Το μπουλέτο της ληστρικής συμμορίας στους κατοίκους του Χρωμίου τα Θεοφάνεια του 1880

Του Γιώργου Τζέλλου

Η ιστορία του φυλακτού- χαιμαλιού της κούκλας με τη νυφική στολή στο Μουσείο της Αιανής.

Σαν σήμερα στις 5 Ιανουαριου του 1880, παραμονή της ημέρας των Φώτων στο παλιό χωριό Μπούρινος- που βρίσκονταν πιο πάνω απο την εκκλησία του Αγίου Νικολάου εκεί που είναι το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα περιοχή Χρωμίου- χωριό που είχε ιδρυθεί απο τα μέσα του 17ου αιώνος απο κατοίκους της Κάλλιανης, του Χρωμίου και άλλων χωριών που δε άντεχαν την Τουρκική καταπίεση – εμφανίστηκαν οι περιβόητοι ληστές Λούκας ,Σπανός και Χατζημπύρος με μεγάλη ομάδα ανδρών που αποτελούσε τη ληστοσυμμορία τους.
Οι εν λόγω καπεταναίοι και η παρέα τους είχαν γίνει ο φόβος και τρόμος των κατοίκων των χωριών του Τσιαρτσιαμπά, (όπως λεγόταν τότε απι τους Οθωμανούς) των Βεντζίων και των Χασίων. Καίγαν σπίτια, έκαναν απαγωγές ανθρώπων , δολοφονούσαν, ζητούσαν λύτρα, χρυσές λίρες , ενδύματα, ζώα και άλλα.Στρέφονταν και κατά των Τουρκαλβανών και κατά των Ελλήνων.Κάθημερινά συλλάμβαναν αιχμαλώτους και τους απέλυαν εφόσον έπαιρναν λύτρα.

Η ληστεία γενικά ήταν μια μόνιμη πληγή τη περίοδο εκείνη για τους κατοίκους της Δυτ. Μακεδονίας και οι κάτοικοι αναγκάζονταν να ζητούν συχνά τη βοήθεια της Οθωμανικής Διοίκησης για την αντιμετώπιση των ληστών.
Φθάνοντας λοιπόν στο χωριό Μπούρινος ζήτησαν απο τους κατοίκους να τους παραδώσουν τους κρυμμενους θησαυρούς των.Οι κάτοικοι αρνήθηκαν και οι ληστές βασάνισαν μικρούς και μεγάλους. Τη γυναίκα μάλιστα του τσέλιγκα Γκουλιάφα την έκαψαν με ζεματιστό λίπος και μια άλλη τη σκότωσαν επειδή αρνούνταν και αντιστέκονταν να τους ακολουθήσει ως αιχμάλωτη.
Πολλούς κατοίκους τους πήραν μαζί τους και αφού λεηλάτησαν τα πάντα έκαψαν το χωριό και αποχώρησαν.
Την επόμενη ημέρα των Θεοφανείων , οι ληστές κατέβηκαν στο χωριό Σφήλτσι(Χρώμιο). Σκότωσαν εκεί έναν Αλβανό χοσμικιάρη (υπάλληλο) της οικογένειας Νατσιά , πήραν άνδρες αιχμαλώτους και για την απελευθέρωση των ζήτησαν με μπουλέτο- επιστολή τους να τους καταβάλλουν επτά οικογένειες 1500 χρυσές λίρες.
Η επιστολή είναι δημοσιευμένη στο βιβλίο ΑΙΑΝΗ του Κ.Σιαμπανόπουλου σελίδα 334. Στο μπουλέτο διατυπώνονταν η απειλή οτι “αν δεν φέρετε τις χρυσές λίρες σε πέντε μέρες θα σας χαλάσουμι τους ανθρώπους σας.”
Οι ληστές-κλεφταρματωλοί αποχωρώντας από το Χρώμιο πέρασαν στην πέραν του Αλιάκμωνα περιοχή των Χασίων και περίμεναν την αποστολή των λύτρων.Τα λύτρα όμως ήταν πολλά και δεν μπορούσαν να τα συγκεντρώσουν οι συγγενείς.
Πέρασαν οι πέντε μέρες και οι ληστές για να αναγκάσουν τους συγγενείς να στείλουν τα λύτρα έκοψαν τα αυτιά των δυο αδελφών Νάτσιου κσι Γιώργου Μαχτσίρα και του Τσίγγα και τα έστειλαν πεσκέσι στους συγγενείς τους με την παραγγελιά οτι αν αργήσουν θα τους στείλουν και τα κεφάλια των απαχθέντων.
Τα λύτρα τελικά στάλθηκαν, οι απαχθέντες ελευθερώθηκαν και οι ληστές ευχαριστημένοι το έρριξαν στο γλέντι στο μόνιμο λημέρι τους που ήταν απέναντι απο το μοναστήρι της Λαριούς στα δύσβατα υψώματα.
Η Οθωμανική Διοίκηση εν τω μεταξύ είχε ειδοποιηθεί και έστειλε αποσπάσματα για να εξοντώσουν τους ληστές , που ανάμεσα τους ήταν και πολλοί κλεφταρματωλοί που η αρχική τους επιδίωξη ήταν άλλη.

Εντοπίστηκαν και τα ξημερώνατα της 12ης Μαρτίου 1880 του Νιζάμη τ’ ασκέρι (τακτικός στρατός) άρχισε την επίθεση από όλα τα μέρη.Κατα τη διάρκεια της νύχτας οι Τούρκοι είχαν ολοκληρώσει την κυκλωτική κίνηση και ο κλοιός ήταν ασφυκτικός γύρω απο το λημέρι τους.Ο μόνος δρόμος διαφυγής των κλεφτών ήταν η πλευρά του ποταμού, αλλά τα απόκρημνα βράχια τους εμπόδιζαν.Προσπάθησαν τότε να διασπάσουν τον κλοιό ,αλλά δεν το κατόρθωσαν.Η μόνη λύση που τους απόμεινε ήταν πλεον ο ηρωικός θάνατος…..Πολέμησαν τότε σκληρά και έπεσαν οι περισσότεροι κάτω απο τα καταιγιστικά πυρά των Τούρκων, αφού σκότωσαν και αυτοί πολλους αντιπάλους.Όσοι απόμειναν ,τραυματισμένοι ,ρίχτηκαν από τά απόκρημνα βράχια της “Ράχης του Αη Θανάση” στον πλημμυρισμένο Αλιάκμωνα ποταμό για να μην πέσουν ζωντανοί στα χέρια των Τούρκων.Τρείς με τέσσερις υπήρξαν τυχεροί κατά την πτώση τους διότι σφηνώθηκαν στις προεξοχές των βράχων ή κρεμμάστηκαν απο τα κλαδιά των δένδρων και παρέμειναν εκεί επί αρκετές ημέρες βαρειά τραυματιμένοι.Οι άλλοι όλοι πνίγηκαν στα θωλά νερά του ορμητικού ποταμού.

Οι Τούρκοι έκοψαν τα κεφάλια των σκοτωμένων -περί τα σαράντα- και αφού τα σούβλισαν σε πασσάλους τα περιέφεραν στα χωριά της περιοχής ,στα Σέρβια ,στην Κοζάνη, ως τρόπαια της νίκης.Και ο Ακιάκμωνας ποταμός επί αρκετό χρόνο ξέβραζε στις όχθες του τα πτώματα των πνιγμένων.
Σε έναν απο τους πνιγμένους κλέφτες ,που έβγαλε το νερό στη θέση “Καραματσούκης” ,ο Καλλιανιώτης- Αιανιώτης Μπούκος Γιάννης βρήκε αργυρό φυλακτό- χαιμαλί με την εικόνα της Παναγιάς χαραγμένη στη μια όψη και του Αγίου Γεωργίου απο την άλλη. Το φυλακτό αυτό που φέρει χρονολογία 1876, δωρήθηκε το 1959 απο τον γιο του, τον Μπαρμπα-Θανάση Μπούκο (1872-1972) , στο τότε Μουσείο Αιανής και στολίζει την κούκλα με την νυφική στολή.
Όσοι πάτε στο Αρχ. Μουσείο θα τη δείτε στο ισόγειο έξω από την αίθουσα εκδηλώσεων

Τα παραπάνω είναι απο τις σελίδες 331-341 του βιβλίου του αείμνηστου δασκάλου Κ. Σιαμπανόπουλου ΑΙΑΝΗ Γ’ έκδοση του 2009.