Στην αυγή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης

Του Δημήτρη Σιόλιου*

Η αλλαγή είναι νόμος της ζωής.  Και αυτοί που κοιτάν μόνο το παρελθόν και το παρόν είναι βέβαιο ότι θα χάσουν το μέλλον.

John F. Kennedy

Έχουν περάσει σχεδόν 70 χρόνια από την έναρξη της βιομηχανικής εκμετάλλευσης του λιγνίτη στην περιοχή μας. Δυο γενιές και κάτι μεγάλωσαν με τις καμινάδες ως μέρος του φυσικού τοπίου. Για τον ιστορικό χρόνο όμως 70 χρόνια είναι μια στιγμή, ένα ανοιγοκλείσιμο  των ματιών.  Και αυτή η στιγμή σχεδόν πέρασε.      

Μπορεί το κοίτασμα του λιγνίτη να μην τέλειωσε, αλλά μία σειρά παραγόντων οι οποίοι έχουν να κάνουν με την εξέλιξη της τεχνολογίας και  τη διεθνή συγκυρία αναπόφευκτα επηρεάζουν και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν το μέλλον της περιοχής μας.

Σπάνια εμείς οι άνθρωποι ως  ιστορικά υποκείμενα έχουμε συναίσθηση του ιστορικού χρόνου, της σημασίας των στιγμών δηλαδή που ζούμε. Όσοι από εμάς έχουν διαβάσει ιστορία- και όσοι δεν έχουν, οφείλουν- η οποία δυστυχώς γράφεται εκ των υστέρων,  ρίχνοντας μια ματιά προς τα πίσω   θαυμάζουν τις   μεγάλες επιτυχίες ενώ με τις  αστοχίες  και τις αποτυχίες  των εθνών αναπόφευκτα  αναρωτιούνται : μα δεν έβλεπαν τι έρχεται; πως μπορούσαν να κάνουν τέτοια λάθη; Η μακρά ιστορία της πατρίδας μας βρίθει τέτοιων παραδειγμάτων, τα οποία δεν είναι όμως επί του  παρόντος. 

Η πραγματικότητα της ιστορίας της περιοχής μας έχει να κάνει με το γεγονός πως η μετατροπή της από μία σχεδόν αμιγώς γεωργική σε βαριά βιομηχανική έγινε γρήγορα και βίαια με την έννοια ότι αποφασίστηκε ερήμην αυτής.

Έτσι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συμβεί το ίδιο αλλά αντίστροφα. Η αποβιομηχανοποίηση της περιοχής να γίνει επίσης γρήγορα, βίαια και ερήμην ημών.  Μικρή σημασία όμως έχει το παρελθόν. Θα πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε από δω και πέρα.

Αυτή τη στιγμή το παγκόσμιο περιβάλλον διαμορφώνεται από  τη δυναμική της λεγόμενης 4^ης βιομηχανικής επανάστασης, η οποία βρίσκεται ναι μεν στην αρχή της, ωστόσο κινείται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες. Και σε αντίθεση  τις υπόλοιπες τρεις βιομηχανικές επαναστάσεις, οι οποίες ήταν  υπόθεση λίγο πολύ της Δύσης, η 4^η έχει παγκόσμια χαρακτηριστικά με την Κίνα, την Ινδία και σύντομα την Αφρική να αποτελούν τους πιο δυναμικούς παίχτες.

Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση τιθάσευσε τη δύναμη του ατμού και έκανε την Βρετανία κοσμοκράτειρα, η δεύτερη ήταν η εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων και του αιώνα της μαζικής παραγωγής όπου η  επιστήμη και η  τεχνολογία μπήκαν μόνιμα στη ζωή μας. Στην Τρίτη, της υψηλής τεχνολογίας κυριάρχησε η Αμερική η Ιαπωνία και σε μικρότερο βαθμό η Ευρώπη. Όλες έφεραν τεράστιες ανακατατάξεις, κοινωνικές και οικονομικές, συνάμα με μια πρωτόγνωρη βελτίωση του επιπέδου ζωής των ανθρώπων.   Κοινό χαρακτηριστικό εντούτοις και των τριών, και προφανώς και της τέταρτης είναι ότι αυτές οι εξάρσεις δημιουργικότητας και καινοτομίας οδηγήθηκαν από  νέες μορφές επιχειρήσεων και οριζόντιων  συνεργασιών από άτομα και ομάδες που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους. Σωστότερα επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε πως επρόκειτο πραγματικά  για επαναστάσεις επιχειρηματικότητας.

Τις τρεις πρώτες επαναστάσεις η χώρα μας τις προσπέρασε ή δεν τις εκμεταλλεύτηκε    για πολλούς  και  ποικίλους λόγους. Μπορούμε όμως να τιθασεύουμε τις δυνάμεις της 4^ης; Είμαστε έτοιμοι; Τι προοπτικές μπορούν να δοθούν στην περιοχή;

Τα συστατικά της επιτυχίας, ατομικής και συλλογικής είναι τρία: η ιδέα, η εφαρμογή και τα χρήματα.  Στο συλλογικό επίπεδο, το επίπεδο με άλλα λόγια  της οργανωμένης κοινωνίας χρειάζεται και ένα τέταρτο: ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο.

Αυτή τη συζήτηση πρέπει να αρχίσουμε στα σοβαρά. Αν μείνουμε ακίνητοι στα γεγονότα, αυτά θα μας προσπεράσουν. Για να αφήσουμε το δικό μας αποτύπωμα  θα πρέπει να γίνουμε εμείς οι δημιουργοί των γεγονότων, να δούμε  τις προκλήσεις της εποχής μας ως ευκαιρία ώστε να μη μας παρασύρει το κύμα της Ιστορίας, διότι ο καιρός γαρ εγγύς. 

*Ο Δημήτρης Σιόλιος είναι ιστορικός, επιχειρηματίας και μέλος του μητρώου πολιτικών στελεχών της Νέας Δημοκρατίας.