Τα κάστρα των Σερβίων ή όταν η ιστορία γίνεται μικροπολιτική εκμετάλλευση.

Του Γιώργου Ν. Θεοφάνου*

Αυτές τις μέρες είδαμε την στείρα αντιπαράθεση του δημάρχου που σπάει αυγά για να κάνει ομελέτα και της προϊσταμένης της εφορείας που κατέχει την εξουσία της πληροφορίας στα κάστρα. Αυτό βέβαια είναι τραγικό για όλους μας και ιδιαίτερα για αυτούς που έχουν εργαστεί  και τον καλλωπισμό και για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου. Τα κάστρα σε αυτή την τόσο ζοφερή περίοδο της ζωής μας με την ιστορία τους και την απαράμιλλη ομορφιά τους θα μπορούσαν να δώσουν μια νέα ώθηση και ένα νέο μήνυμα ζωής και ανάπτυξης στην περιοχή μας. Η αρχαιολογική υπηρεσία έχει υποχρέωση να αποκαταστήσει τον αρχαιολογικό χώρο της καστροπολειτίας των Σερβίων και να έρθουν στο φως τα βυζαντινά Σέρβια. Προς το παρόν δεν υπάρχει καμιά μέριμνα για την επίσκεψη του κοινού στον αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος φαίνετε κλειστός στον ιστότοπο του υπουργείου. Αυτό που ίσως να γίνει είναι να στηριχθούν οι ετοιμόρροποι πύργοι και το τοίχος της ακρόπολης. Βέβαια ήδη έχουν ξοδευτεί  περίπου 1,5 εκατομμύρια από το προηγούμενο ΕΣΠΑ και οι τοίχοι είναι ακόμη ετοιμόρροποι.

Κάτω από τα πεύκα του κάστρου βρίσκετε η μοναδική βυζαντινή ανέπαφη πόλη των Σερβίων του Πορφυρογέννητου του Βουλγαροκτόνου του Κεκαυμένου της Αγίας Θεοδώρας  του Καντακουζηνού,  που περιμένει τους εργάτες να την αποκαλύψουν. Τα κάστρα είναι μια αόρατη πόλη που περιμένει να πάρει μορφή. Κανένας όμως δεν κινείτε σε αυτή την κατεύθυνση. Και δυστυχώς και αυτός ο δήμαρχος ψάχνει τα λάθη των άλλων, όταν πήγε πάνω δεν είδε ότι  οι βρύσες δεν έχουν νερό δεν είδε τα τσιμέντα και τα σίδερα που προεξέχουν στο φαράγγι. Από την άλλη η αρχαιολογική υπηρεσία έως σήμερα δεν μπόρεσε να οργανώσει μια, δύο διαδρομές για να βλέπουν οι επισκέπτες το μεσαίο τοίχος ή την πύλη. Θα μπορούσαν επίσης να φύγουν και οι αποθήκες της αρχαιολογίας που είναι τόσο αταίριαστες, και φυσικά πρώτα ο αλουμινένιος σταυρός πάνω από το βράχο. Τα φώτα που φωτίζουν την βασιλική και τα καλώδια που κρέμονται από τα κλαδιά θα πρέπει να είναι τοποθετημένα ποιό διακριτικά και καλαίσθητα.  Απέναντι στην παρακμή η ιστορία, τα μνημεία του τόπου μας και το φυσικό περιβάλλον πρέπει να γίνουν το κεφάλαιο που θα μας συντηρήσει αυτές τις δύσκολες εποχές. Το κάθε ευρώ που θα δαπανηθεί από τώρα και πέρα πρέπει να πιάνει τόπο και όχι να κάνει βρύσες ο δήμος που δεν έβγαλαν ούτε στάλα νερό ή να πέφτουν στέγαστρα. 

Δυστυχώς για άλλη μια φορά αυτοί που έπρεπε να είναι οι ποιό στενοί σύμμαχοι δήμος και αρχαιολογική υπηρεσία αποφάσισαν να ταμπουρωθούν και να κόψουν το διάλογο. Τι κρίμα θα δαπανηθούν χρήματα, αλλά τα κάστρα θα συνεχίσουν να είναι τίποτα. Βέβαια το να γίνουν τα κάστρα επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος δεν είναι εύκολη υπόθεση, έχουμε να κάνουμε με την ποιο οχυρωμένη και σε φυσική οχυρή θέση της δυτικής Μακεδονίας. Ακόμη και τώρα η ανάβαση ως την ακρόπολη είναι με τα πόδια δύσκολη υπόθεση. Ο δήμαρχος αντί να φωτογραφίζετε με τα κρανία στα χέρια θα έπρεπε να κόψει πρώτα μερικά κάγκελα από την ανάπλαση έτσι ώστε να ανεβαίνει λεωφορείο έστω μέχρι την ταβέρνα ή να βρει σε συνεννόηση με την αρχαιολογική υπηρεσία άλλη πρόσβαση. Το καλύτερο θα ήταν να ξεκινάς από πάνω και να κατεβαίνεις προς τα κάτω όπως γίνετε στο Μυστρά. Πρέπει από την αρχαιολογική υπηρεσία τα κάστρα να οριστούν  σαν επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος παρ όλες τις εργασίες που γίνονται. Προς τα εκεί πρέπει να πιέσουμε την αρχαιολογική υπηρεσία και ό δήμος βέβαια να κάνει έργα υποδομής αληθινά και όχι βρύσες χωρίς νερό και τσιμέντο, αναπαραγωγή του εκτρώματος της κεντρικής μας πλατείας που την γέννησαν διεστραμμένα μυαλά.        

Αυτά τα θέματα θα πρέπει να συζητηθούν δημόσια και αναλυτικά με τη συμμετοχή των πολιτών και να βρεθεί μια λύση  σε αυτό το τόσο πολύπλοκο πρόβλημα. Η συμμετοχή της αρχαιολογικής υπηρεσίας είναι απαραίτητη όπως και του δήμου. Η περιοχή μας ζει μια υποβάθμιση χωρίς προηγούμενο και πρέπει να βρει μια λύση στα μεγαλύτερα προβλήματα που είναι η ανεργία και η περιβαλλοντική υποβάθμιση και αυτή η λύση θα μπορούσε να είναι η ανάπτυξη ενός αρχαιολογικού χώρου. Είναι μια διαδικασία που θα χρειαστεί καλό σχεδιασμό και πολύ δουλειά, πράγμα που έχει τόσο ανάγκη η περιοχή μας. Αυτό που με ανησυχεί είναι πόση όρεξη για δουλειά έχει ο δήμος και η αρχαιολογική υπηρεσία. Ο χρόνος έχει δείξει ότι ο αρχαιολογικός χώρος έχει υποστεί πάρα πολλές αυθαίρετες παραβιάσεις και σπασμωδικές κινήσεις ανάδειξης που δεν έχουν φέρει κανένα δυστυχώς αποτέλεσμα, για παράδειγμα οι τοιχογραφίες στη βασιλική παρόλο που συντηρήθηκαν, σήμερα είναι σε χειρότερη κατάσταση όπως και ο περίπατος στο φαράγγι με τα τσιμέντα που έχουν αρχίσει να διαλύονται.  

Όλα βέβαια δείχνουν ότι οι άνεμοι φυσούν αντίθετα η περιοχή μας που υποβαθμίζετε συνέχεια με προγραμματισμό ΧΥΤΑΜ στον υδροβιότοπο του Αλιάκμονα, φωτοβολταϊκά στη λίμνη, ανεμογεννήτριες στα βουνά μας και οτιδήποτε αντίθετο  που θα μπορούσε να βοηθήσει την περιοχή μας να αναπτυχθεί με βάση τον πολιτισμό και το περιβάλλον.

*Γιώργος Ν Θεοφάνου

Αρχαιολόγος, Διπλωματούχος ξεναγός