6 Μαρτίου, ημέρα κατά του σχολικού εκφοβισμού

Της Αναστασίας Πάτσιου* 
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία ,από το υπουργείο παιδείας και άλλους φοορείς για το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού. Τι είναι αυτό το φαινόμενο και ποια η σοβαρότητά του;

Όταν κάποιο ή κάποια παιδιά επιτίθενται αναίτια και συστηματικά με βίαιες πράξεις,  λόγια χειρονομίες, κοροϊδεύουν ή απομονώνουν και εκβιάζουν άλλα παιδιά πιο αδύναμα σωματικά ή κοινωνικά, χωρίς αυτό να γίνεται στα πλαίσια του παιχνιδιού, όπου διασκεδάζουν και τα δυο μέρη ,τότε πρόκειται για σχολικό εκφοβισμό.

Συμβαίνει στο σχολείο,-στην αυλή, ή την αίθουσα –ή και  έξω από αυτό, συμβαίνει ανάμεσα σε μαθητές και συνήθως δε γίνεται αντιληπτό από τους εκπαιδευτικούς.

Οι πρωταγωνιστές του φαινομένου είναι : το παιδί που εκφοβίζεται, το παιδί που εκφοβίζει και οι παρατηρητές  οι μάρτυρες δηλ. οι οποίοι είτε συμμετέχουν ενεργά ενθαρρύνοντας το θύτη, είτε αδιαφορούν για το θύμα ,γιατί φοβούνται ή πολύ απλά  θεωρούν πως δεν τους αφορά.

Οι αιτίες είναι πολλές και εστιάζονται σε πολλά επίπεδα.

 Η κοινωνία ,αρχικά, ευθύνεται, ιδιαίτερα σήμερα, με τα τεράστια προβλήματα ανισοτήτων, βίας, ανεργίας, εγκληματικότητας και ρατσισμού, το προβαλλόμενο από τα ΜΜΕ μοντέλο του «νταή» που λύνει τις διαφορές του με τη βία καθώς και τα (δυστυχώς συνηθισμένα  πια) περιστατικά βίας απέναντι σε αδύναμες ομάδες , όπως μετανάστες, γυναίκες και παιδιά. Από την άλλη μεριά, η έλλειψη δημιουργικών διεξόδων πολιτισμού (π.χ. θεατρικές ομάδες νέων),η πίεση που αισθάνονται τα παιδιά για την επίτευξη στόχων, ο αυταρχισμός ,η έλλειψη ορίων από την οικογένεια, η συναισθηματική παραμέλησή τους από τους γονείς και η προτεραιότητα που δίνεται στην ικανοποίηση άλλων πιο ‘σημαντικών’ αναγκών τους, είναι κάποιες από  τις σοβαρές αιτίες .

Το σχολείο από τη μεριά του , με το ανταγωνιστικό, εξεταστικοκεντρικό σύστημα, όπου πρωτεύουν οι ακαδημαϊκές επιδόσεις και οι δημιουργικές ,ομαδοσυνεργατικές ενασχολήσεις των μαθητών που βοηθούν στην ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη υποβαθμίζονται ,αν δεν εκλείπουν εντελώς., δημιουργεί θύτες και θύματα. Οι εκπαιδευτικοί ,με το φόρτο εργασίας, την αγωνία για την κάλυψη της ύλης , την απουσία επιμόρφωσης σε θέματα ψυχολογίας και κοινωνιολογίας ,ιδιαίτερα στη β-θμια εκπαίδευση, συνήθως δηλώνουν άγνοια ή υποβαθμίζουν τα περιστατικά εκφοβισμού στα σχολεία τους.

Οι συνέπειες για τους πρωταγωνιστές είναι τεράστιες : αισθήματα θλίψης ,φόβου,

δυσκολία στις σχέσεις για τα θύματα ακόμα κι όταν ενηλικιωθούν, ακόμα και αυτοκτονίες, ροπή στη βία και την παραβατικότητα για τους θύτες και ανασφάλεια και αίσθηση ανημποριάς για τους παρατηρητές.  

Το ερώτημα που τίθεται είναι ,αν με τέτοιες συμπεριφορές που ξεκινάν από μικρή ηλικία, προετοιμαζόμαστε στ΄ αλήθεια για μια κοινωνία θυτών, θυμάτων και ανήμπορων παρατηρητών;

Και αυτό πρόκειται να συμβεί αν δεν κάνουμε κάτι τώρα .Γιατί αν γυρίσουμε την πλάτη και σ αυτό το πρόβλημα θα το αντικρύσουμε μπροστά μας μεγαλύτερο στο μέλλον.

Οι διάφορες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για την αντιμετώπιση του προβλήματος συγκλίνουν στο γεγονός πως το ενδιαφέρον, η ευαισθησία, η ενσυναίσθηση από γονείς ,εκπαιδευτικούς και μαθητές, μπορεί να βοηθήσει στην κατεύθυνση της λύσης της σιωπής ,η οποία μεγεθύνει το πρόβλημα.

 Η πρόθεση του υπουργείου παιδείας να ασχοληθεί με το θέμα ,με τη ίδρυση παρατηρητηρίου μέτρησης , καταγραφής  και μελέτης περιστατικών βίας στα σχολεία μας βρίσκει κατ΄αρχήν σύμφωνους , στην κατεύθυνση που θα πραγματοποιηθύν όλα αυτά με τη δέουσα σοβαρότητα ,από  ειδικευμένο προσωπικό και με στόχο τη λύση του προβλήματος, όσο αυτή είναι δυνατή.

Γι αυτό το λόγο λοιπόν ο σύλλογος Ελλήνων κοινωνιολόγων ,αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος, με υπόμνημα που έστειλε στο υπουργείο παιδείας , προτίθεται να συνδράμει στην προσπάθεια αυτή, με όποιον τρόπο ζητηθεί,  δεδομένου πως η βία είναι κοινωνικό φαινόμενο και ως τέτοιο πρέπει να  μελετάται και να αντιμετωπίζεται.

Οι κοινωνιολόγοι- εκπαιδευτικοί  στα σχολεία που υπηρετούν μπορούν να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παρεμβαίνοντας  συμβουλευτικά σε περιστατικά βίας και εκφοβισμού, να πραγματοποιούν κοινωνικές έρευνες και μετρήσεις των φαινομένων αυτών   δεδομένου πως και τα επιστημονικά εργαλεία διαθέτουν και την σχολική πραγματικότητα γνωρίζουν καλά.

Τελειώνοντας , είναι υποχρέωση της πολιτείας να σχεδιάσει και να αντιμετωπίσει με μεγάλη υπευθυνότητα τα σοβαρά προβλήματα που αφορούν τα παιδιά  τους νέους , να θεσπίσει θεσμούς και δράσεις με γνώμονα το συμφέρον της κοινωνίας και στην κατεύθυνση της προστασίας του δικαιώματος των παιδιών να μαθαίνουν σ΄ένα ασφαλές και ειρηνικό σχολείο!

*Αναστασία Πάτσιου

Πρ. Συλλόγου Ελλήνων  Κοινωνιολόγων

Παραρτ. Δυτικής Μακεδονίας