του Γιώργου Παπακωνσταντίνου
Στην τηλεδιάσκεψη του Eurogroup της 24ης Μαρτίου οι υπουργοί Οικονομικών δεν μπόρεσαν καν να συμφωνήσουν σε κοινό ανακοινωθέν, πόσο μάλλον να πάρουν αποφάσεις για εργαλεία στήριξης των χωρών-μελών. Ο Μάριο Σεντένο αρκέστηκε να δηλώσει ότι οι κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί σε μέτρα ενίσχυσης των οικονομιών τους τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ και μέτρα παροχής ρευστότητας άνω του 13% του ΑΕΠ, ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ήδη ανακοινωθεί μέτρα στήριξης (εννοώντας κυρίως την ΕΚΤ), και ότι "έχει ξεκινήσει η συζήτηση" για περαιτέρω τρόπους στήριξης. Αυτή η αποστροφή είναι όμως ευφημισμός για τις έντονες διαφωνίες σχετικά με τις αναγκαίες πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Καθώς η πανδημία εξελίσσεται ραγδαία και η οικονομική κρίση βαθαίνει, όλοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι οι οικονομίες της ΕΕ θα χρειαστεί να στηριχθούν με τεράστιους πόρους. Αλλά ενώ κάποιες χώρες έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν (όπως η Γερμανία που ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα-μαμούθ πετώντας τη δημοσιονομική ορθοδοξία στον κάλαθο των αχρήστων), άλλες δεν έχουν τα ίδια δημοσιονομικά περιθώρια. Θα δαπανήσουν μεν σήμερα ό,τι χρειάζεται, αλλά αύριο θα βρεθούν σε εξαιρετικά δυσμενή θέση, ίσως και σε αδυναμία πληρωμών. Με άλλα λόγια, μία "συμμετρική" οικονομική κρίση εξαιτίας της πανδημίας θα έχει "ασύμμετρα" αποτελέσματα.
Το ερώτημα συνεπώς είναι ποιος θα στηρίξει τις ευάλωτες χώρες. Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 750 δις της ΕΚΤ είναι σημαντικό βήμα. Όμως την ίδια στιγμή αφαιρεί την πίεση από τις χώρες: πολλές θεωρούν ότι δεν χρειάζεται κάτι περαιτέρω, όπως η ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και των 410 δις που διαθέτει. Ο Σεντένο αναφέρθηκε στη δυνατότητα ο ΕΜΣ να χρηματοδοτήσει έως 2% του ΑΕΠ δαπανών σε κάθε χώρα μέσω της πιστωτικής γραμμής "αυξημένων προϋποθέσεων" του ΕΣΜ. Αυτή όμως ενέχει και ένα είδος μνημονίου· πολλές χώρες (με πρώτη την Ιταλία) διαφωνούν κάθετα σε παρόμοια προοπτική στις παρούσες συνθήκες, ενώ άλλες (με πρώτη την Ολλανδία) αντίθετα επιμένουν στην προϋπόθεση αιρεσιμότητας.
Το πρόβλημα με τη χρήση πόρων του ΕΜΣ - με ή χωρίς αιρεσιμότητα - είναι ότι αυξάνουν το δημόσιο χρέος των χωρών που θα τους χρησιμοποιήσουν. Εναλλακτικά, έχει προταθεί η έκδοση "ομολόγων κορονοϊού" (παραλλαγή των ευρωομόλογων) και η οποία υποστηρίχθηκε σε επιστολή 9 ηγετών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Έλληνας πρωθυπουργός. Στην κατεύθυνση αυτή φαίνεται να έχει επιχειρηματολογήσει στο πρόσφατο Eurogroup και η Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά αντιδρούν (προς το παρόν τουλάχιστον) η Γερμανία και η Ολλανδία. Εκδιδόμενα από έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό όπως ο ΕΜΣ, θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν εθνικό δανεισμό και να απορροφήσουν μέρος της πίεσης στις υπερχρεωμένες χώρες.
Τα "ομόλογα κορονοϊού" είναι σαφώς καλύτερη λύση από τη χρήση του ΕΜΣ και είναι πιθανό τελικά υπό την πίεση των εξελίξεων να υιοθετηθούν. Αλλά το βάθος της κρίσης ίσως να μας οδηγήσει σε ακόμα πιο ριζοσπαστικές λύσεις: στην πλήρη νομισματική χρηματοδότηση από την ΕΚΤ των δαπανών για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτού είδους η παρέμβαση (γνωστή ως "helicopter money") γίνεται με δημιουργία νέου χρήματος από τη ΕΚΤ και "πίστωση" των λογαριασμών σε κάθε χώρα - συνεπώς δεν αυξάνει το χρέος των χωρών. Έχει προφανή πολιτικά και νομικά προβλήματα (δεν προβλέπεται στις συνθήκες), αλλά δεν θα είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ εφευρίσκει νέες λύσεις για να αντιμετωπίσει υπαρξιακά προβλήματα.
ΤΑ ΝΕΑ
Στην τηλεδιάσκεψη του Eurogroup της 24ης Μαρτίου οι υπουργοί Οικονομικών δεν μπόρεσαν καν να συμφωνήσουν σε κοινό ανακοινωθέν, πόσο μάλλον να πάρουν αποφάσεις για εργαλεία στήριξης των χωρών-μελών. Ο Μάριο Σεντένο αρκέστηκε να δηλώσει ότι οι κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί σε μέτρα ενίσχυσης των οικονομιών τους τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ και μέτρα παροχής ρευστότητας άνω του 13% του ΑΕΠ, ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ήδη ανακοινωθεί μέτρα στήριξης (εννοώντας κυρίως την ΕΚΤ), και ότι "έχει ξεκινήσει η συζήτηση" για περαιτέρω τρόπους στήριξης. Αυτή η αποστροφή είναι όμως ευφημισμός για τις έντονες διαφωνίες σχετικά με τις αναγκαίες πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Καθώς η πανδημία εξελίσσεται ραγδαία και η οικονομική κρίση βαθαίνει, όλοι πλέον αντιλαμβάνονται ότι οι οικονομίες της ΕΕ θα χρειαστεί να στηριχθούν με τεράστιους πόρους. Αλλά ενώ κάποιες χώρες έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν (όπως η Γερμανία που ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα-μαμούθ πετώντας τη δημοσιονομική ορθοδοξία στον κάλαθο των αχρήστων), άλλες δεν έχουν τα ίδια δημοσιονομικά περιθώρια. Θα δαπανήσουν μεν σήμερα ό,τι χρειάζεται, αλλά αύριο θα βρεθούν σε εξαιρετικά δυσμενή θέση, ίσως και σε αδυναμία πληρωμών. Με άλλα λόγια, μία "συμμετρική" οικονομική κρίση εξαιτίας της πανδημίας θα έχει "ασύμμετρα" αποτελέσματα.
Το ερώτημα συνεπώς είναι ποιος θα στηρίξει τις ευάλωτες χώρες. Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 750 δις της ΕΚΤ είναι σημαντικό βήμα. Όμως την ίδια στιγμή αφαιρεί την πίεση από τις χώρες: πολλές θεωρούν ότι δεν χρειάζεται κάτι περαιτέρω, όπως η ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και των 410 δις που διαθέτει. Ο Σεντένο αναφέρθηκε στη δυνατότητα ο ΕΜΣ να χρηματοδοτήσει έως 2% του ΑΕΠ δαπανών σε κάθε χώρα μέσω της πιστωτικής γραμμής "αυξημένων προϋποθέσεων" του ΕΣΜ. Αυτή όμως ενέχει και ένα είδος μνημονίου· πολλές χώρες (με πρώτη την Ιταλία) διαφωνούν κάθετα σε παρόμοια προοπτική στις παρούσες συνθήκες, ενώ άλλες (με πρώτη την Ολλανδία) αντίθετα επιμένουν στην προϋπόθεση αιρεσιμότητας.
Το πρόβλημα με τη χρήση πόρων του ΕΜΣ - με ή χωρίς αιρεσιμότητα - είναι ότι αυξάνουν το δημόσιο χρέος των χωρών που θα τους χρησιμοποιήσουν. Εναλλακτικά, έχει προταθεί η έκδοση "ομολόγων κορονοϊού" (παραλλαγή των ευρωομόλογων) και η οποία υποστηρίχθηκε σε επιστολή 9 ηγετών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Έλληνας πρωθυπουργός. Στην κατεύθυνση αυτή φαίνεται να έχει επιχειρηματολογήσει στο πρόσφατο Eurogroup και η Κριστίν Λαγκάρντ, αλλά αντιδρούν (προς το παρόν τουλάχιστον) η Γερμανία και η Ολλανδία. Εκδιδόμενα από έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό όπως ο ΕΜΣ, θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν εθνικό δανεισμό και να απορροφήσουν μέρος της πίεσης στις υπερχρεωμένες χώρες.
Τα "ομόλογα κορονοϊού" είναι σαφώς καλύτερη λύση από τη χρήση του ΕΜΣ και είναι πιθανό τελικά υπό την πίεση των εξελίξεων να υιοθετηθούν. Αλλά το βάθος της κρίσης ίσως να μας οδηγήσει σε ακόμα πιο ριζοσπαστικές λύσεις: στην πλήρη νομισματική χρηματοδότηση από την ΕΚΤ των δαπανών για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτού είδους η παρέμβαση (γνωστή ως "helicopter money") γίνεται με δημιουργία νέου χρήματος από τη ΕΚΤ και "πίστωση" των λογαριασμών σε κάθε χώρα - συνεπώς δεν αυξάνει το χρέος των χωρών. Έχει προφανή πολιτικά και νομικά προβλήματα (δεν προβλέπεται στις συνθήκες), αλλά δεν θα είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ εφευρίσκει νέες λύσεις για να αντιμετωπίσει υπαρξιακά προβλήματα.
ΤΑ ΝΕΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου