ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΙΓΝΙΤΟ-ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

του Χρήστου Παπαγεωργίου

τ. Δ/ντη  ΔΛΚΔΜ ΔΕΗ ΑΕ

Με την πεποίθηση ότι τα σημαντικά προβλήματα που εμφανίζονται σήμερα στις λιγνιτο-ενεργειακές δραστηριότητες της Δ. Μακεδονίας έχουν συγκεκριμένες αιτίες, που πρέπει να είναι γνωστές στην ευρύτερη κοινωνία και ιδιαίτερα στους θεσμικούς  φορείς της περιοχής Κοζάνης-Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου και Φλώρινας, ώστε να υπάρξει ευρεία συμμετοχή και στήριξη για την αποτελεσματική αντιμετώπισή των, καταθέτω τις απόψεις μου με την ελπίδα της συμβολής στην ενημέρωση και στην ενεργοποίηση των αρμοδίων για την έγκαιρη και έγκυρη επίλυσή των. Εξάλλου, η ΔΕΗ ΑΕ εισέρχεται σε κρισιμότατη φάση, μιας και διαμορφώνονται σενάρια διάθεσης-πώλησης λιγνιτωρυχείων και ΑΗΣ σε ιδιώτες, που  αν υλοποιηθούν θα επηρεάσουν άμεσα και δραστικά τα οικονομικοκοινωνικά δεδομένα της περιοχής μας..

1. ΝΕΑ ΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 – ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ

Μετά την πρόσφατη πολύ θετική εξέλιξη της υπογραφής της σύμβασης ανέγερσης της νέας λιγνιτικής μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 μεταξύ της ΔΕΗ ΑΕ και της κατασκευάστριας εταιρείας, θεωρώ χρήσιμο και επίκαιρο να επισημανθούν ορισμένες πλευρές  της διαχρονικής εξέλιξης του πιο πάνω θέματος ιδιαίτερα κατά την κρίσιμη αρχική φάση, ώστε να εξαχθούν τα απαραίτητα συμπεράσματα από τους αρμοδίους και οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.

 1.1 Επί διοίκησης Τάκη Αθανασόπουλου, σύμφωνα με τη «ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΕΗ», που εκπονήθηκε με τη βοήθεια ξένων συμβούλων και παρουσιάστηκε στην Αθήνα στις 19-20 ΣΕΠ 2007, προτείνονταν η κατασκευή ατμοηλεκτρικής μονάδας στη Φλώρινα, δηλ. δεύτερης μονάδας ισχύος 450MW στον ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ  και η ανέγερση και λειτουργία μιας μονάδας 250 ή 450MW (με πιθανότερη τη δεύτερη) στην περιοχή Πτολεμαΐδας. Στην ίδια μελέτη τονίζονταν ιδιαίτερα ότι οι δύο (2) λιθανθρακικές μονάδες, που σχεδιάζονταν να εγκατασταθούν στο Αλιβέρι και στη Λάρυμνα, θεωρούνται οι πλέον αποδοτικές και ότι οι λιγνιτικές μονάδες λόγω του κόστους του λιγνίτη και της επιβολής φόρου CO₂ καθίστανται μη ανταγωνιστικές με τη σημερινή εικόνα, δηλ. στο σενάριο «Καμία αλλαγή».

 Ειδικότερα, για τις λειτουργούσες λιγνιτικές μονάδες στην περιοχή Πτολ/δας-Αμυνταίου προτείνονταν τα ακόλουθα : απόσυρση των μονάδων του ΑΗΣ ΛΚΔΜ (τέως ΛΙΠΤΟΛ) το 2010 (43 MW), των μονάδων ΑΗΣ ΠΤΟΛ/ΔΑΣ Ι, ΙΙ, ΙΙΙ (συνολ. 320 MW) το 2010 και   ΠΤΟΛ/ΔΑΣ IV (300 MW) τo 2011, επιπλέον της πρώτης μονάδας του ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ (300 MW) το 2013 και της δεύτερης μονάδας  (300 MW) το 2014 καθώς και μιας μονάδας του ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ (300 MW)  το 2014. Συνοπτικά, στο χρονικό διάστημα 2010 έως και 2014 (5 χρόνια) προβλέπονταν να αποσυρθεί εγκατεστημένη ατμοηλεκτρική ισχύς 1563 MW και να εγκατασταθούν 450 MW με τη μορφή νέας λιγνιτικής μονάδας βελτιωμένης τεχνολογίας καύσης (ρευστοποιημένη κλίνη) και έναρξη λειτουργίας τον ΔΕΚ 2012 υπό την προϋπόθεση  ότι η νέα μονάδα θα αναπτυχθεί σε έκταση που ανήκει στη ΔΕΗ και δεν  θα απαιτηθούν εκτεταμένες εργασίες χωματουργικών διαμορφώσεων.

 Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι προτάσσονταν οι λιθανθρακικές μονάδες έναντι των λιγνιτικών, δηλ. με απλά λόγια για να ενταχθούν σε λειτουργία οι λιθανθρακικές έπρεπε να καταργηθούν πρόωρα λειτουργούσες λιγνιτικές μονάδες. Επί πλέον, για τη νέα λιγνιτική μονάδα ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 ετίθετο ως προϋπόθεση η ανέγερσή της σε υφιστάμενο χώρο- «οικόπεδο» της ΔΕΗ ΑΕ στην περιοχή. Ωστόσο, ήταν προφανές ότι τέτοιος χώρος υπήρχε τόσο εντός του περιφραγμένου χώρου του ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ όσο και του αντίστοιχου του ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ-ΦΙΛΩΤΑ, (υπενθυμίζουμε ότι οι ΑΗΣ ΠΤΟΛ/ΔΑΣ και ΚΑΡΔΙΑΣ προβλέπεται να κατεδαφιστούν προκειμένου να αποληφθεί το λιγνιτικό κοίτασμα  στο οποίο επικάθονται). Ειδικότερα, στον ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ-ΦΙΛΩΤΑ προβλέπονταν στην ίδια μελέτη η διακοπή της λειτουργίας των δύο (2) παλαιών μονάδων (2013, 2014) και κατά συνέπεια θα ήταν διαθέσιμες για πλήρη αξιοποίηση όλες οι βοηθητικές εγκαταστάσεις (αυλή λιγνίτη, σύστημα αποκομιδής τέφρας, σύστημα τροφοδοσίας με νερό, δίκτυο υψηλής τάσης, σιδηροδρομικό δίκτυο, κτίρια γραφείων, συνεργείων καθώς και άλλων πολλών εγκαταστάσεων), εξοικονομώντας  τεράστιες χρηματικές δαπάνες. Η πρακτική της ανέγερσης νέων λιγνιτικών μονάδων στους χώρους παλιότερων  μονάδων ήταν ήδη γνωστή και είχε εφαρμοστεί τουλάχιστο σε χώρες της Ευρ. Ένωσης.  Επομένως, ήταν απορίας άξιο για τους γνωρίζοντες τα των λιγνιτικών εκμεταλλεύσεων η μη αναφορά, δηλ. ο a priori αποκλεισμός των χώρων των δύο ΑΗΣ για την ανέγερση της νέας μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5, έστω κι αν τούτο θα σήμαινε αύξηση του κόστους μεταφοράς του λιγνίτη, το οποίο, όμως, θα αντισταθμίζονταν ευχερώς από την αύξηση στο βαθμό απόδοσης της νέας μονάδας (+ 40%) ως προς την καταργούμενη και από  το σημαντικά μικρότερο κόστος της επένδυσης.

Αντίστοιχα, δεν υπήρχε τέτοιος χώρος-«οικόπεδο» στις απαλλοτριωμένες εκτάσεις των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, γιατί στις εκτάσεις αυτές προγραμματίζονταν να γίνουν εκσκαφές ή/και αποθέσεις αγόνων υλικών και δεν ήταν δυνατό να υπάρχει απαλλοτριωμένος και διαθέσιμος ελεύθερος χώρος στη φυσική επιφάνεια ενιαίας και συνολικής έκτασης 500 στρεμμάτων περίπου, για τις ανάγκες ανέγερσης μιας νέας λιγνιτικής μονάδας. Τούτο ήταν γνωστό ή τουλάχιστο ευκολότατο να διακριβωθεί από τις αρμόδιες κεντρικές υπηρεσίες μελετών της ΔΕΗ ΑΕ πριν την εξαγγελία της πρόθεσης ανέγερσης της νέας λιγνιτικής μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5.

1.2 Ήταν, πλέον, φανερό για τον υπογράφοντα το κείμενο τούτο, ότι αναζητούνταν προσχηματικοί λόγοι για  μη ανέγερση νέας μονάδας στην περιοχή Πτολ/δας- Αμυνταίου. Για τούτο, έχοντας υπόψη τις εκτιμήσεις για τα εκμεταλλεύσιμα λιγνιτικά αποθέματα στην πιο πάνω περιοχή από επίκαιρη τότε (Ιούλιος 2007) σχετική μελέτη στελεχών της Γεν. Δ/νσης Ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, απέστειλα επιστολή (ΑΡ/ΗΜ/ΟΕΑ/ΟΡ/55/23.10.07) προς τη ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΡΥΧΕΙΩΝ με κοινοποίηση στο Γραφείο Δ/ντος Συμβούλου στη ΔΕΗ ΑΕ και θέμα:  Απόψεις για τη «ΜΕΛΕΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΕΗ» -     Προτάσεις για την αξιοποίηση του λιγνίτη Δ. Μακεδονίας. Στην επιστολή αυτή μεταξύ άλλων για την περιοχή Πτολ/δας – Αμυνταίου τονίζονταν τα εξής:

… « γ. Εάν αποσυρθούν οι μονάδες του ΑΗΣ ΠΤΟΛ/ΔΑΣ, όπως προαναφέρθηκε στην παρ. 2 αλλά οι μονάδες των ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ, ΑΓ.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ και ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ- ΦΙΛΩΤΑ ακολουθήσουν το αρχικό πρόγραμμα της παρ. 1, δηλ. του MINE MASTER PLAN, 1996 - αποσύρσεις των 4 μονάδων του ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ 2021-24, των 2 μονάδων του ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ 2021-22 με δυνατότητα μικρής χρονικής παράτασης και των 4 μονάδων του ΑΗΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 2032 έως 2035 - τότε υπάρχει και πάλι η δυνατότητα εγκατάστασης και λειτουργίας δύο (2) μονάδων νέας τεχνολογίας καύσης λιγνίτη ισχύος 450MW και 250MW αντίστοιχα  (αθροιστικής ισχύος 700MW) με έναρξη λειτουργίας την 01.01.2013 και 01.01.2015 και διάρκεια λειτουργίας 45 ετών, με την προϋπόθεση της διενέργειας της μετεγκατάστασης των οικισμών ΜΑΥΡΟΠΗΓΗΣ και ΠΟΝΤΟΚΩΜΗΣ. Τέλος, σε ό,τι αφορά τη θέση ανέγερσης των νέων μονάδων, κατά την άποψή  μας επιβάλλεται να προτιμηθεί χώρος σε εξοφληθείσα  περιοχή του Ορυχείου Κυρίου Πεδίου (π.χ. Ορ. Κομάνου) για πολλούς λόγους  όπως: δυνατότητα άμεσης διάθεσης της παραγόμενης τέφρας, κεντροβαρική θέση μεταξύ των Ορυχείων από τα οποία θα τροφοδοτηθούν με λιγνίτη, δυνατότητα άμεσης διασύνδεσης με δίκτυα (ηλεκτρικά, οδικά, σιδηροδρομικά, παροχής νερού, αποχέτευσης κ.ά) ».

1.3  Η απόφαση της ΔΕΗ ΑΕ για την κατασκευή  της νέας λιγνιτικής μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 λήφθηκε στις 12/11/2007, δηλ. μετά από είκοσι (20) ημέρες και έκτοτε ξεκίνησαν ουσιαστικά οι διαδικασίες για την διερεύνηση της τεχνολογίας καύσης του λιγνίτη, οι επαφές με κατασκευαστές, καθώς και οι αντίστοιχες διαδικασίες για τη διεξαγωγή διαγωνισμού για την ανάδειξη μειοδότη κτλ.

 Σχεδόν αμέσως, τρείς μόλις ημέρες μετά την πιο πάνω απόφαση, στις 15.11.2007 συγκροτήθηκε επιτροπή για την εξεύρεση κατάλληλου χώρου για την ανέγερση της νέας λιγνιτικής μονάδας. Η επιτροπή αυτή ολοκλήρωσε το έργο της  και υπέβαλε το πρακτικό χωροθέτησης της νέας λιγνιτικής μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5, μετά από έξη (6) εβδομάδες, στις 27/12/2007 στην ιεραρχία της ΔΕΗ ΑΕ, η οποία και ενέκρινε τη σχετική πρόταση. Ενδεικτικά, αναφέρονται αποσπάσματα του σχετικού πρακτικού.

……«Με το έγγραφο ΓΔ/ΟΡ/3156/15.11.07, που υπογράφεται από τους κ.κ. Γενικούς Διευθυντές Παραγωγής και Ορυχείων συγκροτήθηκε Επιτροπή αποτελούμενη από τους :

- Χρ. Παπαγεωργίου               Δ/ντή ΒΟΚ ως Πρόεδρο

- Γρ. Χατζηφώτη                     Δ/ντή ΑΗΣ Πτολ/δας ως μέλος

- Διον. Παγουλάτο                  Υ.Ε.Β.Ε της ΔΜΚΘΗΕ ως μέλος

- Νικ. Κουτσιάδη                    Δ/ντή Κλάδου ΒΟΚ ως μέλος

- Χρ. Κολοβό                          Τομεάρχη ΒΟΚ ως μέλος

με σκοπό την εξεύρεση κατάλληλου χώρου, εντός των απαλλοτριωμένων εκτάσεων της Επιχείρησης, σε υγιές έδαφος και κεντροβαρή ως προς τα λιγνιτικά πεδία τροφοδοσίας, για την ανάπτυξη του νέου λιγνιτικού Σταθμού Πτολεμαΐδας-Κοζάνης, ρευστοποιημένης κλίνης, κατάλληλου και για την κατακράτηση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (RFCCS). Στην επιλογή της θέσης η Επιτροπή θα εξετάσει και την πιθανότητα ανάπτυξης και νέας Μονάδας μετά το έτος 2015.»

…..…Σύγκριση των εναλλακτικών λύσεων Α και Β

Στον Πίνακα 1 περιλαμβάνεται συγκριτική αξιολόγηση δεκατριών (13) κριτηρίων από πλευράς ευνοϊκών (+), μετρίων (+–) και μη ευνοϊκών (-) συνθηκών για τις δύο πιθανές θέσεις (Α και Β) ανέγερσης του νέου ΑΗΣ. Προκύπτει ότι η θέση Α πλεονεκτεί σαφώς έναντι της θέσης Β και ως εκ τούτου η Επιτροπή προτείνει ως καταλληλότερη θέση για την ανέγερση του νέου ΑΗΣ το χώρο εξόφλησης του Ορυχείου Κομάνου.

	ΚΡΙΤΗΡΙΟ	Α	Β
1.	Απόσταση μεταφοράς λιγνίτη	+	+-
2.	Υψομετρική διαφορά ΑΗΣ – Ορυχείου	+	-
3.	Απόσταση μεταφοράς τέφρας	+	+-
4.	Δυνατότητες μελλοντικής επέκτασης ΑΗΣ	+	+
5.	Καταλληλότητα εδάφους για θεμελίωση του ΑΗΣ	+	+
6.	Δυνατότητα διασύνδεσης με το σιδηροδρομικό δίκτυο	+	-
7.	Δυνατότητες-ευχέρεια πρόσβασης στο εθνικό οδικό δίκτυο	+	+-
8.	Τροφοδοσία με νερό για τις λειτουργικές ανάγκες	+	+-
9.	Δαπάνες διαμόρφωσης του εδάφους για τη θεμελίωση νέου ΑΗΣ	+	-
10.	Ρύπανση οικισμών -κατεύθυνση ανέμων- αραίωση ρύπων	+	+
11.	Διευθέτηση λυμάτων του ΑΗΣ	+	+-
12.	Αισθητική αλλοίωση του τοπίου	+	-
13.	Απαιτούμενα έργα για διαμόρφωση χώρου νέου υποσταθμού -διασύνδεση με δίκτυο μεταφοράς	+	+

1.4 Στις 01-02-2008, δηλ. μετά από πέντε (5) εβδομάδες, εστάλη επιστολή (ΑΡ./ΗΜ./Γ.ΔΝΣ/511/1-2-2008) από το Δ/ντα Σύμβουλο της ΔΕΗ ΑΕ  προς τον Περιφερειάρχη της Δυτικής  Μακεδονίας κ. Ανδρέα Λεούδη, όπου μεταξύ  άλλων τον ενημέρωνε για τον καθορισμό της θέσης της νέας μονάδας στην περιοχή του εξοφλημένου Ορυχείου Κομάνου και έθετε ως προϋπόθεση για τη δημιουργία της την απομάκρυνση των οικισμών Μαυροπηγής και Ποντοκώμης, μη επιδεχόμενη καμιάς αναβολής, έως τα τέλη των ετών 2013 και 2015, αντίστοιχα. Η πιο πάνω προϋπόθεση ισχύει προφανώς και σήμερα για την απρόσκοπτη ανάπτυξη των λιγνιτικών εκμεταλλεύσεων του Ορυχείου Μαυροπηγής και Νοτιοδυτικού Πεδίου, αντίστοιχα, είναι  δε ανεξάρτητη από την καθυστέρηση για την ανέγερση της νέας μονάδας!

1.5. Στη συνέχεια, αφού προηγήθηκε ανεπιτυχής διαγωνισμός για την αντίστοιχη μονάδα στη Φλώρινα (ΜΕΛΙΤΗ 2), όπου δεν παρουσιάστηκαν - γιατί άραγε ; - υποψήφιοι κατασκευαστές, διαφοροποιήθηκε το μέγεθος της νέας μονάδας ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 καθώς και η τεχνολογία καύσης (κονιοποιημένου καυσίμου αντί ρευστοποιημένης κλίνης). Έτσι, φθάσαμε αισίως στη σημερινή μονάδα ΠΤΟΛ/ΔΑ 5 ισχύος 660 MW (όση περίπου η συνολική ισχύς 700 MW της  αρχικής  πρότασης του υπογράφοντος), αλλά με χρονική καθυστέρηση  πέντε (5) τουλάχιστο χρόνων. Παράλληλα, δεν υιοθετήθηκε μέχρι σήμερα, κι ορθώς βέβαια, το σενάριο παύσης των δύο λειτουργουσών λιγνιτικών μονάδων του ΑΗΣ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ-ΦΙΛΩΤΑ (Νο 1-2013, Νο 2-2014) καθώς και της μιας μονάδας του ΑΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ (2014), η λειτουργία των οποίων παρατείνεται μέχρι το 2020 περίπου. Επί πλέον, δεν κατασκευάστηκε καμιά λιθανθρακική μονάδα στη χώρα, αλλά προστέθηκαν μερικές ιδιωτικές μονάδες με καύσιμο εισαγόμενο φυσικό αέριο, καθώς, επίσης, σημειώθηκε  απότομη αύξηση του μεριδίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ (ΔΕΗ και ιδιώτες), γεγονότα που συνέβαλαν στην ασυνήθιστα σημαντική αύξηση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας. Παραμένει, ωστόσο, κυρίαρχη μέχρι και σήμερα στους ιθύνοντες οικονομικο-ενεργειακούς κύκλους η λογική της απομάκρυνσης των λιγνιτικών μονάδων προς όφελος του εισαγόμενου φυσικού αερίου και των ΑΠΕ για χρήση στην ηλεκτροπαραγωγή, όπως τούτο αποτυπώνεται στο πρόγραμμα του Υ.Π.Ε.Κ.Α.(20-20-20, Ιούλιος 2010), δηλ. με άλλα λόγια ο λιγνίτης δεν έχει συμμάχους!

2. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΛΙΓΝΙΤΙΚΕΣ ΕΚΜ/ΣΕΙΣ ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Η απρόσκοπτη εξέλιξη των λιγνιτικών εκμεταλλεύσεων της ΔΕΗ ΑΕ καθώς και των ιδιωτικών, αντίστοιχα, στη Δυτ. Μακεδονία δεν είναι δεδομένη, αντίθετα αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα που εκτείνονται σε ορισμένες περιπτώσεις από ανορθόδοξη και αντιοικονομική εκμετάλλευση έως και μεταλλευτικά αδιέξοδα, σε κάθε δε περίπτωση απαιτείται σοβαρότητα, περίσκεψη, εγρήγορση και ταχύτητα ενεργειών από όλους ανεξαίρετα τους εμπλεκόμενους φορείς για την επίλυσή των (ΔΕΗ ΑΕ, τοπική αυτοδιοίκηση όλων των βαθμίδων, αιρετοί πολιτικοί εκπρόσωποι, συνδικάτα κ.α). Αναφέρονται ενδεικτικά και πολύ συνοπτικά τα ακόλουθα δεδομένα :

2.1 Η μεγαλύτερη της απαιτούμενης μείωση του προσωπικού των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, οδήγησε σε διαδοχικά αρνητικά ρεκόρ στο συντελεστή αξιοποίησης  του κολοσσιαίου μεγέθους πάγιου εκσκαπτικού εξοπλισμού των λιγνιτωρυχείων κατά τα τελευταία χρόνια. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυξήθηκαν οι χωματουργικές εργολαβίες με συμβατικό εξοπλισμό (τσάπες, ανατρεπόμενα φορτηγά αυτοκίνητα), οι οποίες επεκτάθηκαν ακόμη και στην εκσκαφή πολυστρωματικού-μικρού πάχους στρωμάτων – λιγνιτικού κοιτάσματος, με αποτέλεσμα τη μείωση της εκλεκτικότητας της εξόρυξης, δηλ. την  ποιοτική υποβάθμιση του εξορυσσόμενου λιγνίτη, που οδηγεί αναπόδραστα στη μείωση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας από τους ΑΗΣ και στη δημιουργία πρόσθετων περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων. Ακόμη, η υπέρμετρη αύξηση των εργολαβικών διακινήσεων συμβάλλει στη δημιουργία δυσμενών συνθηκών για τους εργαζόμενους στο χώρο των ορυχείων λόγω της εκλυόμενης σκόνης, καυσαερίων κ.λ.π. από την πρόσθετη λειτουργία και κυκλοφορία εκατοντάδων εργολαβικών μηχανημάτων και οχημάτων. Ως εκ τούτου επείγει η πρόσληψη προσωπικού με πολύ αυστηρά επιχειρηματικά κριτήρια (αριθμητικά και ποιοτικά) για την πλήρη αξιοποίηση του παραγωγικού εξοπλισμού των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ ΑΕ και την αύξηση του συντελεστή απόληψης του λιγνίτη, παράλληλα με τη βελτίωση της ποιότητας του εξορυσσόμενου λιγνίτη, μέσω της εφαρμογής σύγχρονων και ορθολογικών μεθόδων εκλεκτικής εξόρυξης.

2.2. Στις εκμεταλλεύσεις της ΔΕΗ ΑΕ στην περιοχή Πτολ/δας-Αμυνταίου στα θέματα της έγκαιρης εκτέλεσης-υλοποίησης των απαλλοτριώσεων γεωργικών εκτάσεων, της διενέργειας αρχαιολογικών (σωστικών) ερευνών και της  μετεγκατάστασης οικισμών, σε συνδυασμό με τα εγγενή προβλήματα του μεταλλευτικού σχεδιασμού της επιχείρησης, σημειώθηκαν τραγικές στην κυριολεξία καθυστερήσεις από τους αρμόδιους κατά περίπτωση φορείς, με αποτέλεσμα να μεταπέσουν ορισμένες εκμεταλλεύσεις σε ανορθόδοξες και μη αποδοτικές λειτουργίες. Έτσι προέκυψε, π.χ. το «φρακάρισμα» στο Ορ. Μαυροπηγής και Αμυνταίου και κατά δεύτερο λόγο στο Ορ. Νοτιοδυτικού Πεδίου, η ανορθόδοξη λειτουργία πέραν της μεταλλευτικής μελέτης στο Ορ. Μαυροπηγής και στις εκμεταλλεύσεις πρώην οικισμού Κομάνου, η μη προβλεπόμενη προς βορρά επέκταση του Ορ.  Νοτιοδυτικού Πεδίου (Ορ. Τομέα 6) και η ανορθόδοξη από ένα σημείο κι έπειτα λειτουργία της εξωτερικής απόθεσης του Ορ. Νοτίου Πεδίου εξαιτίας της 10ετους καθυστέρησης στην απομάκρυνση του οικισμού Πτελεώνα. Ακόμη, ορισμένες εκμεταλλεύσεις οδηγήθηκαν σε πρόωρη εκσκαφή λιγνιτικού κοιτάσματος και δραματική μείωση των αναγκαίων εφεδρειών για το άμεσο-βραχυπρόθεσμο χρονικό διάστημα (Ν. Πεδίο, περιοχή Χαραυγής - Κλείτου).

2.3. Στην περιοχή της  Φλώρινας τα σπουδαιότερα προβλήματα των λιγνιτικών εκμεταλλεύσεων αφορούν, κατά την άποψή μας, τα ακόλουθα θέματα που έχουν αναδειχθεί  από το ΤΕΕ - Τμ. Δυτ. Μακεδονίας (17-07-2011):

Λιγνιτωρυχείο Κλειδιού (Παραχώρηση ΔΕΗ): Παραμένει ουσιαστικά ανενεργό από τα μέσα του 2008 λόγω προβλημάτων ευστάθειας αρχικά στο χώρο απόθεσης και στη συνέχεια, λόγω της απραξίας και στο χώρο εκσκαφής, όπου σήμερα το πρόβλημα έχει προσλάβει καταστροφικές διαστάσεις και καθιστά προβληματική από οικονομική άποψη τη συνέχιση της εκμ/σης. Εκκρεμεί, ακόμη, η μετεγκατάσταση του Δημ. Διαμερίσματος Κλειδιού. Επίσης, επείγει για λόγους εκμ/σης η τοπική παράκαμψη της σιδηροδρομικής γραμμής Αμυνταίου-Φλώρινας, ενέργεια που είχε πρωτοσχεδιασθεί ήδη από το 2006 από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Γεν. Δ/νσης Ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ, αλλά δεν προχώρησε για ακατανόητους για τον κοινό νου λόγους. Εάν είχε προχωρήσει κανονικά από τότε η παράκαμψη της σιδηροδρομικής γραμμής, θα ξεπερνιόταν άμεσα το πρόβλημα αστάθειας της απόθεσης αγόνων υλικών  κατά το 2008 και θα αντιμετωπίζονταν ευχερώς το οποιοδήποτε πρόβλημα αστάθειας των μετώπων εκσκαφής (αν)προέκυπτε. Η αδυναμία-καθυστέρηση στην επαναλειτουργία και παραγωγή λιγνίτη από το λιγνιτωρυχείο Κλειδιού στερεί τον ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ από κρίσιμες και αναγκαίες ποσότητες λιγνίτη για στοιχειώδη-οικονομική λειτουργία, με αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με ανεπαρκή τροφοδοσία κι από το ιδιωτικό λιγνιτωρυχείο Αχλάδας, να εισάγεται λιγνίτης από γειτονικές χώρες.

Ιδιωτικό λιγνιτωρυχείο Αχλάδας: Σημειώθηκε ασυγχώρητη καθυστέρηση στη μετεγκατάσταση του Δημ. Διαμερίσματος Αχλάδας, που σήμερα «περικυκλώθηκε» από την εκμετάλλευση του κοιτάσματος, ο δε εκμεταλλευτής αδυνατεί να ανταποκριθεί στις συμβατικές του υποχρεώσεις τροφοδοσίας με λιγνίτη του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ, με συνέπεια την υπολειτουργία του πιο πάνω ΑΗΣ, συγκεκριμένα δε τη σταθερά φθίνουσα παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κατά την 4ετια 2009 έως και το 2012. Σήμερα η εκμετάλλευση του λιγνιτικού κοιτάσματος διεξάγεται εξαιτίας της ως άνω εξέλιξης με ανορθόδοξο-αντιοικονομικό τρόπο. Κατά συνέπεια ενέχει επείγοντα χαρακτήρα η μετεγκατάσταση του οικισμού Δ. Δ. Αχλάδας για να αποκατασταθεί η ορθόδοξη, αξιόπιστη και οικονομική λειτουργία του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου.

Ιδιωτικό λιγνιτωρυχείο Βεύης (παραχώρηση τ. ΒΙΟΛΙΓΝΙΤ): Παραμένει ανενεργό (κλειστό) ουσιαστικά από το 2002, μετά την έκπτωση της ΒΙΟΛΙΓΝΙΤ ΑΜΕΤΒΕ από τα μισθωτικά της δικαιώματα. Το Μάιο 2006 προκηρύχτηκε από το ΥΠ.ΑΝ. δημόσιος πλειοδοτικός διαγωνισμός, ο οποίος κηρύχτηκε άγονος τον Αύγουστο 2009, δηλ. μετά από τρία χρόνια – (γιατί άραγε καθυστέρησε τόσο και δεν τελεσφόρησε σε 6-8 μήνες ; ) – και ακολούθησε δημόσια πρόσκληση για την ανάθεση με διαπραγματεύσεις του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης του λιγνιτωρυχείου. Το Φεβρουάριο 2010, δηλ. με τη νέα κυβέρνηση, το Υ.Π.Ε.Κ.Α. δημοσίευσε νέα πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για εκμίσθωση έρευνας και εκμετάλλευσης του δημοσίου λιγνιτωρυχείου Βεύης. Η πρόσκληση αυτή παραμένει ακόμα σε εκκρεμότητα, είναι δε προφανές, ότι ακόμη κι αν ανατεθεί σήμερα σε κάποιο ανάδοχο, θα απαιτηθεί ικανό χρονικό διάστημα  για τη λειτουργική αποκατάσταση των περιοχών εκσκαφής και απόθεσης του λιγνιτωρυχείου, τις διαδικασίες περιβαλλοντικής και μεταλλευτικής αδειοδότησης καθώς και πρόσκτησης των απαραίτητων εκτάσεων.

Σημειώνεται ιδιαίτερα, ότι η εξαρχής (2003) λειτουργία του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου Βεύης ήταν εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεων για την εύρυθμη και αποδοτική λειτουργία του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ, αλλά και της δεύτερης μονάδας του ίδιου ΑΗΣ, εάν και όποτε κατασκευαστεί, δεδομένου ότι τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα του λιγνίτη είναι σαφώς ανώτερη του λιγνιτωρυχείου Αχλάδας και Κλειδιού. Κατά συνέπεια το κοίτασμα της Βεύης θα συνέβαλλε πολλαπλά στην αύξηση της απόδοσης του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ, η μελέτη - σχεδιασμός και κατασκευή του οποίου βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του λιγνίτη του συνολικού (ΔΕΗ και ιδιώτης) κοιτάσματος  Βεύης. Η μη λειτουργία του υπόψη λιγνιτωρυχείου οδήγησε τη ΔΕΗ στην εσπευσμένη διάνοιξη και λειτουργία του λιγνιτωρυχείου Κλειδιού για χρονικό διάστημα μόλις τεσσάρων ετών, μέχρι τη διακοπή λειτουργίας του κατά το 2008 για λόγους αστάθειας όπως προαναφέρθηκε, καθώς και στην επιτάχυνση του ρυθμού εκμετάλλευσης του ιδιωτικού ορυχείου Αχλάδας για την κάλυψη «ζωτικών» αναγκών σε λιγνίτη του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ με τα γνωστά προβλήματα.

Η ζημία της ΔΕΗ ΑΕ από την υπολειτουργία του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ κατά τα τελευταία χρόνια είναι σημαντικότατη, όπως και για το ελληνικό δημόσιο από τη μη είσπραξη μεταλλευτικών μισθωμάτων από το λιγνιτωρυχείο, καθώς και από την απώλεια μερισμάτων και φόρων από τη φορολογία των διαφυγόντων κερδών της ΔΕΗ ΑΕ, εξαιτίας της υπολειτουργίας της πλέον σύγχρονης λιγνιτικής μονάδας της. Εκτός των πιο πάνω η επανεργοποίηση της εκμετάλλευσης του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου Βεύης αποτελεί ορθολογική και αναγκαία τεχνικο-μεταλλευτική συνθήκη-προϋπόθεση για τη (συν)εκμετάλλευση και της μεταλλευτικής παραχώρησης της ΔΕΗ ΑΕ στο υπόλοιπο τμήμα του κοιτάσματος της Βεύης. Με απλά λόγια η μη εκμετάλλευση του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου αδρανοποιεί τη δυνατότητα εκμ/σης της Βεύης-ΔΕΗ, κρατά δηλ. ανενεργό στην πράξη το κοίτασμα της ΔΕΗ ΑΕ. Είναι κατά συνέπεια προφανές ότι σε οποιαδήποτε ευνομούμενη χώρα θα είχε παρέμβει εισαγγελέας στη δεδομένη περίπτωση για την προστασία του δημόσιου συμφέροντος από τη 10ετή απραξία του ιδιωτικού λιγνιτωρυχείου Βεύης.

2.4 Ιδιωτικά λιγνιτωρυχεία περιοχής Σερβίων: Τέλος, πρέπει να γίνει ιδιαίτερη  αναφορά για τα μικρής σχετικά δυναμικότητας ιδιωτικά λιγνιτωρυχεία της Λάβας και Προσηλίου της περιοχής Σερβίων, από τα οποία εξορύσσεται λιγνίτης σε μικρές συγκριτικά ποσότητες για την τροφοδοσία των αναγκών των ΑΗΣ της ΔΕΗ. Η ποιότητα του λιγνίτη των δύο αυτών λιγνιτωρυχείων είναι πολύ καλή για τους ΑΗΣ της περιοχής Πτολ/δας- Αμυνταίου, ικανοποιεί, ωστόσο, πλήρως και τις αυξημένες ποιοτικές απαιτήσεις του ΑΗΣ ΜΕΛΙΤΗΣ. Ως εκ τούτου, η συνεργασία  της ΔΕΗ ΑΕ με τα υπόψη λιγνιτωρυχεία θα μπορούσε να είναι συνεχής και μακροχρόνια για προφανείς λόγους (αξιοποίηση εγχώριου λιγνίτη, οικονομική δραστηριότητα, καταπολέμηση της ανεργίας κ.λ.π.).

2.5. Τα προαναφερθέντα προβλήματα στις λιγνιτικές εκμεταλλεύσεις της Δυτ. Μακεδονίας οδήγησαν, δυστυχώς, τη ΔΕΗ ΑΕ να εισάγει σήμερα λιγνίτη –αλλά και ανεργία - από γειτονικές χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία), ενώ είναι δυνατό να καλυφθούν οι πρόσθετες ποιοτικές και ποσοτικές ανάγκες των ΑΗΣ με τη συμβολή των ιδιωτικών λιγνιτωρυχείων των περιοχών Φλώρινας και Σερβίων, εφόσον  επιλυθούν τα προαναφερθέντα προβλήματα. Για τούτο θα απαιτηθεί η συνεννόηση των τοπικών φορέων, προπάντων η συνειδητοποίηση των κινδύνων που διατρέχει η περιοχή μας σε πολύ σύντομο χρονικό ορίζοντα, ο συντονισμός των ενεργειών και η άσκηση πίεσης προς τους αρμόδιους για την ταχεία επίλυση όλων των εκκρεμοτήτων, που οδηγούν σε «θάνατο από ασφυξία» των λιγνιτο-ενεργειακών δραστηριοτήτων της Δυτ. Μακεδονίας.

 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μετά τα προαναφερθέντα και λαμβάνοντας υπόψη:

- τη διαμορφωθείσα ήδη κατάσταση στο συνολικό σύστημα (ΔΕΗ και ιδιωτικά λιγνιτωρυχεία) των εκμεταλλεύσεων στη Δυτ. Μακεδονία,

-το γεγονός ότι οι λιγνίτες λόγω της οικονομικότητάς τους στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έχουν μπει  στο στόχαστρο των ανταγωνιστών ηλεκτροπαραγωγών και εισαγωγέων ενεργειακών πόρων ή και εισαγόμενης ενεργειακής τεχνολογίας,

είναι φανερό ότι με το σενάριο της παραχώρησης-πώλησης λιγνιτωρυχείων και ΑΗΣ της ΔΕΗ ΑΕ σε ιδιώτες, υπάρχει ορατός κίνδυνος για τον οριστικό «ενταφιασμό» εκμεταλλεύσιμων σήμερα λιγνιτικών κοιτασμάτων  στην περιοχή Πτολ/δας-Αμυνταίου-Φλώρινας και την πρόωρη απαξίωση εξοπλισμού του δημοσίου σε βάρος  της ανάπτυξης της περιοχής και της χώρας. Τούτο θα εξαρτηθεί ιδιαίτερα εάν δεν υπάρξει ρητή υποχρέωση-δέσμευση για την πλήρη αξιοποίηση των παραχωρούμενων λιγνιτικών κοιτασμάτων με την ανέγερση νέων μονάδων (ΑΗΣ) από το νέο ιδιοκτήτη (-ες).

Το πρωτεύον και αδιαπραγμάτευτο, ωστόσο, ζήτημα για  τη χώρα μας στη σημερινή δεινή οικονομική συγκυρία επιβάλλεται να είναι η αξιοποίηση των εγχώριων ενεργειακών πόρων (λιγνίτης, ΑΠΕ και υδρογονάνθρακες εάν και εφόσον ευρεθούν με οικονομικά εκμεταλλεύσιμους όρους). Για την περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας  με έναν από τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας στη χώρα τούτο σημαίνει, κυρίως:

- τη διασφάλιση και συνέχιση της ορθολογικής εκμετάλλευσης όλων των εκμεταλλεύσιμων σήμερα λιγνιτικών κοιτασμάτων (δημόσιων και ιδιωτικών) για τα επόμενα σαράντα (40) τουλάχιστο χρόνια και την πλήρη κάλυψη  των αναγκών των ΑΗΣ, χωρίς να απαιτείται η προσφυγή σε εισαγωγές λιγνίτη από γειτονικές χώρες .

- την αξιοποίηση των λιγνιτικών κοιτασμάτων με σύγχρονους όρους, δηλ. με την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών καύσης, που επιτυγχάνουν υψηλούς και σταθερά αυξανόμενους βαθμούς απόδοσης κατά τα τελευταία χρόνια,  παράλληλα με τη δραστική μείωση των δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Τελικά, δεν έχουμε παρά να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των προηγμένων χωρών της Ευρ. Ένωσης στο θέμα της αξιοποίησης των στερεών καυσίμων (Γερμανία, Πολωνία Τσεχία), ώστε να μειωθεί η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας, να διατηρηθεί σε χαμηλά επίπεδα το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας και να προστατευθεί το περιβάλλον στο μέγιστο δυνατό βαθμό με την εφαρμογή των βέλτιστων διεθνώς διαθέσιμων πρακτικών (ΒΑΤ). Αυτή, κατά την άποψή μας πρέπει να είναι η πυξίδα στα θέματα παραγωγής  ηλεκτρικής ενέργειας σε ό,τι αφορά τους εγχώριους λιγνίτες, ώστε να διασφαλίσουμε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για αυτοδύναμη ανάπτυξη και περιορισμό της οικονομικής εξάρτησης για το κοινωνικό σύνολο και τη χώρα γενικότερα.

Χρ. Παπαγεωργίου , τ. Δ/ντης  ΔΛΚΔΜ ΔΕΗ ΑΕ

Μάρτης 2013