Όταν χάσαμε τον μπούσουλα

Του Ηλία Κανέλλη

Ο ένας, Καμμένος, πιστεύει ότι θα γίνουμε πλούσιοι βγάζοντας πετρέλαιο από... υδατάνθρακες. Ο άλλος, πιο καμένος, ετοιμάζεται να πάρει τη ρεβάνς από όσους δούλεψαν και προώθησαν την εθνική συμφιλίωση. Διάφοροι κατακαημένοι χαίρονται, αναρτώντας δεξιά και αριστερά τη χαρά τους επειδή στην Ιταλία όλα «έγιναν μπου...λο», θριάμβευσε δηλαδή ο πολιτικός μηδενισμός. Διάφοροι συγκαμένοι πιστεύουν ότι μας ψεκάζουν, ότι είμαστε καθαρόαιμα μιας φυλής που γεννήθηκε για δόξες, ότι οι Ελ θα έρθουν από τον Σείριο και δεν θα αφήσουν να μας πάρει ο διάολος, ότι θα έλθει κι ένας κύριος από την Αμερική με 600 δισ. δολάρια για να μας σώσει...

Γραφικότητες; Ασφαλώς. Αλλά ταυτόχρονα και ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο αντανακλάται η χρεοκοπία της κοινωνίας μας. Οχι μόνο η οικονομική, αλλά και η αξιακή. Πορευόμαστε χωρίς έναν κοινό μπούσουλα σε αυταπόδεικτες αξίες όπως η πίστη στους κανόνες δικαίου, στην ισονομία, στην προστασία των δικαιωμάτων, στην αλληλεγγύη... Και η απώλεια αυτού του κοινού μπούσουλα οφείλεται, δυστυχώς, στη σταδιακή υποχώρηση της δυναμικής του σχολείου. Του δημοτικού, του γυμνασίου και του λυκείου.

Τι συνέβη και, σε πολύ πιο δύσκολους καιρούς και με την εθνικοφροσύνη να δεσπόζει ιδεολογικά στη μεταπολεμική Ελλάδα, τα σχολεία κατάφερναν να είναι ιμάντες μετάδοσης της κοινής γνώσης υποδομής, πάνω στην οποία κατόπιν αναπτύσσονταν οι δεξιότητες των Ελλήνων; Πώς απαξιώθηκε η γνώση, πώς εξαχνώθηκαν οι κατακτήσεις για καλύτερες συνθήκες ζωής και διδασκαλίας στα σχολεία, πώς η διεκδίκηση καλύτερου σχολείου μετατράπηκε σε απλό συνδικαλιστικό αίτημα;

Οι απαντήσεις δεν είναι δύσκολες. Στο αξιακό σύστημα που οικοδομήθηκε βαθμιαία στη Μεταπολίτευση από τον λαϊκισμό, τον κρατισμό και τη δήθεν προοδευτική ρητορική, η γνώση αντικαταστάθηκε από τα «τεκμήριά» της, τα αποδεικτικά σπουδών. Χάρη σε αυτά, γινόταν δυνατή η πρόσβαση στην προστατευόμενη, μη ανταγωνιστική εργασία, επί της ουσίας στην τεράστια γραφειοκρατική μηχανή του Δημοσίου. Και το μεν Δημόσιο οδήγησε τη χώρα εκεί όπου την οδήγησε, η απαξίωση της γνώσης όμως οδήγησε την κοινωνία βορά στους διακινητές της όποιας θεωρίας φάνταζε ελκυστική κάθε φορά. Η Ελλάδα εκδημοκρατιζόταν, αλλά ήταν η δημοκρατία της δεισιδαιμονίας που τελικά κέρδισε έδαφος.

Μπορούν να αλλάξουν όλα αυτά; Ναι, αλλάζοντας εκ βάθρων τη βασική εκπαίδευση. Επανεκπαιδεύοντας τους εκπαιδευτικούς. Καθορίζοντας κανόνες συστηματικής αξιολόγησης. Η νέα μεταρρύθμιση βρίσκεται στο χέρι, κυρίως, του υφυπουργού Θεόδωρου Παπαθεοδώρου. Απέναντί του, τα συνδικάτα θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν τα «κεκτημένα». Αλλά σε κοινωνίες με δυναμισμό, όπως θα μπορούσε να είναι η ελληνική, η αγραμματοσύνη δεν μπορεί να θεωρείται κεκτημένο.