Σε ένα υπόγειο είπαν στην Ελλάδα «Grexit!»

Οι δραματικοί οκτώ μήνες που η χώρα ζούσε με την απειλή να βγει από το ευρώ. Τρεις φορές ο Σόιμπλε έκανε λόγο για βελούδινη έξοδο. Ολο το παρασκήνιο Νοέμβριος του 2011.

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος συνομιλεί με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Αυτός ήταν ο άνθρωπος με τον οποίο ο έλληνας τότε υπουργός Οικονομικών είχε παίξει σκληρό πόκερ, δύο μήνες πριν, σε υπόγεια άιθουσα του ξενοδοχείου Monopol, στο Βρότσλαβ της Πολωνίας, ώστε να αποτραπεί το βελούδινο διαζύγιο της Ελλάδας με την ευρωζώνη, όπως ζητούσε ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Οκτώ κολασμένους μήνες αιωρούνταν πάνω από τη χώρα η σκιά της επαπειλούμενης εξόδου της από την ευρωζώνη.

Στη σκληρή και κρίσιμη περίοδο από τον Ιούλιο του 2011 έως τον Φεβρουάριο του 2012 οι φράσεις «Grexit», «plan b» και «default» εισχωρούσαν συνωμοτικά σχεδόν σε κάθε επίσημη ή ανεπίσημη συζήτηση των ελλήνων αξιωματούχων με την τρόικα, προκαλώντας κλίμα ανησυχίας και ενίοτε απελπισίας στην ελληνική πλευρά.

Η αποκάλυψη που έκανε ο Βαγγέλης Βενιζέλος μιλώντας στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ότι η Ελλάδα δέχτηκε προτάσεις να χρηματοδοτηθεί η «βελούδινη έξοδός» της από τη ζώνη του ευρώ, επιβεβαίωσε με τον πιο απόλυτο τρόπο τα... σενάρια - τότε - που ήθελαν πρωτίστως τους ευρωπαίους εταίρους μας να σχεδιάζουν την απομάκρυνσή της από τη ζώνη του ευρώ.

Εξ αυτού του λόγου άλλωστε επεξεργάζονταν επί μακρόν και το περίφημο «plan b», το οποίο δεν ήταν τίποτε άλλο από την προετοιμασία της ευρωζώνης ώστε να περιορίσει στο ελάχιστο τις απώλειές της μετά την αποβολή του αδύναμου κρίκου...

Το φάντασμα του εξοστρακισμού της χώρας από το ευρώ άρχισε να πλανάται από τον Ιούνιο του 2011. Η Ελλάδα έπρεπε ώς τις 29 Ιουνίου να εγκρίνει το νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα έχοντας να αντιμετωπίσει μια τρύπα 5 δισ. ευρώ και σε εκκρεμότητα μια ακόμη κρίσιμη δόση.

Τα καταγεγραμμένα γεγονότα εκείνης της περιόδου θυμίζουν πως ο Γ. Παπανδρέου σε μία δραματική τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Αντώνη Σαμαρά (15 Ιουνίου) είχε προθυμοποιηθεί να αποχωρήσει από την πρωθυπουργία, όπως επίσης και τον ριζικό ανασχηματισμό της κυβέρνησης στον οποίο προχώρησε δύο ημέρες μετά.

Τελικώς, το Μεσοπρόθεσμο ψηφίζεται από τη Βουλή και η χώρα ετοιμάζεται για τη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου με τον νέο υπουργό Οικονομικών Βαγγέλη Βενιζέλο να επιδιώκει να μετατοπίσει τη συζήτηση στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης από την εφαρμογή ενός αυστηρού δημοσιονομικού προγράμματος σε κούρεμα του χρέους.

ΤΟ ΚΟΥΡΕΜΑ ΤΟΥ 21%. Στις 21 Ιουλίου πραγματοποιείται η Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες. Μία ημέρα πριν έχει πραγματοποιηθεί τριμερής συνάντηση Μέρκελ - Σαρκοζί - Τρισέ όπου η σκληρή και μέχρι τότε αδιάλλακτη στάση του προέδρου της ΕΚΤ απέναντι στην Ελλάδα αρχίζει και εμφανίζει σημάδια κάμψης. Στη Σύνοδο συμφωνείται το πρώτο κούρεμα της τάξης του 21% και ο υπουργός Οικονομικών δηλώνει έπειτα απ' αυτό ότι "τώρα μπορούμε να βάλουμε πάτο στο βαρέλι".

Για την ελληνική κυβέρνηση το κούρεμα του χρέους είχε και μία πρόσθετη αξία. Διότι της έδινε την δυνατότητα να διερευνήσει και να εντοπίσει πού βρίσκονται διάσπαρτα τα ελληνικά ομόλογα. Μ' αυτόν τον τρόπο θα προετοιμαζόταν καλύτερα για ένα πιο γενναίο κούρεμα, το οποίο ήταν η βασική επιδίωξη Βενιζέλου από την αρχή.

Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΥΣΚΕΨΗ. Ομως η τρόικα είχε άλλες, πιο άγριες διαθέσεις. Και τις παρουσίασε με τον πλέον πιεστικό τρόπο στη δραματική σύσκεψη το βράδυ της 2ας Σεπτεμβρίου του 2011 στο υπουργείο Οικονομικών. Πολ Τόμσεν, Ματίας Μορς και Κλάους Μαζούχ επαναλάμβαναν μονότονα το ακόλουθο μότο: "Θα πάρετε μέτρα, αφού δεν πετυχαίνετε τους στόχους". Η απάντηση Βενιζέλου ήταν πως "όλο το πρόγραμμα είναι λάθος και πρέπει να μπει σε άλλη προσέγγιση. Το πρόγραμμα δεν βγαίνει γιατί δεν έχει κούρεμα. Δεν φτάνει το 21%. Δεν παίρνουμε νέα μέτρα εάν δεν υπάρξει μακροοικονομικό πλαίσιο". Ομως ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αρνούνταν ακόμη και το άκουσμα της λέξης "κούρεμα".

Οι εκπρόσωποι της τρόικας ανέφεραν ότι δεν ήταν εξουσιοδοτημένοι για κάποια άλλη συζήτηση.

Ο κ. Βενιζέλος, αφήνοντας τους τροϊκανούς στην αίθουσα συσκέψεων, επέστρεψε στο γραφείο του και ενημέρωσε διεξοδικά τον πρωθυπουργό.

Μία ώρα αργότερα και λίγο πριν από τα μεσάνυχτα ένας υπηρεσιακός παράγοντας άνοιξε τη συρόμενη πόρτα όπου περίμεναν οι εκπρόσωποι της τρόικας και ανακοίνωσε: "The meeting is over". Ετσι, διακόπηκαν οι συνομιλίες και οι τροϊκανοί αποχώρησαν από την Αθήνα το επόμενο πρωινό.

ΤΟ ΧΑΡΑΤΣΙ. Η αιφνιδιαστική τροπή στις διαπραγματεύσεις προκάλεσε διαβουλεύσεις σε υψηλότερο επίπεδο. Ο Β. Βενιζέλος μιλούσε καθημερινά πλέον με τους Ολι Ρεν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και Ζαν-Κλοντ Τρισέ. Εκείνες οι επαφές οδήγησαν στην επιβολή του Ειδικού Φόρου Ακίνητης Περιουσίας, το περίφημο χαράτσι, που ανακοινώθηκε εννέα μέρες αργότερα διά στόματος Βενιζέλου στο ξενοδοχείο Μακεδονία Παλάς της Θεσσαλονίκης.

Η κυβέρνηση βρισκόταν σύσσωμη στη συμπρωτεύουσα λόγω της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης.

Το βράδυ του Σαββάτου μετά την ομιλία του ο Γ. Παπανδρέου ζήτησε από τη Ρεγγίνα Βάρτζελη να ειδοποιήσει τους υπουργούς για έκτακτο υπουργικό συμβούλιο το πρωί της Κυριακής, λίγες ώρες πριν από την συνέντευξή Τύπου που θα έδινε στο λιμάνι της πόλης.

Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Βαγγέλης Βενιζέλος μεταβαίνει στο Βρότσλαβ της Πολωνίας για την άτυπη συνεδρίαση του Eurogroup - Ecofin. Η ολιγομελής αντιπροσωπεία (Γ. Ζανιάς, Γ. Προβόπουλος) εγκαθίσταται όπως και όλες οι άλλες στο ξενοδοχείο Μonopol.

Σημείωμα απο τη ρεσεψιόν. Η ψυχρολουσία για τον κ. Βενιζέλο δεν άργησε να έρθει. Η ρεσεψιόν δίνει σημείωμα στον υπουργό Οικονομικών που αναφέρει ότι θέλει να τον συναντήσει ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφανγκ Σόιμπλε. Ο κ. Βενιζέλος γυρίζει και λέει στους συνεργάτες του: "Ολα θα κριθούν απόψε".

Λίγη ώρα αργότερα στο υπόγειο του ξενοδοχείου κι ενώ από το λόμπι έφθανε ο απόηχος της δεξίωσης που γινόταν για το Eurogroup, τέσσερις άνδρες παίζουν σκληρό πολιτικό πόκερ γύρω από ένα τραπέζι: Βαγγέλης Βενιζέλος και Γιώργος Ζαννιάς από την μια πλευρά, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και  Γιοργκ Ασμουσεν από την άλλη.

Ο γερμανός πολιτικός δεν χάνει χρόνο και χωρίς περιστροφές λέει: "Μήπως είναι μάταιο αυτό που κάνουμε; Αφού είναι να δώσουμε περισσότερα χρήματα για το πρόγραμμα, μήπως να βρούμε μία ριζική λύση για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ;". Μάλιστα η πρόταση του γερμανού αξιωματούχου προέβλεπε και πρόγραμμα περιορισμού αναλήψεων από τις τράπεζες στα 100 ευρώ τη φορά.

Η απάντηση  Βενιζέλου ήταν απορριπτική: "Δεν υπάρχει ριζική λύση. Αυτό είναι καταστροφή. Θα καταστραφεί ολόκληρη η Ευρώπη. Να κάνουμε κάτι σοβαρό, να πάμε σε δάνειο μεγαλύτερο. Οχι στην κατεύθυνση της εξόδου αλλά στην κατεύθυνση της ουσιαστικής παραμονής".

Από εκείνη την ώρα μέχρι την αποχώρησή του από την Πολωνία ο κ. Βενιζέλος επικοινώνησε τρεις φορές τηλεφωνικά με τον Γ. Παπανδρέου μεταφέροντάς του όχι μόνο τη συνομιλία με τον Σόιμπλε αλλά και το αρνητικό κλίμα που εισέπραξε στο Eurogroup από το σύνολο των συναδέλφων του. Ηταν Σάββατο πρωί όταν οριστικοποιήθηκε η απόφαση για ακύρωση του ταξιδιού Παπανδρέου στις ΗΠΑ και η επιστροφή του στην Αθήνα από το Λονδίνο όπου βρισκόταν.

Το αεροπλάνο που μετέφερε τον κ. Βενιζέλο από την Πολωνία στην Αθήνα τροχοδρόμησε στο Ελευθέριος Βενιζέλος στις 4 το απόγευμα. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών τηλεφώνησε στον κυβερνητικό εκπρόσωπο Ηλία Μόσιαλο και ακολούθησε ανακοίνωση για την αναβολή του πρωθυπουργικού ταξιδιού.

Στη δική του δήλωση ο κ. Βενιζέλος ανέφερε μεταξύ άλλων: "Δική μας υποχρέωση είναι να κάνουμε τα πάντα για την προστασία της χώρας, μέσα σε ένα ολισθηρό διεθνές περιβάλλον που δεν κινείται πάντα ορθολογικά και συστημικά. Μόνο έτσι προστατεύουμε τα εισοδήματα, τις περιουσίες και το επίπεδο ζωής των Ελλήνων. Αλλη λύση δεν υπάρχει, εκτός και αν κάποιοι θέλουν να παίζουν με την φωτιά".

Η κατάσταση άρχισε να εξομαλύνεται στις αρχές του Οκτωβρίου του 2011. Τότε μπήκε στο παιχνίδι και ο Μάριο Ντράγκι με εντελώς διαφορετική αντίληψη από εκείνην του αποχωρήσαντος προέδρου της ΕΚΤ, Τρισέ.

Ο υπουργός Οικονομικών μεταβαίνει στην Ουάσιγκτον όπου έχει αρχίσει σιγά σιγά να ωριμάζει η συζήτηση για ένα "γενναίο κούρεμα". Στην αμερικανική πρωτεύουσα βολιδοσκοπήθηκαν τράπεζες, υπουργοί ξένων χωρών, αμερικανικοί παράγοντες και η συζήτηση γύρω από το PSI άρχισε να σχηματοποιείται.

ΜΑΧΕΣ. Οι μάχες που έδωσε η κυβέρνηση στο διάστημα 21-27 Οκτωβρίου για το PSI στις Βρυξέλλες, με τον Τσαρλς Νταλάρα να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς (μέσα στο κτίριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης) τις εργασίες και τους Μέρκελ και Σαρκοζί να διακόπτουν τα ξημερώματα τη Σύνοδο για να τον πείσουν να αποδεχτεί κούρεμα 50%, είναι γνωστές. Οπως επίσης είναι γνωστά και τα γεγονότα που ακολούθησαν λίγες ημέρες μετά με τη διπλή απόφαση Παπανδρέου για παροχή ψήφου εμπιστοσύνης και δημοψήφισμα.

Ομως ποτέ δεν έγινε γνωστό ότι ακόμη και η κυβέρνηση Παπαδήμου ήρθε αντιμέτωπη με τον εφιάλτη του grexit, σενάριο που αποσύρθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 2012 όταν οριστικοποιήθηκε το PSI.

«Εμείς να βοηθήσουμε θέλουμε»...

Ο Βαγγέλης Βενιζέλος έχει αποκαλύψει σε συνομιλητές του ότι τουλάχιστον τρεις φορές ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε τού έθεσε ωμά το ζήτημα της εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη. «Εμείς θέλουμε να σας βοηθήσουμε. Αν θέλετε να βοηθήσετε κι εσεις τον εαυτό σας, να φύγετε από το ευρώ».   «Αυτό που χρειάζεται είναι ένα μεγάλο κούρεμα του χρέους» ήταν η μόνιμη απάντηση Βενιζέλου