Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού: όνειρο ήταν και πάει;

της Βάγιας Δινοπούλου

 Μέσα στον «Αρμαγεδών»  που επιφύλασσε το σχέδιο Αθηνά για το ΤΕΙ της Δυτικής Μακεδονίας συμπεριλαμβάνεται και το κλείσιμο του Τμήματος Βιομηχανικού Σχεδιασμού.  Πρόκειται για κλείσιμο κι όχι για συγχώνευση διότι το τμήμα απορροφάται από τους Μηχανολόγους Μηχανικούς χωρίς να παραμένει ούτε καν ως κατεύθυνση. Κι αναρωτιέται κανείς: Για ποιο λόγο; με ποια κριτήρια;

Μήπως είναι ένα υπερβολικά εξειδικευμένο αντικείμενο; μήπως ήταν πρωτοτυπία της Ελλάδας και δεν υπάρχει σε καμιά άλλη χώρα; μήπως δεν χρειάζεται αυτό το αντικείμενο στην Ελλάδα; Μήπως υπήρχαν πολλά τμήματα αυτού του αντικειμένου; Ας κάνουμε μια προσπάθεια να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά. .
Τι είναι ο Βιομηχανικός Σχεδιασμός;
Ο Βιομηχανικός Σχεδιαστής ασχολείται, μεταξύ άλλων, με την σχεδίαση καινοτόμων προϊόντων, τη μελέτη και βελτίωση της αισθητικής, εργονομίας, λειτουργικότητας και χρηστικότητας ενός προϊόντος, την επιλογή των υλικών και μεθόδων παραγωγής του, τη δημιουργία της συσκευασίας  και την κοστολόγηση του προϊόντος. Ο Βιομηχανικός Σχεδιαστής είναι μηχανικός, ο οποίος καταλαβαίνει τις βασικές αρχές όλων των ειδικοτήτων μηχανικών και μπορεί να συνδυάσει τις γνώσεις αυτές για την ανάπτυξη προϊόντων.
Χρειάζεται στην Ελλάδα αυτή η ειδικότητα;
Ο χώρος του βιομηχανικού σχεδιασμού προϊόντων αποτελεί και για τις ελληνικές επιχειρήσεις (μεγάλες, μικρές ή μικρομεσαίες) μια ισχυρή δύναμη ανάπτυξης. Πρόκειται για ένα κλάδο που μπορεί να στηρίξει τόσο τα υπάρχοντα προϊόντα, όσο και τη δημιουργία και προώθηση άλλων που δημιουργούνται από τις νέες τάσεις στην αγορά. Με τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, οι Βιομηχανικοί Σχεδιαστές μπορούν να αναβαθμίσουν τα ελληνικά προϊόντα και να δημιουργήσουν σημαντική προστιθέμενη αξία για αυτά.
Ενώ όλοι μιλούν για ανάπτυξη, για παραγωγή, για τυποποίηση και προώθηση των προϊόντων έρχονται να στερήσουν έναν ακόμα από τους συντελεστές που απαιτούνται για να γίνουν όλα αυτά.
Αποτελεί εξειδίκευση;
Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα δημιουργήθηκαν Τμήματα με μεγάλη εξειδίκευση, τέτοια που θα τα καθιστούσαν Τομείς σε αντίστοιχα Τμήματα Ξένων Πανεπιστημίων. Ομως, αυτό δεν συμβαίνει με το Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Το αντικείμενο του Τμήματος Βιομηχανικού Σχεδιασμού αποτελεί ένα ευρύτερο αντικείμενο στο σχεδιασμό προϊόντων και εμπεριέχει μια σειρά από τομείς όπως: σχεδιασμό ρούχων και υποδημάτων, σχεδιασμό επίπλων και προϊόντων ξύλου, διακόσμηση και σχεδιασμός εσωτερικών χώρων κλπ. Τα τελευταία αποτελούν αντικείμενο άλλων τμημάτων (τα οποία μάλιστα παραμένουν ανέγγιχτα με το σχέδιο Αθηνά), παρά το γεγονός ότι αποτελούν υποσύνολα του Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Το τμήμα απορροφάται από τους Μηχανολόγους. Γνωρίζουν οι κύριοι αποφασίζοντες ότι στο τμήμα υπάρχουν αρκετοί φοιτητές οι οποίοι είναι ήδη πτυχιούχοι Μηχανολόγοι Μηχανικοί, οι οποίοι αντιλαμβάνονται το προφανές, ότι τα δύο αντικείμενα δεν είναι ίδια. Τι θα γίνει μ’ αυτούς θα πάρουν δεύτερη φορά το πτυχίο του Μηχανολόγου;
Σε περισσότερα από 200 πανεπιστήμια διεθνώς υπάρχουν Τμήματα ή Σχολές Βιομηχανικού Σχεδιασμού*. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια από αυτά: το Delft (Ολλανδία) ένα από τα πιο καταξιωμένα πανεπιστήμια της Βόρειας Ευρώπης, το Πολυτεχνείο του Μιλάνου, από τα πιο φημισμένα πανεπιστήμια στο βιομηχανικό σχεδιασμό, τα πανεπιστήμια της Σκανδιναβίας, η οποία διακρίνεται για την ανάπτυξη προϊόντων και τη διασύνδεση των πανεπιστημίων με τη βιομηχανία, το πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, όπου το Industrial Product Design θεωρείται το πιο δύσκολο τμήμα εισαγωγής, κ.λπ..
Μια σειρά από ιδιωτικά κολέγια προσφέρουν, με αξιοσημείωτη επιτυχία, κύκλους σπουδών σε επιμέρους τομείς του Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Αποδεικνύεται επομένως, ότι υπάρχει ανάγκη για σπουδές στον τομέα αυτό και αναμφίβολα ο πρώτος σε εθνικό επίπεδο εκπρόσωπος της δημόσιας εκπαίδευσης που είναι το Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού, έχει να διαδραματίσει σημαντικότατο ρόλο. Αλήθεια μήπως αυτός είναι ο πραγματικός λόγος που κλείνει το τμήμα;
Ποια ήταν μέχρι τώρα η πορεία του Τμήματος;
Το Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας είναι το πρώτο που δημιουργήθηκε στη Ελλάδα (το 1996) και το μόνο αμιγώς προσανατολισμένο στην επιστημονική περιοχή του Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Από το 2008 έχει αναγνωρισμένα επαγγελματικά δικαιώματα (ΦΕΚ 244/1-12-2008) και σήμερα αριθμεί 1.550 φοιτητές. Φοιτητές και απόφοιτοι του τμήματος έχουν λάβει μέρος και έχουν διακριθεί τόσο σε πανελλαδικούς όσο και διεθνείς διαγωνισμούς βιομηχανικού σχεδίου, έχουν κατοχυρώσει δεκάδες βιομηχανικά σχέδια και πατέντες στον ΟΒΙ κι έχουν πάρει μέρος σε προγράμματα σχεδιασμού προϊόντων, συσκευασίας, ετικετών κ.λπ. για επιχειρήσεις, τόσο σε τοπικό όσο και εθνικό επίπεδο. Πιο πρόσφατο παράδειγμα ο σχεδιασμός της συσκευασίας και ονομασίας προώθησης για το «Σαλιάρι της Κοζάνης».
Το τμήμα περιλαμβάνεται στην δράση Ακαδημαϊκή Αριστεία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση του Υπουργείου Παιδείας.
Η πορεία των πτυχιούχων του τμήματος θεωρείται πολύ ικανοποιητική αναφορικά με την απασχόληση τους. Σύμφωνα με έρευνα για την επαγγελματική κατάσταση των αποφοίτων του Τμήματος Βιομηχανικού Σχεδιασμού διαπιστώνεται ότι η απορροφητικότητα τους ξεπερνά το 88%. Από αυτούς το 87% εργάζεται στην ειδικότητά του και το 70% δηλώνει ότι η εργασία του έχει άμεση σχέση με τα αντικείμενα που έχει διδαχτεί στο Τμήμα. Οι απόφοιτοι του Τμήματος σε ποσοστό 97% δηλώνουν πολύ ικανοποιημένοι με την εργασία τους, αξιολογώντας την με βάση το αντικείμενο των σπουδών τους.
Η μελέτη είναι του 2008 (προ κρίσης) και παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πιο πρόσφατη, είναι βέβαιο ότι η κρίση επηρέασε και αυτόν τον κλάδο. Δεν υπάρχει κανένας κλάδος που να έμεινε αλώβητος από αυτή την ιστορία. Αυτό όμως τι σημαίνει; ότι δεν χρειάζεται η χώρα Βιομηχανικούς Σχεδιαστές;  Και τι χρειαζόμαστε επιτέλους σ αυτή την χώρα, μόνο ανειδίκευτους εργάτες. Πως γίνεται ο σχεδιασμός της παιδείας μας; με δεδομένο ότι θα βρισκόμαστε σ’ αυτή την κατάσταση για τα επόμενα 30-40 χρόνια; Και πως θα βγούμε από αυτό το αδιέξοδο; με ανειδίκευτους εργάτες;
Επιτέλους είναι καιρός να ξεκαθαρίσει αυτή η χώρα που θέλει να πάει, που στοχεύει και πιο δρόμο ακολουθεί. Είναι γνωστό της πάσης, ότι ο δρόμος που οδηγεί μακριά από τη φτώχεια είναι μόνο η παιδεία!

Δινοπούλου Βάγια
Προϊστάμενος Τμήματος
Βιομηχανικού Σχεδιασμού

* Πηγές: Industrial Designers Society of America, International Association of Universities and Colleges of Art, Design and Media.