Τα "Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2015’’ για τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Τα ‘’Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος 2015’’ (έκδοσις Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος) ‘’έχουν αφιερωθή, Συνοδική Διαγνώμη, εις την γενοκτονίαν του Ποντιακού Ελληνισμού επί τη συμπληρώσει εκατονταετηρίδος από της απαρχής των διώξεων και εκκαθαρίσεων (1915) των Ελλήνων του Πόντου και των λοιπών περιοχών της Ανατολής’’ (σελ. 5).

Το εισαγωγικό σημείωμα με τίτλο ‘’Τα άμωμα σφάγια του Ελληνισμού του Πόντου’’, με ανάθεση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ‘’συνέταξεν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Δράμας κ. Παύλος ως επίγονος προσφύγων εκ του μαρτυρικού Πόντου’’ (σελ. 5).

Στο σημείωμα ο Σεβ. Δράμας κ. Παύλος προτάσσει τον αποστολικό λόγο: ‘’ελιθάσθησαν, επρίσθησαν, επειράσθησαν, εν φόνω μαχαίρας απέθανον, περιήλθον εν μηλωταίς, εν αιγείοις δέρμασιν, υστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι… Εβρ. 11,37’’, (σελ. 7). Λιθοβολήθηκαν, πριονίστηκαν, πέρασαν δοκιμασίες, θανατώθηκαν με μαχαίρια, περιπλανήθηκαν ντυμένοι με προβιές και κατσικίσια δέρματα, έζησαν σε στερήσεις, υπέφεραν καταπιέσεις, θλίψεις και κακουχίες. Η αναφορά αυτή στον αποστολικό λόγο συμπυκνώνει και ιεροποιεί όλο το απερίγραπτο δράμα των χριστιανικών πληθυσμών του Πόντου και της Μικρασίας.  

Μέσα στις 25 σελίδες του σημειώματός του ο Σεβ. παραθέτει με τον πιο αδρό τρόπο τους εξευτελισμούς και τα πάνδεινα (για τα οποία φρικιά ο νους του ανθρώπου)  που υπέστησαν οι κυνηγημένοι πληθυσμοί από την καταδιωκτική μανία των φανατισμένων και υποστηριζόμενων από τους ισχυρούς της γης και από τις τουρκικές κρατικές αρχές, άτακτων στιφών, των τσετών αλλά και από κρατικούς επισήμους.

Το προλογικό σημείωμα περιλαμβάνει τον πρόλογο και 4 κεφάλαια.

Στον πρόλογο, για την αθλιότητα των γεγονότων, αποδίδεται ιστορική ευθύνη στη Γερμανία: ‘’Η ιστορία μαρτυρεί ότι η Γερμανία του Κάιζερ είναι ο ηθικός αυτουργός των εγκλημάτων κατά των εν Τουρκία χριστιανών και πάντων των Ελλήνων. Η Γερμανία δεν εδίστασε να ενδώση εις τας απαιτήσεις του παντουρκισμού και εις βάρος των χριστιανικών λαών της Ανατολής’’ (σελ. 8).

Στο κεφάλαιο 1, με τίτλο: ‘’Ο α’ παγκόσμιος πόλεμος. Η σφαγή των Αρμενίων’’, ο Σεβ. Δράμας περιγράφει όλη την ασύλληπτη βαρβαρότητα: ‘’Το καλοκαίρι του 1915 το αρμενικόν έθνος της Μικράς Ασίας και του Πόντου εκηρύχθη εκτός νόμου και παρεδόθη εις τας αγρίας ορμάς και τα κτηνώδη ένστικτα της τουρκικής φυλής. .. Τα στρατιωτικά και αστυνομικά όργανα συνελλάμβανον τας οικογενείας των Αρμενίων, τας ωδήγουν έξωθι των πόλεων και των χωρίων και τας παρέδιδον εις τα άτακτα στίφη των τσετών, άτινα τας έσφαζον με μαχαίρας, πελέκεις, ρόπαλα και ξιφολόγχας και παντός είδους αιχμηρά όργανα. Τους ετυφέκιζον, τους έκαιον ζωντανούς και τους ηκρωτηρίαζον…Αι ωραιότεραι των γυναικών επεδίδοντο εις φρικτοτάτους βιασμούς και ακατανόμαστα όργια μέχρις εξαντλήσεως των θυμάτων των, άτινα τελικώς κατεσφάζοντο και τα πτώματά των ερρίπτοντο εις την θάλασσαν, εις διάφορα ποτάμια και τας άκρας των δρόμων’’ (σελ. 12). Η λέξη φρίκη ωχριά μπροστά στις πράξεις.

Βαρβαρότητα και απεχθέστατες πράξεις που επαναλήφθηκαν (χωρίς ντροπή, ανάνηψη και ανάληψη ευθυνών ούτε από την τουρκική εξουσία ούτε από το φανατισμένο όχλο ούτε από τη διεθνή κοινότητα) και επί του ελληνικού γένους του Πόντου και της Μικρασίας, όπως στα υπόλοιπα 2, 3 και 4 κεφάλαια του σημειώματός του αναφέρει με στοιχεία, ονόματα, τόπους και χρονολογίες ο Σεβ. Δράμας κ. Παύλος.

Στο κεφάλαιο 2, με τίτλο: ‘’Η τραγωδία των Ελλήνων του Πόντου’’, αναφέρεται ο Σεβ. με συγκεκριμένα στοιχεία στο ‘’σχέδιο εξοντώσεως’’ του ελληνικού πληθυσμού, του οποίου (σχεδίου) ‘’κύριος εμπνευστής και καθοδηγητής ήτο ο Γερμανός στρατηγός Liman von Sanders’’. (σελ. 13). ‘’Ο Πόντος τότε ήτο διηρημένος εις εξ (6) μητροπολιτικάς επαρχίας: Τραπεζούντος, Χαλδίας, Κολωνίας, Νεοκαισαρείας, Αμασείας και Ροδοπόλεως’’ (σελ. 15). Το σχέδιο εξόντωσης ‘’εφηρμόσθη εις ολόκληρον τον Πόντον κατά τα τέλη Απριλίου 1916 και έλαβε τεραστίας διαστάσεις τον χειμώνα του έτους 1916-1917’’ (σελ. 13). Τα θύματα υπήρξαν πολλά: ‘’Από της ενάρξεως του πολέμου μέχρι του Μαρτίου 1924 (οι Έλληνες του Πόντου, σφαγιασθέντες και εξολοθρευθέντες) οι φονευθέντες, απαγχονισθέντες και αποθανόντες εκ πείνης, ασθενειών, κακουχιών και εκτοπίσεων ανέρχονται εις τριακοσίας πεντήκοντα τρεις χιλιάδες (353.000)’’. (σελ. 16).

Στο κεφ. 3 με τίτλο: ‘’Τα μαρτύρια των Ελλήνων της Μητροπόλεως Ροδοπόλεως’’, γίνεται εκτενής αναφορά στις διώξεις των κατοίκων ‘’της περιφερείας αυτής οι οποίοι υπέστησαν τα πάνδεινα…’’. (σελ. 17). Τέτοιες ήταν οι φρικαλεότητες των ατάκτων, ώστε ‘’οι εξέχοντες του Τζεβιζλίκ Τούρκοι έντρομοι κατήλθον εις Τραπεζούντα διαμαρτυρόμενοι διά τα ανήκουστα ταύτα μέτρα, τονίζοντες εις τας αρχάς ότι: το Τζεβιζλίκ κράζει προς τον ουρανόν καθ’ ημών. Θα είμεθα καταδικασμένοι μεταξύ των εθνών’’ (σελ. 22). Η δίκαιη διαμαρτυρία τους έπεσε στο κενό: ‘’Εις μάτην όμως διεμαρτύροντο, διότι αι διαταγαί, άνωθεν προερχόμεναι, την εξόντωσιν των Ελλήνων επεδίωκον και ήσαν ρηταί’’ (σελ. 22).

Στο κεφ. 4, με τίτλο: ‘’Η καταστροφή των τριών Πατριαρχικών και Σταυροπηγιακών μονών του Πόντου’’, αναφέρεται στα ‘’τρία μεγάλα μοναστήρια του Πόντου, του Αγίου Ιωάννου Βαζελώνος, της Παναγίας Σουμελά και του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα’’ (σελ. 28) στην προσφορά τους στο λαό και στις λεηλασίες, τις καταστροφές, τους τουφεκισμούς και τις σφαγές μοναχών και ειρηνικών πληθυσμών που ζητούσαν εναγωνίως προστασία σε αυτά.

Το σημείωμα του Σεβ. κ. Παύλου τελειώνει με την αναφορά στη Συνθήκη της Λωζάνης (30 Ιανουαρίου του 1923) ‘’περί ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας’’ (σελ. 33). Με τη Συνθήκη, γράφει ο Σεβ., ‘’εκρίθη η τύχη του υποδούλου ελληνισμού του μικρασιατικού χώρου και αι χώραι εκείναι, αίτινες επί χιλιετίας υπήρξαν κοιτίδες του εθνικού μας βίου, μεγαλείου και πολιτισμού του αυτοδημιούργητου ελληνισμού κατεδικάσθησαν εις ερήμωσιν. Αι παντός είδους ατιμώσεις, αι σφαγαί και οι εξανδραποδισμοί και οι επαχθείς διωγμοί, τους οποίους υπέστησαν οι Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας ενομιμοποιήθησαν’’ (σελ. 34).

Στον επίλογο του σημειώματος ο Σεβ. Δράμας κ. Παύλος αναφέρεται σε δυο σημαντικές προσωπικότητες από τον τουρκικό και τον ελληνικό χώρο: στον Τούρκο διανοούμενο Ali Ertem και στον Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθο.  

Ο πρώτος (ο Ali Ertem) διαμένει στην Φραγκφούρτη της Γερμανίας, είναι πρόεδρος του ‘’Συλλόγου ενάντια στη γενοκτονία’’ και το 2002 προλογίζοντας το 14τομο έργο του καθηγητή Κωνσταντίνου Φωτιάδη ‘’Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου’’ προβαίνει σε καταγγελία προς το τουρκικό κράτος για τις απάνθρωπες πράξεις του στους πληθυσμούς του Πόντου και της Μικρασίας και επισημαίνει τους μελλοντικούς πιθανούς κινδύνους από τη ‘’στάση αυτή του κράτους στην Τουρκία που προωθεί την κοινωνική κατάπτωση και καταστρέφει το μέλλον μας’’ (σελ. 35). ‘’Η τουρκική δημοκρατία (γράφει ο Τούρκος Ali Ertem)  ως νόμιμος διάδοχος της οθωμανικής αυτοκρατορίας έχει την ηθική, πολιτική και νομική ευθύνη για τα εγκλήματα των Νεοτούρκων, έστω κι αν προσπαθεί να αποποιηθεί την ευθύνη…’’ (σελ. 36). Γνωρίζοντας τον σκληρό πυρήνα του τουρκικού κράτους και την απέλπιδα προσφυγή σ’ αυτό, προσφεύγει στη διεθνή κοινότητα: ‘’Είναι αδύνατο δίχως πίεση της δημοκρατικής διεθνούς γνώμης, χωρίς διεθνή υποστήριξη των δημοκρατικών δυνάμεων στην Τουρκία και το εξωτερικό να σπάσει αυτό το ταμπού. Παρακαλούμε όλους τους δημοκρατικούς-προοδευτικούς θεσμούς και προσωπικότητες να στηρίξουν την επιθυμία μας, δηλαδή την απαίτηση για αναγνώριση της γενοκτονίας και την απαίτηση για δικαιοσύνη και δίκαιο σ’ αυτούς που το δικαιούνται’’. (σελ. 37).  Ali Ertem, Τούρκος διανοούμενος. Να μια καλή ευκαιρία για την ελληνική διανόηση: να ξεκινήσει ένα διάλογο αλήθειας, δικαιοσύνης και ειρήνης.

Το σημείωμα κλείνει με τη διαπίστωση του Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρύσανθου, για τα αίτια της καταστροφής, όπως περιγράφεται στο έργο του ‘’Η Εκκλησία της Τραπεζούντος’’. Γράφει τις πικρές αλήθειες:

‘’Τη ενόχω συνεργία δύο μεγάλων χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως, της Γερμανίας και της Αυστρίας, κατά τα έτη 1914-1918 εσφάγη υπό των Νεοτούρκων ολόκληρον έθνος, το Αρμενικόν και εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων βιαίως απεσπάσθησαν από των εστιών αυτών και απέθανον εν τη εξορία’’ (σελ. 37).

‘’Τη ενόχω συνεργία των συμμάχων χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919-1922 το εθνικόν κίνημα των Τούρκων του Μουσταφά Κεμάλ πασά συνεπλήρωσε το έργον των Νεοτούρκων και κατά εκατοντάδας απηγχονίζοντο Έλληνες κληρικοί και πρόκριτοι του Πόντου…ενώ χιλιάδες άλλαι στρατευσίμων νέων κατεδικάζοντο εις τον διά της πείνης και των ταλαιπωριών θάνατον εν τη εξορία’’ (σελ. 37). 

Το αποτέλεσμα ήταν οδυνηρό: ‘’Και επήλθε κατά τον Αύγουστον του 1922 η Μικρασιατική καταστροφή και επηκολούθησεν εν έτει 1923 η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εντεύθεν ερήμωσις του Πόντου, Μικράς Ασίας και Θράκης και η καταστροφή ολόκληρου χριστιανικού πολιτισμού’’ (σελ. 37-38).

Η ελληνική διανόηση και πολιτική, οι πολιτιστικοί σύλλογοι και άλλες προσωπικότητες, ας αναπτύξουν πρωτοβουλίες και δράσεις με πίστη και τόλμη. Εξ άλλου ερείσματα καλής προαιρέσεως υπάρχουν παντού. Σε όλα τα έθνη και σε όλους τους λαούς. Ωστόσο ‘’μέχρι της σήμερον αι ψυχαί όλων αυτών των αμώμων θυμάτων….. πτερυγίζουν ανά τους θόλους του ουρανού και επιμόνως δονούν τας Πύλας του, ζητούσαι την επανόρθωσιν… και την αποκατάστασιν της δικαιοσύνης’’ (σελ. 34).

Για όλα τα παραπάνω ευχαριστούμε τον άγιο Δράμας. Ο Θεός να τον έχει καλά.

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας, παπαδάσκαλος (19-1-2015)