Προς τη σύγκρουση χωρίς φρένα

Του Γιώργου Παγουλάτου*
Ο​​ι μεγάλες τραγωδίες έχουν ένα στοιχείο πικρής ειρωνείας. Οι ήρωες υπερτιμούν τις δυνάμεις τους, ζαλίζονται από το πλήθος, διαπράττουν μοιραία σφάλματα. Ασυναίσθητα διολισθαίνουν στο λάθος μονοπάτι, καταλήγοντας εγκλωβισμένοι σε καταστάσεις χωρίς επιστροφή. Η αλληλουχία των γεγονότων τούς σέρνει σε αποτελέσματα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα. Από ήρωες καταλήγουν απόβλητοι, έχοντας στο μεταξύ σπείρει γύρω τους τη συμφορά.

Η χώρα βρίσκεται μια ανάσα από ένα νέο 1922 ή 1974. Παγιδευμένη σε μια παιγνιοθεωρητική φαντασίωση, σε ένα «παιχνίδι του δειλού» στο οποίο ο αντίπαλος τελευταία στιγμή θα στρίψει, έχοντας πολλά να χάσει από μια σύγκρουση. Η ιδεολογική αυταρέσκεια δεν μας επιτρέπει να δούμε ότι το μικρό χαλασμένο αυτοκίνητο κατευθύνεται με μεγάλη ταχύτητα, χωρίς φρένα, προς ένα τεράστιο τεθωρακισμένο όχημα.


Κάθε δύναμη λογικής υποδεικνύει ότι η κυβέρνηση Τσίπρα θα κάνει τα πάντα για να αποφύγει, έστω τελευταία στιγμή, την καταστροφική σύγκρουση. Και η χειρότερη συμφωνία είναι καλύτερη από τις συνέπειες της ρήξης. Αλλά στα κλειστά δωμάτια της εξουσίας δεν επικρατεί πάντα η ψύχραιμη λογική. Ιδίως εάν η εξουσία είναι όχημα για ουτοπικά στοιχήματα βίαιου κοινωνικού μετασχηματισμού.

Ποιος είναι ο έως τώρα απολογισμός; Κατασκεύασαν ένα αφήγημα μιας χώρας καταδικασμένης στην ύφεση των μνημονιακών πολιτικών λιτότητας. Ηρθαν στην εξουσία την ώρα που η χώρα έβγαινε από την ύφεση, ακολουθώντας την υπόλοιπη Ευρώπη στην ανάκαμψη. Επειτα από πέντε μήνες παλινωδίας, απραξίας, πιστωτικής ασφυξίας, έχουν επιφέρει ακριβώς την ύφεση εκείνη που θα δικαίωνε το αρχικό τους αφήγημα.

Ηρθαν απειλώντας με διαίρεση και διάλυση της Ευρωζώνης εάν δεν αλλάξει πολιτική. Η Ευρώπη ήταν πράγματι αντιμέτωπη με το φάσμα αυτό ένα χρόνο πριν. Οι ταυτόχρονες πολιτικές λιτότητας βύθιζαν την Ευρωζώνη σε στασιμότητα. Τώρα όμως δεν είναι πια αυτή η εικόνα. Η ΕΚΤ δημιουργεί χρήμα, η Γερμανία αυξάνει τους μισθούς και τη ζήτηση, οι χώρες του Νότου ανακάμπτουν όλες (πλην Ελλάδας) αυξάνοντας τις εξαγωγές τους. Η από καθέδρας διδασκαλία, η πόζα και η αυταρέσκεια, οι τακτικισμοί, η ανειλικρίνεια, η προχειρότητα, δεν έχουν διαιρέσει την Ευρώπη: την έχουν συνενώσει για πρώτη φορά σύσσωμη εναντίον μας.

Ο κ. Τσίπρας υποδεικνύει στην Ευρώπη την ανάγκη να ανακαλύψει ξανά τις δημοκρατικές της αξίες. Απευθύνει τις παραινέσεις του από την αυταρχική Ρωσία του κ. Πούτιν. Δεν αντιλαμβάνεται καν την ειρωνεία.

Επειτα από πέντε χρόνια αιματηρής προσαρμογής, με τεράστιες κοινωνικές θυσίες, η χώρα εξαφάνισε τα δίδυμα ελλείμματα του 15% που οδήγησαν στην κρίση. Αυτήν τη γιγάντια προσαρμογή επικαλείται και ο κ. Βαρουφάκης για να τεκμηριώσει το δίκαιο αίτημα ελάφρυνσης χρέους και γενναίας αναπτυξιακής στήριξης. Μόνο που μετά τα 4/5 του δρόμου, είμαστε τώρα ένα βήμα να τα τινάξουμε όλα στον αέρα. Πόσο ανιστόρητη και εγκληματική θα είναι η πολιτική ανοησία ύστερα από πέντε χρόνια εσωτερικής υποτίμησης να καταλήξουμε στη δραχμή;
Το ευρώ δεν μπορεί να επιβιώσει μακροπρόθεσμα χωρίς στενότερη οικονομική ενοποίηση, λέει σωστά ο υπουργός Οικονομικών. Τι σημαίνει στενότερη ενοποίηση; Μεταφορά πόρων προς τις αδύναμες οικονομίες, αμοιβαιοποίηση χρεών, κοινή ανάληψη κινδύνων. Με μία προϋπόθεση: την αντίστοιχη μεταφορά αυτονομίας δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής στο κοινό ευρωπαϊκό επίπεδο. Την κοινή αντίληψη λειτουργίας σε ενιαίο ευρωπαϊκό πλαίσιο.

Ποια είναι η στάση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στη στενότερη ενοποίηση της Ευρώπης; Να διατρανώνει κάθε τόσο ότι δεν θα παραδώσει εθνική κυριαρχία; Να απειλεί με Κούγκι; Να αντιμετωπίζει την Ευρώπη με αντιαποικιακή ρητορεία εθνικιστικού καθεστώτος της Β. Αφρικής; Να μεταφράζει τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις ως υποδούλωση στους δανειστές; Να κηρύσσει συνολικά το δημόσιο χρέος «παράνομο, επονείδιστο και επαχθές» την ώρα που διαπραγματεύεται την επόμενη δόση με εγγύηση των Ευρωπαίων εταίρων; Να επισείει ρητά ή πονηρά την απειλή παύσης πληρωμών και να εξωραΐζει τις επιπτώσεις του Grexit – όπως πλειάδα υπουργών και βουλευτών της;
Και δεν αντιλαμβάνεται ότι η στενότερη ενοποίηση, η αμοιβαιοποίηση χρέους, οι μεταφορές πόρων, όλα αυτά δεν μπορούν να υπάρξουν υπό την απειλή παύσης πληρωμών κι εξόδου από το ευρώ; Διότι τότε η ανάληψη πιστωτικού κινδύνου μέσω Ευρωσυστήματος μετατρέπεται σε πραγματικές ζημιές για τις υπόλοιπες χώρες του ευρώ.

Η διαπραγμάτευση της κυβέρνησης έχει κλειδώσει την Ελλάδα στη χειρότερη δυνατή ισορροπία. Η συνεργασία με τους εταίρους έχει δηλητηριαστεί. Η ευρωπαϊκή επιλογή της στενότερης ενοποίησης έχει ναρκοθετηθεί. Η εναλλακτική της εξόδου παραμένει πάντα καταστροφική. Ο δρόμος που διαφαίνεται, εάν η καταστροφή του Grexit αποτραπεί, είναι μια επώδυνη πορεία απομόνωσης και στασιμότητας στο ευρώ, με τις ελάχιστες δυνατές παραχωρήσεις από τους εταίρους, με μηδενική εμπιστοσύνη. Δικαιώνοντας τελικά τη «συμμορία της δραχμής».

Το chicken game Τσίπρα - Βαρουφάκη έκαψε κάθε απόθεμα εμπιστοσύνης, κάθε γέφυρα κατανόησης, κάθε διάθεση αλληλεγγύης. Ενδυνάμωσε πράγματι την αποφασιστικότητα των πολιτικών δυνάμεων της Ευρώπης να προχωρήσουν ορμητικά σε στενότερη οικονομική ενοποίηση του ευρώ. Αυτή πιθανότατα θα είναι η απάντησή τους όταν η Ελλάδα καταλήξει έκπτωτη από το κοινό νόμισμα και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.