Μετά το «μαζί τα φάγαμε»

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Οταν κατέρρευσε ο σοβιετικός ολοκληρωτισμός, πολλοί «σύντροφοι» βρήκαν μια εξήγηση που αθώωνε τον κομμουνισμό και για την αποτυχία του. «Δεν έφταιγε το σύστημα«, είπαν. «Απλώς οι άνθρωποι που εκλήθησαν να το εφαρμόσουν. Αυτοί, ειδικά μετά τον Ιωσήφ Στάλιν, ήταν μαλθακοί, διεφθαρμένοι, νεποτιστές· γενικώς, απείχαν πολύ από τον “ιδανικό κομμουνιστή”, ο οποίος θα μπορούσε να φέρει τον παράδεισο επί της Γης».
Η ίδια ακριβώς συλλογιστική χρησιμοποιείται για να αιτιολογηθεί η κατάρρευση του εγχώριου σοβιετικού συστήματος. Αν το καλοσκεφτούμε, η επικέντρωση της συζήτησης αποκλειστικά στις ευθύνες των πολιτικών δεν είναι παρά η υπόρρητη παραδοχή ότι το σύστημα είναι εντάξει, απλώς δεν βρέθηκαν οι κατάλληλοι πολιτικοί να το υπηρετήσουν. Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι ο κλαυθμός και η οργή για τη ρήση του κ. Θεόδωρου Πάγκαλου «μαζί τα φάγαμε». Το γεγονός ότι δεν έγινε καθόλου συζήτηση για το δεύτερο μέρος της κουβέντας του, «στα πλαίσια ενός φαυλοκρατικού συστήματος», το αποδεικνύει.

Φυσικά οι πολιτικοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών, ούτε βρίσκονταν εκτός του συστήματος που κατέρρευσε. Μέρος του ήταν και κεντρική θέση κατείχαν. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα στελέχη της πρώην ΕΣΣΔ. Το σύστημα παρήγαγε τα στελέχη που το εξυπηρετούσε και τα αναπαρήγαγε μέχρι τελικής πτώσεως. Με μία διαφορά όμως: στην ΕΣΣΔ το σύστημα παρήγαγε τα στελέχη μέσα σε κλειστές κάμαρες του κόμματος χωρίς καμιά δημοκρατική νομιμοποίηση. Στην Ελλάδα, μαζί τούς εκλέγαμε.
Το πρόβλημα με αυτόν τον λαϊκισμό περί μοναδικών υπευθύνων δεν είναι μόνον ότι τσουβαλιάζει τα ξερά με τα χλωρά. Η οργή του όχλου στρέφεται και εναντίον πολιτικών που αντιστάθηκαν όσο μπορούσαν στη σπατάλη, όπως ο κ. Κωστής Χατζηδάκης. Το πρόβλημα είναι ότι η μετάθεση της συζήτησης αποκλειστικώς και γενικώς στους πολιτικούς είναι ότι μένει στο απυρόβλητο το σύστημα, αυτό που παράγει σπάταλους πολιτικούς. Αρκεί να δει κανείς τους πολιτευτές, βουλευτές, υπουργούς, που πιέζουν τώρα για να μη συνενωθεί κανένα σχολείο· να προσέξει πόσοι το παίζουν «φίλοι του λαού» κάθε χωριού για να κρατηθεί ένα γυμνάσιο με 20 μαθητές και 30 καθηγητές.
Είναι οι ίδιοι που υιοθετούν κάθε διεκδίκηση· μπροστάρηδες σε κάθε αγώνα, για να αλιεύσουν ψήφους με τα λεφτά των άλλων. Θα τους ακούσετε να βγάζουν πύρινους λόγους για «το καθήκον της Πολιτείας να κρατήσει ζωντανή κάθε δραστηριότητα του κράτους», ακόμη και αν δεν χρειάζεται. Αυτοί οι «φίλοι του λαού» διέσπειραν στο όνομα του δικαίου των τοπικών κοινωνιών στις πανεπιστημιακές σχολές σε κάθε ραχούλα. Αγωνίστηκαν με νύχια και με δόντια να μη γίνει η παράκαμψη του Μαλιακού· κάνουν ερωτήσεις στη Βουλή για το μέλλον της εφορίας στο τάδε κεφαλοχώρι, για το παράρτημα του ΙΓΜΕ το οποίο απλώς υπάρχει για να απασχολεί μερικές δεκάδες δημοσίων υπαλλήλων· είναι ενάντια στις συνενώσεις των νοσοκομείων· προτιμούν να ρημάζουν οι υποδομές αντί να πουληθούν σε ιδιώτες. Και φυσικά, είναι πάντα υπέρ των προσλήψεων στο Δημόσιο, «για να καταπολεμηθεί ο βραχνάς της ανεργίας» ή «να υπάρξει ανάπτυξη»
Με άλλα λόγια, αν δεν δούμε τη ρίζα του προβλήματος, αν δεν αλλάξουμε το «φαυλοκρατικό σύστημα», θα συνεχίσουμε να «τα τρώμε μαζί». Αλλά σε διαφορετικές μερίδες. Και οι «φίλοι του λαού» αυτό στοχεύουν. Να συνεχιστεί το φαγοπότι, με ψιχία στη βάση και βασιλικές μερίδες στην κορυφή.