Συνέντευξη Ζυγούρη Έλενας, περιφερειακής δ/ντριας εκπ/σης στο e-pili

Κυρία Ζυγούρη αφού σας ευχηθώ κάθε επιτυχία στο έργο σας θα ήθελα να σας ρωτήσω πως αισθάνεστε, ως Περιφερειακή Δ/ντρια και αν νιώθετε ότι είστε έτοιμη να ανταποκριθείτε στις απαιτήσεις αυτής της θέσης;
Αισθάνομαι την τιμή που μου έγινε με την επιλογή  μου από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας ως πολύ μεγάλη ευθύνη για να συμβάλω από τη θέση αυτή στην αναβάθμιση της Εκπαίδευσης- Παιδείας στη Δυτική Μακεδονία. Η 26ετής εμπειρία μου στον εκπαιδευτικό χώρο, στον οποίο υπηρέτησα ως απλή εκπαιδευτικός της τάξης αλλά και από διάφορες θέσεις ευθύνης, μου δίνει τη δυνατότητα να έχω καλή και σε βάθος γνώση των εκπαιδευτικών θεμάτων και προβλημάτων, τα οποία είναι μεγάλα, ουσιαστικά και στις περισσότερες περιπτώσεις συσσωρευμένα και δομικού χαρακτήρα. Γνωρίζω όμως εξίσου καλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν και από την άποψη της ύπαρξης ενός αξιόλογου επιστημονικά και παιδαγωγικά ανθρώπινου δυναμικού (εκπαιδευτικών, στελεχών), το οποίο εκτός της τεχνογνωσίας, διαθέτει κυρίως θέληση και διάθεση προσφοράς, αλλά και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της εκπαίδευσης της Περιφέρειάς, τα οποία αν αξιοποιηθούν με τους καταλληλότερους και αποδοτικότερους τρόπους μπορούν να αναμορφώσουν το τοπίο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας στην Περιφέρειά μας.

Τι είναι εκείνο το οποίο σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση από την πρώτη στιγμή που αναλάβατε τα καθήκοντά σας; Βρήκατε εκκρεμότητες και τι είδους ήταν αυτές;
Η κατάσταση στα εκπαιδευτικά πράγματα στη Δυτική Μακεδονία αντανακλά εν πολλοίς τη συνολικότερη εκπαιδευτική κατάσταση στη χώρα. Υπάρχουν ζητήματα που άπτονται της ορθολογικότερης διαχείρισης του εκπαιδευτικού προσωπικού όλων των βαθμίδων, διαχείριση η οποία μέχρι τώρα γινόταν συχνά όχι με γνώμονα το συμφέρον του μαθητή και της εκπαίδευσης, ζήτημα το οποίο επιχειρείται να διευθετηθεί από τη νέα ηγεσία του Υπουργείου με το νέο σύστημα προσλήψεων- αποσπάσεων- μετατάξεων και αξιοκρατικής επιλογής στελεχών. Αισθητές ελλείψεις και υποδομών αλλά και προσωπικού υπάρχουν στο χώρο της ειδικής αγωγής, χώρο ευαίσθητο στον οποίο  κυρίως  πρέπει να εστιάσουμε, στην προοπτική των ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης προς όλους, με όλους. Δυσλειτορυγίες παρουσιάζονται και στο χώρο των ΕΠΑΛ – ΕΠΑΣ ( ελλείψεις σε βιβλία, τις οποίες το Υπουργείο φροντίζει συστηματικά να καλύψειάμεσα, λειτουργία ολιγομελών τμημάτων ειδικότητας). Με δεδομένο ότι οι περισσότεροι μαθητές που φοιτούν στα σχολεία αυτά προέρχονται κυρίως από οικονομικά και κοινωνικά χαμηλά στρώματα, οι δυσλειτουργίες σ’ αυτά ενισχύουν τη μαθητική διαρροή, δημιουργώντας έτσι σημαντικό κοινωνικό- εκπαιδευτικό ζήτημα.

Σε ποια κατάσταση (υποδομές, δυναμικό, εξοπλισμός κλπ.) βρίσκεται η Α/θμια & Β/θμια εκπ/ση στη Δυτική Μακεδονία και τι πρέπει να γίνει. Τι προτίθεστε να κάνετε προς αυτή την κατεύθυνση.
Στο επίπεδο των υποδομών τα πράγματα ποικίλουν από νομό σε νομό, ωστόσο δεν παρουσιάζεται οξυμένη κατάσταση, εκτός ίσως από το χώρο της προσχολικής αγωγής και της τεχνικής εκπαίδευσης, όπου απαιτούνται νέες σύγχρονες εκπαιδευτικές μονάδες.  Υπάρχει ανάγκη για ανέγερση νέων σχολικών μονάδων σε περιοχές όπου ο πληθυσμός αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια και έχουν ήδη ιδρυθεί σχολικές μονάδες, έχουν στελεχωθεί με εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά λόγω έλλειψης κτιρίων, δεν λειτουργούν. Σε εξέλιξη βρίσκονται αρκετές ανακατασκευές σχολικών μονάδων και  προσθήκες αιθουσών, οι οποίες ευελπιστούμε να ολοκληρωθούν σχετικά σύντομα. Για όλα αυτά είναι απαραίτητη η συνεργασία και της Περιφερειακής Διεύθυνσης, αλλά και των Δ /νσεων Εκπαίδευσης με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τον ΟΣΚ, με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ώστε, με κατάλληλο συντονισμό ενεργειών, να δρομολογηθούν οι κατάλληλες και εφικτές λύσεις στα προβλήματα των υποδομών. Να επισημάνουμε ότι το Υπουργείο Παιδείας ήδη προχωρά στη μηχανοργάνωση όλων των σχολείων μέσω του προγράμματος e-school, έτσι ώστε, με την αξιοποίηση της τεχνολογίας, να γίνει άμεσα εφικτή η διασύνδεση των σχολικών μονάδων, των Δ/νσεων και των Περιφερειακών Δ/νσεων, με τη βάση δεδομένων του υπουργείου, Είναι ένα έργο τεράστιας σημασίας, το οποίο θα βοηθήσει στον καλύτερο συντονισμό, τον προγραμματισμό και στην άμεση και ευκολότερη πρόσβαση του πολίτη στα θέματα εκπαίδευσης.

Γνωρίζετε την περιοχή καθώς επίσης και τις ανάγκες της. Σε ποια θέματα θα δώσετε προτεραιότητα. Τι πιστεύετε ότι θα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα;
Θεμέλιο λίθο  για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για την εκπαίδευση στη Δυτική Μακεδονία αποτελεί η άποψη ότι κάθε σχολείο πρέπει να είναι ένα καλό σχολείο! Αυτό σημαίνει ότι από την άποψη του εκπαιδευτικού προσωπικού, των βιβλίων, της διοίκησης, των υποδομών, της αξιοποίησης της τεχνολογίας, αλλά και του παιδαγωγικού περιεχομένου και των εφαρμοζόμενων διδακτικών πρακτικών όλα θα πρέπει να λειτουργούν με τρόπο ώστε να παρέχεται ποιοτική εκπαίδευση- παιδεία για όλους τους μαθητές της Περιφέρειας.  Μεσοπρόθεσμη ευθύνη είναι η άμεση κάλυψη των κενών στα σχολεία –όπου ακόμα αυτά υπάρχουν- και η πληρότητα σε σχολικά εγχειρίδια. Επίσης ο έγκαιρος προγραμματισμός για την επόμενη σχολική χρονιά, που αφορά στην πραγματική αποτύπωση των οργανικών και λειτουργικών κενών, για να πραγματοποιηθούν έγκαιρα οι υπηρεσιακές μεταβολές των εκπαιδευτικών, ώστε να κερδισθεί το στοίχημα που η υπουργός ονόμασε 1-9-10 (όλα να είναι στη θέση τους την 1η Σεπτεμβρίου του 2010). Προτεραιότητα δίνεται και στην επικαιροποίηση των οργανογραμμάτων λειτουργίας των γραφείων των Διευθύνσεων σε επίπεδο Νομών και Περιφέρειας, ώστε με μια αναδιάρθρωση των υπηρεσιών να γίνει εφικτή η εφαρμογή του προγράμματος e-schoolπου αναφέραμε πριν. Ζήτημα αιχμής επιπλέον αποτελεί ο έγκαιρος σχεδιασμός, η οργάνωση και ο συντονισμός των ενεργειών  όλων των εκπαιδευτικών παραγόντων για την άψογη διεξαγωγή των φετινών Πανελλαδικών εξετάσεων, κατεύθυνση στην οποία ήδη εργαζόμαστε.  Μεσο- μακροπρόθεσμα, βεβαίως, οι στόχοι που τίθενται αφορούν την κατ’ αρχήν πιλοτική λειτουργία του νέου ολοήμερου σχολείου,  καθώς και η αναδιοργάνωση του περιεχομένου, των αναλυτικών προγραμμάτων, των εφαρμοζόμενων μεθόδων και πρακτικών, ώστε να οδηγηθούμε σε ένα σχολείο σύγχρονο, ποιοτικό, αποτελεσματικό.

Που κατά τη γνώμη σας πάσχει, αν πάσχει, η σημερινή εκπαίδευση, ποιοι παράγοντες λειτουργούν αρνητικά και τι πρέπει να γίνει;
Τα περισσότερα προβλήματα στο χώρο της Εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων διαιωνίζονται μέσα από ένα σύστημα, το οποίο, για πολλές δεκαετίες, λειτουργεί απολύτως συγκεντρωτικά, κεντρικά σχεδιασμένο και ασφυκτικά ελεγχόμενο. Η εκπαιδευτική αποκέντρωση που επιχειρήθηκε και με τη δημιουργία των Περιφερειακών Διευθύνσεων, αν και λύνει πολλά λειτουργικά ζητήματα, ωστόσο δεν δημιουργεί εκείνο το εκπαιδευτικό περιβάλλον που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές, κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές, παραγωγικές δυνατότητες της κάθε Περιφέρειας, με στόχο η εκπαίδευση να είναι ο μοχλός ανάπτυξης και η μορφωτική δύναμη της κάθε τοπικής κοινωνίας.  Η υποχρηματοδότηση, ο κακός σχεδιασμός και η διαχείριση των εκπαιδευτικών πραγμάτων πολύ συχνά μέσα από συντεχνιακές λογικές, απομάκρυναν την εκπαίδευση από το βασικό της στόχο, που είναι ο μαθητής. Οι αποσπασματικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες και η ασυνέχεια στην εφαρμογή εκπαιδευτικών καινοτομιών αποτελούν εξίσου αρνητικούς παράγοντες στην παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης. Ο γνωσιοκεντρικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος συνθλίβει πολλές φορές κάθε προσπάθεια ανάπτυξης πρωτοβουλιών μαθητών και εκπαιδευτικών, ανάδειξης της πρωτοτυπίας της σκέψης, ενίσχυσης   της δημιουργικότητας, αναγνώρισης και αξιοποίησης των ιδιαίτερων ικανοτήτων, δυνατοτήτων και ενδιαφερόντων των μαθητών. Αντίθετα ισχυροποιεί τον ανταγωνισμό, διασυνδέει την επιτυχία και την καταξίωση απολύτως με την επιτυχή εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και μ’ αυτόν τον τρόπο υποβαθμίζεται ένα πλούσιο δυναμικό εκπαιδευτικών και μαθητών, το οποίο θα μπορούσε να κάνει τη διαφορά στα εκπαιδευτικά πράγματα.  Είναι ίσως καιρός εκπαιδευτική κοινότητα και Πολιτεία να επαναπροσδιορίσει το θεμέλιο στόχο της εκπαίδευσης στη βάση του «ποια μελλοντική κοινωνία θέλουμε να χτίσουμε».

Η άσχημη οικονομική κατάσταση επηρεάζει και την παιδεία. Αποτελούν τα οικονομικά τροχοπέδη στην παροχή υψηλών εκπαιδευτικών υπηρεσιών ή μήπως αλλού είναι το πρόβλημα;
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, παρ’ όλη την άσχημη οικονομική συγκυρία την οποία διέρχεται η χώρα, η σημερινή κυβέρνηση ενέγραψε στον πρώτο προϋπολογισμό 1.000.000 ευρώ περισσότερα για την Παιδεία, η οποία εξαιρέθηκε από τις περικοπές των δημοσίων δαπανών. Η χρηματοδότηση στην Παιδεία, στην έρευνα και τεχνολογία αποτελεί επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο, με τη σειρά του αποτελεί μοχλό ανάπτυξης σε κάθε κοινωνία και είναι άκρως απαραίτητη για την παροχή υψηλών εκπαιδευτικών υπηρεσιών, Ωστόσο θα πρέπει το όλο ζήτημα να διασυνδεθεί με τους τρόπους αξιοποίησης και τους τομείς επένδυσης της αυξημένης χρηματοδότησης, η οποία θα πρέπει να κατευθυνθεί κυρίως στη συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, στην ανάπτυξη και προώθηση εκπαιδευτικών καινοτομιών, στη δημιουργία σύγχρονων λειτουργικών υποδομών, ώστε πραγματικά να μιλούμε για αποδοτική επένδυση, η οποία να δημιουργεί ένα ποιοτικό, υψηλής λειτουργικότητας περιβάλλον μάθησης.

Είναι οι εκπαιδευτικοί εξοπλισμένοι με τα απαραίτητα εφόδια (επίπεδο σπουδών, κατάρτιση κλπ.) ώστε να ανταποκριθούν στο έργο τους; Τι θα προτείνατε εσείς προς αυτή την κατεύθυνση.
Η εμπειρία και τα  υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα διαπιστώνουν ελλείψεις σε επίπεδο βασικών σπουδών και επιμορφωτικές ανάγκες πολλαπλών επιπέδων, αλλά και ανετοιμότητα σε πολλές περιπτώσεις των εκπαιδευτικών να ανταποκριθούν στις σύγχρονες εκπαιδευτικές απαιτήσεις. Αυτό βεβαίως καθόλου δεν σημαίνει ότι ευθύνονται οι ίδιοι εκπαιδευτικοί γι’ αυτήν την κατάσταση, οι οποίοι, στο σύνολό τους επιδεικνύουν μεγάλη διάθεση προσφοράς, παρ’ όλες τις αντίξοες περιστάσεις  που αντιμετωπίζουν στον εργασιακό τους χώρο, και καταβάλλουν τεράστια προσωπική προσπάθεια για δια βίου σπουδές και παρακολούθηση επιμορφωτικών προγραμμάτων, χωρίς πάντα τη συμπαράσταση της Πολιτείας. Θα πρέπει, λοιπόν, πολύ σοβαρά στην εκπαιδευτική κοινότητα και από πλευράς της Πολιτείας να τεθεί το ζήτημα της αναμόρφωσης και επανασχεδίασης των προγραμμάτων σπουδών των Παιδαγωγικών Τμημάτων και των Καθηγητικών Σχολών,  με ενδεχόμενη ενίσχυση των πρακτικών ασκήσεων για αποτελεσματικότερη διασύνδεση της θεωρίας με την πραγματικότητα της τάξης. Επίσης απαραίτητο είναι ένα σύστημα διαρκούς, συστηματικού και προσαρμοσμένου στις ιδιαίτερες  εκπαιδευτικές ανάγκες συστήματος επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, με την αξιοποίηση καινοτόμων μεθόδων εκπαίδευσης ενηλίκων, για την ισχυροποίηση των διδακτικών ικανοτήτων των εκπαιδευτικών.
 
Είστε υπέρ ή κατά ενός συστήματος αξιολόγησης της εκπαίδευσης και γιατί; Θα βοηθήσει και που; Γιατί αποτελεί αιτία πολέμου για τις συνδικαλιστικές παρατάξεις;
Η αλήθεια είναι ότι στον εκπαιδευτικό κόσμο η έννοια της αξιολόγησης είναι αρνητικά φορτισμένη, καθώς έχει διασυνδεθεί με τον παλαιό «επιθεωρητισμό», ο οποίος προσέβαλε την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, άσκησε έλεγχο ιδεολογικό και δημιούργησε δεινά στον εκπαιδευτικό κόσμο. Η επιστημονική έννοια της αξιολόγησης, βέβαια, ουδεμία σχέση έχει με τη μορφή του ιδεολογικού ελέγχου που περιγράφηκε παραπάνω και εξ αυτού του λόγου   και οι δύο συνδικαλιστικές ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών συμφωνούν πλέον με την εφαρμογή ενός επιστημονικού συστήματος αξιολόγησης του συνόλου της εκπαιδευτικής πυραμίδας και των εκπαιδευτικών παραγόντων, με στόχο να αποτυπωθούν οι δυσλειτουργίες και τα προβλήματα, ώστε να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν βελτιωτικές παρεμβάσεις. Ένα σύστημα αξιολόγησης του οποίου οι στόχοι και τα κριτήρια θα είναι σαφώς καθορισμένα, το οποίο θα διαθέτει αξιοπιστία και εγκυρότητα, θα ενσωματώνει την αυτοαξιολόγηση ως μορφή αξιολόγησης, θα διασυνδέεται απολύτως με τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και με ένα αξιόπιστο επιμορφωτικό σύστημα, και προπάντων θα διαθέτει εκείνες τις ασφαλιστικές δικλείδες, που δεν θα επιτρέπουν τη χειραγώγηση και την ισοπέδωση της επαγγελματικής, κοινωνικής και προσωπικής ταυτότητας του εκπαιδευτικού. 

Από το 2003 ξεκίνησε μία προσπάθεια συνένωσης σχολικών μονάδων κυρίως της Α/θμιας Εκπ/σης. Είστε υπέρ ή κατά; Ποια είναι η άποψή σας και τι προτίθεστε να κάνετε;
Με την ευκαιρία της συζήτησης για τη Διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας, ίσως είναι καιρός να μιλήσουμε και για ένα «σχέδιο Καλλικράτης» και στην εκπαίδευση. Η πραγματικότητα είναι ότι η δημιουργία μεγαλύτερων εκπαιδευτικών συνόλων με τη λειτουργία πολυδύναμων σχολικών μονάδων, που θα συγκεντρώνουν το σύνολο των μαθητών μιας ευρύτερης περιοχής, με εμπλουτισμένο παιδαγωγικό –εκπαιδευτικό πρόγραμμα με όλα τα σύγχρονα αντικείμενα σπουδών, με άριστες υποδομές, με σταθερό και άριστα εκπαιδευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό, είναι εκείνο το εκπαιδευτικό περιβάλλον που θα μπορούσε να συμβάλλει αποτελεσματικά στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών και κυρίως στην κοινωνικοποίησή τους. Πάντως, θα πρέπει σε κάθε περίπτωση προκειμένου για συνενώσεις σχολείων να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες γεωγραφικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες κάθε περιοχής, ώστε να επιλύονται τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα που μπορεί να ανακύψουν και πάντοτε να προηγείται ενημέρωση και διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες, προκειμένου να κατανοηθούν τα πλεονεκτήματα από τις συνενώσεις, να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης και ενδεχομένως να λυθούν πρακτικής φύσης ζητήματα.

Ποια είναι η άποψή σας για της Νέες Τεχνολογίες στην εκπαίδευση; Είναι οι σχολικές μονάδες της Δυτ. Μακεδονίας επαρκώς εξοπλισμένες και οι εκπαιδευτικοί επαρκώς καταρτισμένοι;
Αναμφίβολα οι εκπαιδευτικές τεχνολογίες είναι ένα άριστο εργαλείο μάθησης, η αξιοποίηση του οποίου δημιουργεί δυνατότητες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με πολύ μακρινά περιβάλλοντα, δυνατότητες πρόσκτησης και της πιο σύγχρονης γνώσης μέσα από ποικίλες πηγές, είναι εργαλείο που ενισχύει αποτελεσματικά την καθημερινή διδακτική πράξη, για τους μαθητές δε, ακόμη και των πολύ μικρών ηλικιών, είναι ένα δεδομένο της ζωής τους, το οποίο οφείλουμε να αξιοποιήσουμε παιδαγωγικά και διδακτικά, για να δημιουργήσουμε ένα φιλικό προς τους μαθητές περιβάλλον μάθησης. Τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν σήμερα καλά οργανωμένα εργαστήρια νέων τεχνολογιών, πολύ δε εκπαιδευτικοί έχουν ενσωματώσεις τη χρήση του Η/Υ στην καθημερινή τους διδακτική πρακτική, με άριστα αποτελέσματα. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί έχουν επιμορφωθεί σε ένα πρώτο επίπεδο χρήσης Η/Υ και ήδη ξεκινά η επιμόρφωσή τους στο δεύτερο επίπεδο της χρήσης εκπαιδευτικών λογισμικών, ανοικτών και κλειστών. Πάντως απέχουμε ακόμη από το επίπεδο της εύκολης και με μεγάλη συχνότητα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στη διδακτική πράξη και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας.

Τι μέλει γενέσθαι με το Ολοήμερο Σχολείο; Τι προγραμματίζεται και προς ποια κατεύθυνση;
Το ολοήμερο σχολείο εξυπηρετεί σοβαρές  εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες. Ο μέχρι τώρα τρόπος λειτουργίας του δεν δικαίωσε τις προσδοκίες γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών, καθώς δεν υποστηρίχθηκε με υποδομές, με ενιαίο πρόγραμμα και με σταθερότητα και επάρκεια  σε εκπαιδευτικό προσωπικό όλων των ειδικοτήτων. Η Υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε ήδη την πιλοτική εφαρμογή ενός νέου ολοήμερου σχολείου από τη νέα σχολική χρονιάς, με την επιλογή ενός τουλάχιστον σχολείου σε κάθε πρωτεύουσα νομού, με πλήρες εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό ενιαίο πρόγραμμα, το οποίο θα παρακολουθεί όλος ο μαθητικός πληθυσμός του σχολείου, με τη διασφάλιση των απαραίτητων υποδομών και με εκπαιδευτικό προσωπικό, το οποίο θα δεσμευτεί προσωπικά να υπηρετήσει με συνέπεια  τον νέο αυτόν τύπο σχολείου και με προοπτική, έπειτα από την αξιολόγηση του εγχειρήματος,  αυτός ο τύπος σχολείου να αποτελέσει το μοναδικό σχολείο. Είναι εγχείρημα που αποτελεί στόχο που πρέπει να κερδίσουμε, ώστε να αλλάξει το εκπαιδευτικό τοπίο στη χώρα. 

Τέλος, τι θα λέγατε στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς της Δυτικής Μακεδονίας με την έναρξη των καθηκόντων σας;
Αν, όπως όλοι λέμε, οι μαθητές είναι το μέλλον αυτού του τόπου, εμείς, γονείς και εκπαιδευτικοί, κρατάμε αυτό το μέλλον στα χέρια μας. Φτάσαμε μέχρι σήμερα, διαμορφώνοντας ένα παρόν δύσκολο, με συνθήκες δυσμενείς, που το φορτώνουμε στις πλάτες των παιδιών μας. Έστω και τώρα έχουμε την ευκαιρία να ονειρευτούμε ένα μέλλον αλλιώτικο, να σχεδιάσουμε με την  ευθύνη των ενηλίκων και με τη συνέπεια των επαγγελματιών δρόμους διαφορετικούς, να διεκδικήσουμε με σταθερότητα ποιότητα ζωής για τα παιδιά μας. Αυτό είναι το χρέος μας στην επόμενη γενιά. Στους μαθητές, θέλω, μαζεύοντάς τους γύρω μου, όπως κάνει κάθε δασκάλα στην τάξη της, να τους κοιτάξω στα μάτια και να πω στον καθένα: «Ονειρέψου, ζήσε, δράσε, μίλα ελέυθερα».