«ΑΛΙΑΚΜΩΝ 2010. Η ανασκαφή στη Λάβα και στην Παλαιοκαστανιά Σερβίων"

Α.  Η ανασκαφή στη θέση Κασιάνη Λάβας του Δήμου Σερβίων

Η ανασκαφή στη θέση Κασιάνη του Δ.Δ. Λάβας Δήμου Σερβίων υπαγορεύτηκε από σωστικούς λόγους, καθώς η θέση κινδύνευε με κατάρρευση λόγω της άμεσης γειτνίασής της με το ορυχείο της Εταιρείας ΛΑΡΚΟ, η οποία χρηματοδότησε και την έρευνα.

Διερευνήθηκαν διαταραγμένα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της Ελληνιστικής Εποχής και της Πρώιμης Εποχής Χαλκού καθώς και αδιατάρακτο στρώμα της Αρχαιότερης Νεολιθικής. Τα ευρήματα των οικισμών που αναπτύχθηκαν στη συγκεκριμένη θέση συνδέουν την περιοχή με όλα τα μεγάλα πολιτισμικά κέντρα των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων στο βορειοελλαδικό χώρο.  

Η ιδιαίτερη σημασία της ανασκαφής της Λάβας έγκειται κυρίως στο γεγονός του εντοπισμού στη συγκεκριμένη γεωγραφική θέση ενός οικισμού της ΑΝ, καθώς όχι μόνο πρόκειται για το μοναδικό μέχρι τώρα εντοπισμένο οικισμό της περιόδου σε τόσο ψηλό υψόμετρο (950μ.), εάν εξαιρέσει κανείς κάποιες ενδείξεις σύγχρονης κατοίκησης στη Σαμαρίνα, στα 1600μ., αλλά και γιατί αυτός βρίσκεται πάνω στο μοναδικό φυσικό πέρασμα που ενώνει διαχρονικά τη Θεσσαλία με τη Δυτική Μακεδονία.

Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η ασυνήθιστη για την περιοχή επιλογή ενός ψηλού λόφου, για την ίδρυση του οικισμού της ΑΝ, όπως και το γεγονός της επιλογής κατά την ΠΕΧ μιας θέσης της ΑΝ, ενώ τυπικό δείγμα της περιόδου θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο οικισμός των Ελληνιστικών χρόνων.  

Ο χαρακτήρας των ορεινών αυτών οικισμών της Λάβας δεν μπορεί προς το παρόν να προσδιοριστεί με ασφάλεια, ωστόσο σημαντική παραμένει η διαπίστωση της διαχρονικής κατοίκησης του συγκεκριμένου σημείου, πιθανόν λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του, καθώς και του ασυνήθιστου συνδυασμού χρονικών περιόδων κατοίκησης. 

Β. Η ανασκαφή στη θέση Παλιοκαστανιά Σερβίων

Πρόκειται για υπερυψωμένο παραποτάμιο πλάτωμα, που κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική εποχή, την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ κατά τους Βυζαντινούς χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.

Η θέση  διαβρώνεται από τα νερά της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου, η οποία από το 1974 κατέκλυσε τον παραποτάμιο χώρο της κοιλάδας του μέσου ρου του Αλιάκμονα, διαλύοντας το σύνολο σχεδόν των πολιτισμικών καταλοίπων της περιοχής. 

Η ανασκαφή έφερε στο φως τρεις μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου,  ένα λιθόκτιστο αψιδωτό κτήριο πιθανότατα της ίδιας περιόδου, λάκκους των Ρωμαϊκών χρόνων, ταφές της Βυζαντινής Εποχής και μία πηλοκατασκευή της Νεολιθικής.

Ο οικισμός της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου, στην οποία ανήκει και η πλειονότητα των ερευνημένων καταλοίπων, είναι ο πρώτος που ανασκάφηκε στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, όπου η περίοδος είναι γνωστή μόνο από νεκροταφεία. Επιπλέον, η γεωγραφική του θέση δίπλα σε ένα από τα σημαντικότερα ποτάμια περάσματα, σε μια περιοχή με διαχρονική κατοίκηση, η  αυξημένη αποθηκευτική του δραστηριότητα και τα μεγάλα και σταθερά κτήρια, μαρτυρούν πως πρόκειται για έναν σημαντικό οικισμό, με κεντρικό χαρακτήρα στη ζωή των κατοίκων της περιοχής. 

ΑΡΕΤΗ  ΧΟΝΔΡΟΓΙΑΝΝΗ – ΜΕΤΟΚΗ,  δρ. Αρχαιολόγος

Αρχαιολογικό Μουσείο Κοζάνης, τηλ. 24610-26210

E-mail: kmetokis@culture.gr