Περπατώντας στην Κοζάνη

Ένα δίκτυο 120 χιλιομέτρων συνεχόμενων μονοπατιών, σε άγνωστες μέχρι σήμερα περιοχές, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σπάνιων πολιτιστικών μνημείων, ένα εγχείρημα μοναδικό για το ελληνικά δεδομένα, πρόκειται να δημιουργηθεί στο Δυτικό Βόιο (περιοχή Τσοτυλίου – Πενταλόφου), στο Νομό Κοζάνης, στο πλαίσιο των παρεμβάσεων, που γίνονται μέσα από το πρόγραμμα "Πίνδος". Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής και διευθυντής στο Εργαστήριο Τεχνολογίας Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Γιάννης Μπαρτζής, το έργο, με τίτλο »Ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού με τη δημιουργία δικτύου περιπατητικών μονοπατιών στο Νομό Κοζάνης», με περιοχή δράσης το Βόιο, έχει ολοκληρώσει με απόλυτη επιτυχία και το δεύτερο από τα τρία έτη υλοποίησής του, με τα πρώτα αποτελέσματα να ξεπερνούν κάθε προσδοκία.

Η εκπόνηση των μελετών για την κατασκευή των τριών πρώτων διαδρομών έχει ολοκληρωθεί πριν από την αρχική ημερομηνία παράδοσης, ενώ υπό σχεδιασμό βρίσκονται και οι μελέτες για τις επόμενες τρεις από τις συνολικά δέκα πρότυπες διαδρομές που θα δημιουργηθούν στα όρη Βόιο και Άσκιο του Νομού Κοζάνης.
Σε τελικό στάδιο βρίσκεται και η διαδικασία των σχετικών αδειοδοτήσεων από το Δασαρχείο και το Υπουργείο Γεωργίας κι έπειτα έξι μονοπάτια θα είναι έτοιμα προς δημοπράτηση.
Ταυτόχρονα, έχει ολοκληρωθεί από την ερευνητική ομάδα η βελτίωση της σηματοδότησης των προϋπαρχόντων διαδρομών, με αποτέλεσμα αυτά να είναι ήδη επισκέψιμα.
Συνολικά, στο Δυτικό Βόιο (περιοχή Τσοτυλίου – Πενταλόφου) αναμένεται, σύμφωνα με τον κ. Μπαρτζή, να προκύψει, μετά την κατασκευή και των νέων διαδρομών, ένα δίκτυο 120 χιλιομέτρων συνεχόμενων μονοπατιών, σε άγνωστες μέχρι σήμερα περιοχές, ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και σπάνιων πολιτιστικών μνημείων, ένα εγχείρημα μοναδικό για το ελληνικά δεδομένα.
Παράλληλη δράση είναι και η κατασκευή του Γεωπάρκου – Οικοπάρκου Σκαλοχωρίου, στην περιοχή της Νεάπολης. Αντίστοιχα, στο Ανατολικό Βόιο (περιοχή Σιάτιστας – Ασκίου – Βλάστης) το δίκτυο θα φτάσει τα 65 χλμ. Επίσης, στις υπό μελέτη διαδρομές έχει ολοκληρωθεί η προσωρινή σηματοδότηση κι έτσι μπορούν και αυτές να γίνουν επισκέψιμες από έμπειρους περιπατητές.
Ιδιαίτερα σημαντικά καταγράφονται τα αποτελέσματα όλων των δράσεων προβολής του έργου και της περιοχής του Βοΐου συνολικά, αφού ήδη το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και όλο περισσότερος κόσμος επισκέπτεται τα παραδοσιακά χωριά, τα πέτρινα γεφύρια και τις διαδρομές που είναι ήδη έτοιμες.
Η τοπική κοινωνία έχει, επίσης, "αγκαλιάσει" την όλη προσπάθεια, αφού το έργο ακόμη και στην παρούσα φάση της υλοποίησής του συμβάλλει στην τόνωση της τοπικής οικονομίας, σ’ αυτές τις δύσκολες μέρες, με παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο εναλλακτικός τουρισμός με τη μορφή που γίνεται προσπάθεια να αναπτυχθεί, σήμερα, στο Βόιο αποτελεί ένα νέο είδος τουρισμού χαμηλού κόστους, υψηλής αισθητικής αξίας και στροφής προς την ιστορία και την οικολογία.
Για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος, κινητοποιήθηκαν όλες οι δυνάμεις του τόπου κι έτσι εκτός από τη Νομαρχία Κοζάνης, το Κέντρο Περιβάλλοντος, τους τοπικούς Δήμους, τον Αρκτούρο, τους συνοδούς βουνού της περιοχής και την Οικολογική Κίνηση Κοζάνης, στους συνεργάτες του Πανεπιστημίου πλέον ανήκουν ο ΣΕΟ Κοζάνης, καθώς και η Ορειβατική Λέσχη Εορδαίας, η βοήθεια των οποίων υπήρξε πολύτιμη, χάρη στην πλούσια εμπειρία τους στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας.
 
Τρίγλωσση ιστοσελίδα
Η επισκεψιμότητα της τρίγλωσσης ιστοσελίδας του έργου (www.monopatia-pindos.gr), που παρέχει πληροφορίες διαμονής και εστίασης, χάρτες, φωτογραφικό υλικό, πληροφοριακά κείμενα, χρήσιμους συνδέσμους μέχρι και σχετικά ντοκιμαντέρ, έχει ξεπεράσει τις 65.000 επισκέψεις μέσα σε 1,5 μόλις έτος, παρόλο που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη πλήρως.
Παράλληλα, το έργο και συνολικά η περιοχή προβλήθηκε με προσοχή στην κρατική τηλεόραση, σε ραδιοφωνικούς σταθμούς και εφημερίδες εθνικής εμβέλειας, καθώς και σε σχετικές ημερίδες και συναντήσεις με τους τοπικούς φορείς, στην περιοχή Βοΐου – Ασκίου.
Σε φάση σχεδιασμού βρίσκονται, επίσης, το σχετικό ντοκιμαντέρ που δημιουργείται, ο τρίγλωσσος ταξιδιωτικός οδηγός για την επίσκεψη στα μονοπάτια και την ευρύτερη περιοχή, δύο info-kiosks, η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών για παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα ορειβατικά καταφύγια και η τελική ημερίδα, όπου θα παρουσιασθούν στην κοινωνία της Κοζάνης τα τελικά αποτελέσματα του έργου, ενώ υπό έγκριση έχει τεθεί το αίτημα για τοποθέτηση πληροφοριακών πινακίδων κατά μήκος της Εγνατίας Οδού.
 
Τα μονοπάτια
Περιπλάνηση στη γοητεία του παρελθόντος! Πολλοί είναι οι χαρακτηρισμοί, που θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το Βόιο, ως το Βουνό των Μαστόρων της Πέτρας, το Βουνό των Πέτρινων Οικισμών και των Γεφυριών ή το Βουνό των Καστανοχωρίων. Αναμφισβήτητα, το Βόιο θα μπορούσε, επίσης, να ονομασθεί και ως το Βουνό των Μονοπατιών.
Η διάταξη των πετρωμάτων του είναι από τα ανατολικά προς τα δυτικά, με αποτέλεσμα η δυτική πλευρά να αποτελείται από κοιλάδες και γκρεμούς, ενώ η ανατολική από συνεχόμενα δάση και πιο ήπιες κλίσεις.
Τα ιδιαίτερα αυτά γεωγραφικά χαρακτηριστικά της ανατολικής πλευράς του βουνού, καθώς και το μεγάλο πλήθος των οικισμών της είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ενός μεγάλου δικτύου μονοπατιών, που χρησίμευαν στην επικοινωνία κατά το παρελθόν.
Στόχος πολλών διαδρομών ήταν ιδιαίτερα το Τσοτύλι, όπου διοργανώνονταν το ξακουστό παζάρι και γι’ αυτό το λόγο από εκεί ξεκινούσαν και κατέληγαν πολλές "στράτες" προς όλες τις κατευθύνσεις, οι περίφημες Παζαρόστρατες.
Από τις στράτες αυτές, εκτός από τους ταξιδιώτες, διακινούνταν ζώα και εμπορεύματα, με συνέπεια το πλάτος τους σε πολλά σημεία να είναι μεγάλο και να διατηρείται ακόμη και σήμερα.
Η σπουδαιότητά τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οι κάτοικοι των γύρω χωριών υποχρεώνονταν να εγκαταλείπουν τα Σάββατα τις προσωπικές τους εργασίες, με σκοπό να αφιερώνονται στον καθαρισμό των μονοπατιών και το χτίσιμο καλντεριμιών, όπου υπήρχαν ιδιαίτερες δυσκολίες στην προσπέλαση. Αρκετά από τα παλιά αυτά κτίσματα σώζονται μέχρι σήμερα, παρουσιάζοντας μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον.
Πέρα από την πολιτιστική τους αξία, πολλά από τα μονοπάτια διέσχιζαν περιοχές υψηλού αισθητικού και οικολογικού ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα τα εντυπωσιακότερα από αυτά να έχουν σήμερα σηματοδοτηθεί και να είναι απολύτως επισκέψιμα.
Ειδικότερα, η περιοχή του Πενταλόφου είναι ίσως η μοναδική στην Ελλάδα, όπου όλοι της οι οικισμοί συνδέονται παράλληλα και με τα παλιά τους μονοπάτια, σχηματίζοντας ένα δίκτυο πάνω από 110 χιλιόμετρα σηματοδοτημένων διαδρομών! Πολλές είναι ακόμα και οι παλιές στράτες που δεν έχουν σηματοδοτηθεί, προσφέροντας έτσι ευκαιρίες για εξερεύνηση.
Η περιοχή του Βοΐου αποτελεί το δυτικό τμήμα των Nομών Κοζάνης και Καστοριάς. Είναι τόπος κυρίως ορεινός και οι περισσότεροι από τους κατοίκους ασχολούνται με την πρωτογενή παραγωγή όπως τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη δασοκομία.
Ιστορικά, το Βόιο αποτέλεσε τμήμα της αρχαίας Ορεστίδας. Κατά τη βυζαντινή περίοδο συσχετίστηκε με την εισβολή και εγκατάσταση νέων λαών στα Βαλκάνια, ενώ κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας αποτέλεσε καταφύγιο των χριστιανικών πληθυσμών από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ο πληθυσμός του αυξήθηκε και δημιουργήθηκαν πολλοί ορεινοί οικισμοί, με κύρια ασχολία την κτηνοτροφία.
Κατά τους Νεότερους χρόνους το Βόιο σχετίστηκε με τα Ορλωφικά γεγονότα, το έπος του ’40, την εθνική αντίσταση και τον εμφύλιο. Έγινε γνωστό για τους μαστόρους του, που αριστουργήματά τους σώζονται σε ολόκληρη την Ελλάδα, και για τη χαρακτηριστική τοπική αρχιτεκτονική πέτρινων κτισμάτων, σπιτιών, γεφυριών και νερόμυλων.
Μετά τον Εμφύλιο, η αστικοποίηση, οι έντονες μεταναστευτικές κινήσεις που σημειώθηκαν, η παρακμή της κτηνοτροφίας και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην οικοδομική, επέφεραν την παρακμή και την ερήμωση του τόπου.
Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα, το Βόιο να παραμένει μνημείο φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με τα δάση, τα ρέματα, τους γεωλογικούς σχηματισμούς, τη βιοποικιλότητά του, τα παλιά πέτρινα κτίσματά του και το πλήθος των αρχαιολογικών χώρων, που πρόσφατα ήρθαν στο φως.

Πηγή: polispress.gr 5/1