχή αυτή μπορεί να αποφευχθεί αν το πολιτικό σύστημα της χώρας πράξει ανάλογα με την κρισιμότητα της κατάστασης και αν η κοινή γνώμη αντισταθεί στις Σειρήνες του λαϊκισμού».

«Ισως και λυτρωτικές επιπτώσεις»

Ο κ. Ι. Βαρουφάκης εκτιμά ότι το τι θα συμβεί στη χώρα σε περίπτωση χρεοκοπίας «δεν μπορεί να απαντηθεί προτού απαντηθεί το γενικότερο ερώτημα του πώς θα αντιδράσει η Ευρωπαϊκή Ενωση σε αυτή την περίπτωση. Αν για παράδειγμαη ΕΕ βρει τρόπο να προστατέψει το τραπεζικό σύστημα, τότε η “πτώχευση” μπορεί να έχει περιορισμένο αντίκτυπο, ίσως και κάποιες λυτρωτικές επιπτώσεις».

«Η πολιτική ηγεσία επέλεξε να συναινέσει σε μια πολιτική η οποία προσπαθεί να λύσει ένα πρόβλημα χρεοκοπίας σαν να ήταν πρόβλημα ρευστότητας (αποδεχόμενη τεράστιακαι ακριβά δάνεια από την τρόικα), υπό τον όρο να μειώσει το ΑΕΠ της χώρας (μέσα από την επιθετική λιτότητα)» υποστηρίζει ο κ. Βαρουφάκης.

«Ετσιη κρίση χρέους φούντωσε ακόμα πιο πολύ και οι σχετικά μεγάλες θυσίες εκείνων οι οποίοι τα περασμένα χρόνια είχαν ωφεληθεί ελάχιστα απεδείχθησαν άκαρπες. Καθώς η ελπίδα ότι οι θυσίες αυτές ίσως έπιαναν τόπο εξαϋλώθηκε, η οικονομική κατάρρευση έφερε, όπως πάντα γίνεται, και την κατάρρευση ολόκληρου του πολιτικού καθεστώτος». Και ο καθηγητής Οικονομίας καταλήγει: «Επειδή όλες οι καταρρεύσεις κάποτε σταματούν, το ερώτημα είναι απλό:θα συνεχίσουμε στον ίδιο δρόμο (με αποτέλεσμα την αποδόμηση του ευρώ και την επιστροφή της Ευρώπης σε μια μεταμοντέρνα δεκαετία του 1930) ή θα συνδυαστούμε με τους ευρωπαίους εταίρους μας σε μια μεγαλεπήβολη, εν μέσω κρίσης, προσπάθεια επανασχεδιασμού της ευρωζώνης;».

1 Κλείνουν οι τράπεζες

Σε περιπτώσεις στάσης πληρωμών του Δημοσίου παρατηρείται μεγάλη αναστάτωση στα γκισέ των τραπεζών. Χιλιάδες καταθέτες σπεύδουν να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους τόσο για να τις σώσουν όσο και για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες τους. Αν αναλογιστούμε ότι με τη χρηματοδότηση του Δημοσίου εξασφαλισμένη από το πακέτο στήριξης ΕΕ- ΔΝΤ τους προηγούμενους μήνες πολλές φορές φήμες που κυκλοφόρησαν προκάλεσαν «διαρροή» αρκετών δισ. ευρώ από τις τραπεζικές καταθέσεις, είναι προφανές τι θα επακολουθούσε μια χρεοκοπία. Σε μια τέτοια περίπτωση οι τράπεζες δεν θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στη ζήτηση για χρήμα και αναγκαστικά θα θέσουν περιορισμούς, καθορίζοντας ένα μέγιστο ύψος ανάληψης ανά καταθέτη, αλλά μόνο μέσω των ΑΤΜs. Από την άλλη πλευρά η επανασύνδεση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος με τις διεθνείς αγορές θα είναι αδύνατη, με αποτέλεσμα την κατάρρευσή του αν δεν στηριχθεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ν.ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Οι τράπεζες θα υποστούν μεγάλο στραπάτσο από το «κούρεμα» των ομολόγων, την εκδίωξη από την ΕΚΤ, η οποία τώρα τους δίνει ρευστότητα, και την απόσυρση των καταθέσεων, τις οποίες οι πελάτες θα τις ζητάνε σε ευρώ. Θα κλείσουν τα καταστήματά τους στις άλλες χώρες, γιατί κανένας δεν θα εμπιστεύεται ένα νέο αδύναμο νόμισμα, και για πολλά χρόνια θα συρρικνώσουν τις δραστηριότητές τους σε απλές συναλλαγές.

Επιπλέον τα δάνεια στα νοικοκυριά θα κοπούν. Οι καταθέσεις είναι σε ευρώ και με τον νόμο έτσι πρέπει να μείνουν. Εάν τώρα κάποια κυβέρνηση τολμήσει να τις μετατρέψει σε δραχμές στη νέα υποτιμημένη ισοτιμία, αυτό θα ισοδυναμεί με δήμευση καταθέσεων. Ι.ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα για χρεοκοπία των ελληνικών τραπεζών, εκτός και αν η ΕΚΤ τις διασώσει. Ωστόσο το ενδεχόμενο αυτό (η διάσωση) έχει πολύ μικρές πιθανότητες να πραγματοποιηθεί.

Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Οσο η Γερμανία δεν σκέφτεται την αποχώρησή της από το ευρώ, οι καταθέσεις (ελέω ΕΚΤ) θα εξυπηρετούνται ακόμα και αν οι τράπεζές μας έχουν ουσιαστικά πτωχεύσει.

2 Κινδυνεύουν μισθοί και συντάξεις

Σε περίπτωση στάσης πληρωμών, τα Ταμεία, τα οποία επιδοτούνται κάθε χρόνο από τον κρατικό προϋπολογισμό, δεν θα μπορούν να πληρώσουν τις συντάξεις. Αυτές λοιπόν θα καταβάλλονται μειωμένες. Επιπλέον, θα πληγεί η περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς θα μειωθεί η αξία των μετοχών και των ομολόγων που διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους, λόγω της ραγδαίας πτώσης των τιμών τους. Η βίαιη περικοπή στις συντάξεις θα είναι αναπόφευκτη.

Αντίστοιχες θα είναι οι συνέπειες και στην καταβολή των μισθών του δημοσίου τομέα, καθώς το κράτος δεν θα έχει χρήματα προκειμένου να καλύψει τις υποχρεώσεις του.

Οι μισθοί θα καταβάλλονται μερικώς και θα μειωθούν επ΄ αόριστον, υπό την αδυναμία εξεύρεσης των απαραιτήτων πόρων. Οι δημόσιες υπηρεσίες θα μείνουν από «καύσιμα», καθώς δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την υλικοτεχνική υποδομή, η οποία δεν θα μπορεί να πληρωθεί. Εξάλλου, οι ζημιογόνες δημόσιες επιχειρήσεις είναι πολύ πιθανόν να οδηγηθούν σε «λουκέτο» και οι υπάλληλοί τους να μείνουν χωρίς δουλειά. Ν. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Οι μισθοί θα καταρρεύσουν, μαζί με την υποτίμηση και τον πληθωρισμό. Βέβαια σε μερικές προνομιούχες ΔΕΚΟ θα βρεθούν πάλι τρόποι αντιστάθμισης με ειδικά μισθολόγια και έτσι τα στελέχη τους δεν θα υποφέρουν όπως οι άλλοι.

Με ένα «κούρεμα» της τάξεως του 40% τα ασφαλιστικά ταμεία που κατέχουν τώρα ομόλογα αξίας 25 δισ. ευρώ θα χάσουν αμέσως 10 δισ. ευρώ. Οι συντάξεις φυσικά θα πάθουν «ανήκεστο βλάβη», γιατί θα είναι αδύνατον να ενισχυθούν προτού παρέλθει μία δεκαετία.

Ι.ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Θα υπάρξουν βαριές απώλειες στο ενεργητικό των ασφαλιστικών ταμείων, ενώ το κράτος δεν θα μπορεί να πληρώσει συντάξεις και μισθούς.

Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Το πλήγμα θα είναι τεράστιο. Διαχρονικά όμως θα είναι ακόμα χειρότερο για τα Ταμεία, τους μισθούς και τις συντάξεις να γίνει μια στάση πληρωμών σε ένα ή δύο χρόνια απ΄ ό,τι να γίνει σήμερα.

3 Λουκέτα στον ιδιωτικό τομέα

Η ύφεση στην οποία θα οδηγηθεί η χώρα θα επηρεάσει αναπόφευκτα και τον ιδιωτικό τομέα.Η κατάρρευση των συστημάτων πληρωμών και η πτώση της ζήτησης θα καταστήσει αδύνατη,για χιλιάδες επιχειρήσεις από όλους τους κλάδους, την καταβολή των μισθών στους υπαλλήλους τους.Αναγκαστικά θα οδηγηθούμε σε «κούρεμα» μισθών στις εταιρείες οι οποίες θα προσπαθήσουν να διασωθούν στο αρνητικό κλίμα που θα δημιουργηθεί.Σε κάθε περίπτωση, τα «λουκέτα» και οι απολύσεις χιλιάδων εργαζομένων είναι αναπόφευκτες.

Ν.ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Σε πρώτη φάση, όλοι θα χάσουν κατά 40% σε αγοραστική αξία. Μετά θα χάσουν ακόμα περισσότερο από τη συνέχιση της αύξησης τού πληθωρισμού. Οσοι όμως δουλεύουν σε εξαγωγικές επιχειρήσεις θα μετριάσουν τις απώλειες με τα μπόνους των αυξημένων πωλήσεων.

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις θα επιβιώσουν πιέζοντας τις αμοιβές τους και εξάγοντας πιο εύκολα τα προϊόντα τους.Θα φοβούνται όμως νέα υποτίμηση και θα κρατάνε τα κέρδη τους στο εξωτερικό. Οι επιχειρήσεις οι οποίες χρησιμοποιούν εισαγόμενες ύλες θα αναγκαστούν να ανεβάσουν τις τιμές των προϊόντων τους και έτσι θα ξεκινήσει το τσουνάμι του πληθωρισμού.

Ι. ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Αναγκαστικά θα επηρεαστούν και οι μισθοί στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, καθώς πολλές θα κλείσουν και όσες... μείνουν εν ζωή θα αναγκαστούν να κάνουν απολύσεις και να προχωρήσουν σε περικοπές μισθών.

Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Το ζητούμενο είναι να σταματήσει η ελεύθερη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας. Και αυτό δεν θα γίνει με νέα «θαλασσοδάνεια» από την ΕΕ, τα οποία συνοδεύονται με ακόμα σκληρότερη λιτότητα. Αν η ευρωζώνη επανασχεδιαστεί, ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να ελπίζει σε ανάκαμψη άνευ στάσης πληρωμών.

4 Ελλείψεις τροφίμων και καυσίμων

Οι προμηθευτές της χώρας θα ζητάνε να πληρωθούν μόνο σε ευρώ και τοις μετρητοίς.Αμέσως θα παρατηρηθούν ελλείψεις σε βασικά είδη ευρείας κατανάλωσης,με δεδομένο το μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.Συνωστισμός αναμένεται και στα σουπερμάρκετ. Τα νοικοκυριά θα τρέξουν για να προμηθευτούν είδη πρώτης ανάγκης,φοβούμενα για ελλείψεις στην αγορά.Το γεγονός αυτό θα επισπεύσει τη μείωση των αποθεμάτων.

Ν.ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Οι εισαγωγές θα γίνουν απλησίαστες. Οι πλούσιοι φυσικά δεν θα έχουν πρόβλημα, αλλά οι φτωχές οικογένειες θα πληρώνουν τα κινεζικά προϊόντα ως είδος πολυτελείας. Το πετρέλαιο θέρμανσης για ένα διαμέρισμα θα θέλει έναν μισθό για να το πάρεις.

Ι.ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Επειδή δεν είμαστε αυτάρκεις, θα υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά είδη, όπως σε τρόφιμα, καύσιμα και φάρμακα. Οι φτωχοί θα υποφέρουν πιο πολύ από τους πλούσιους.

Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Το ζητούμενο είναι η ευρωζώνη να αλλάξει πολιτική απέναντι στην Ελλάδα.

Κινδυνεύουν οι καταθέσεις στο εξωτερικό;

Θεωρητικώς οι καταθέσεις σε χώρες όπως η Ελβετία δεν κινδυνεύουν σε περίπτωση χρεοκοπίας της Ελλάδας. Για τις τράπεζες χωρών της ευρωζώνης το πιθανότερο σενάριο είναι ότι θα στηριχθούν επαρκώς ώστε να μην κλονιστούν καθοριστικά από μια ελληνική χρεοκοπία (και τις διαγραφές αξιών των ελληνικών ομολόγων).Επομένως οι καταθέσεις στο εξωτερικό σε περίπτωση χρεοκοπίας κινδυνεύουν λιγότερο από ό,τι στην Ελλάδα.

Ν.ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Αν τα έχουν σε ευρώ θα είναι όπως και οι εδώ καταθέσεις,απλώς θα έχουν χάσει τους τόκους μέχρι τότε.Αν όμως τα έχουν σε δολάρια θα ωφεληθούν γιατί θα τα φέρουν «φουσκωμένα» από την υποτίμηση του ευρώ.

Ι.ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Ενώ θεωρητικά δεν θα έχουν επιπτώσεις,κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει σε περίπτωση χρεοκοπίας του κράτους πώς θα αντιδράσουν οι Αρχές των χωρών τους σχετικά με τις καταθέσεις Ελλήνων στο εξωτερικό.

Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Παρ΄ ότι θα έχουν βγάλει την ουρά τους...έξω,η αποδόμηση του ευρώ θα οδηγήσει σε νέα δεινά την παγκόσμια οικονομία. Είναι πιθανόν να μην μπορούν να κρυφτούν από αυτά ακόμα και εκείνοι οι οποίοι έχουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό.

Θα γυρίσουμε στη δραχμή;

Ν.ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ: Επειδή η Ελλάδα δεν κόβει δικό της χρήμα και δεν θα της δώσει ρευστό η ΕΚΤ, κάποιοι θα προτείνουν έξοδο από το ευρώ και θα βρουν απελπισμένους και απλήρωτους να το δεχτούν εκβιαστικά.Θα το παρουσιάσουν ως «εθνική μαγκιά»,αφού έτσι θα έχουμε ξανά ελληνικό νόμισμα και δεν θα πληρώνουμε τους ξένους δανειστές.Ξεχνούν όμως ότι έτσι θα διαλυθεί η χώρα,όπως έγινε το 1932,και οι πιστωτές θα μας κυνηγούν για εκατό χρόνια στα διεθνή δικαστήρια,όπως κάνουν ακόμα για την Αργεντινή,τη Ρωσία και την Αϊτή.

Θα είναι άλλη από τη δραχμή του 2000,πολύ πιο φθηνή,ακόμα και στις 500 δρχ.το 1 ευρώ.Θα προκληθεί άγριο κύμα πληθωρισμού,το οποίο θα φτάσει το 30% με 40%,θυμίζοντας τα χρόνια μετά την Κατοχή.Οι μισθοί θα χάσουν την αγοραστική τους αξία κατά το ίδιο ποσοστό.

Ι.ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Μια χρεοκοπία,παρά τις δραματικές επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο της χώρας,δεν σημαίνει απαραιτήτως και επιστροφή στη δραχμή.Για να βγούμε από την ευρωζώνη πρέπει να υπάρξει αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας της.Κανένας δεν μπορεί να μας εξωθήσει εκτός ευρώ,και αν το αποφασίσουμε θα το πράξουμε μόνοι μας. Ι.ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Οχι αναγκαστικά. Οταν μια αμερικανική Πολιτεία δεν μπορεί να καταβάλει τα τοκοχρεολύσιά της,κανένας δεν σκέφτεται ότι η εν λόγω Πολιτεία θα πρέπει να φύγει από τη ζώνη του δολαρίου.Οπότε,το αν η στάση πληρωμών θα σημάνει διάλυση του ευρώ (γιατί αυτό θα συμβεί με μαθηματική ακρίβεια αν έστω και μία χώρα αποχωρήσειεκδιωχθεί από το ευρώ) εξαρτάται από τη διάθεση των ευρωπαίων πολιτικών να σχεδιάσουν ξανά την αρχιτεκτονική τού ευρώ.
www.tovima.gr