Δεν είπαμε στον κόσμο ότι είμαστε στον γκρεμό

Της Μαριας Κατσουνακη

 Ρεγγίνα Βάρτζελη, συνεργάτις του Γ. Παπανδρέου
Το πολιτικό σύστημα σήμερα στη χώρα έχει φτάσει στα όριά του

Η Ρεγγίνα Βάρτζελη δηλώνει ότι δεν είναι πολιτικός. Το αποδέχεσαι όταν την προσεγγίζεις για πρώτη φορά, αλλά έχεις πειστεί για το αντίθετο όταν την αποχαιρετάς. Στηρίζει την άποψή της σε ένα ισχυρό επιχείρημα: «Ανθρωπος που δεν εκτίθεται και δεν επιβεβαιώνεται από την ψήφο του ελληνικού λαού, είναι μισός. Εγώ είμαι στο πολιτικό περιθώριο, με την καλή έννοια».
Στην πορεία των δύο διαδοχικών συναντήσεών μας -σε μια από τις σπάνιες δημοσιοποιημένες συνομιλίες της με τον Τύπο- η αρχική εντύπωση ανατρέπεται, κλονίζεται και επιβεβαιώνεται με την ίδια θέρμη. Παρότι ως μόνο τίτλο αναγνωρίζει το «συνεργάτις του Γιώργου Παπανδρέου», θεωρείται ο πιο έμπιστος άνθρωπος του πρώην πρωθυπουργού, γενική γραμματέας του, γενική διευθύντρια της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ. Αθροιστικά: 30 χρόνια στο πλευρό του Γ. Παπανδρέου.

Την αποκαλούν «μητέρα του λόχου», έχει ζήσει από κοντά νίκες, ήττες και κρίσεις, έχει αναλάβει ευθύνες δυσβάστακτες, έχει επηρεάσει, ενδεχομένως, αποφάσεις καθοριστικές για τη χώρα. Παρ’ όλα αυτά ομολογεί: «Θα ’θελα οι σχέσεις να στηρίζονται στη Ρεγγίνα Βάρτζελη. Να με συμπαθούν γιατί είμαι συμπαθητικό άτομο, να με θεωρούν ικανή γιατί είμαι ικανή από μόνη μου και όχι γιατί βρίσκομαι δίπλα στον Παπανδρέου. Ο καθένας θεωρεί ότι επιζητείς την εξουσία και είσαι ευτυχισμένος που την έχεις. Είναι ένα πράγμα που δεν το έζησα ποτέ στην καλή του εκδοχή, μόνο σαν άγχος, δουλειά, ευθύνη, και με πληγώνει όταν ο άλλος μου μιλάει, με χαιρετάει, επειδή θεωρεί ότι κατέχω εξουσία».

– Εχει πολλή «κουζίνα» η πολιτική κ. Βάρτζελη;

– Ναι, έχει. Είναι πολύ δύσκολη υπόθεση η εξουσία. Για να μπορείς να σταθείς πρέπει να προσδιορίζεις συνέχεια τον ρόλο σου και τις αποστάσεις σου, να κρατάς κομμάτι του εαυτού σου έξω απ’ αυτήν. Ετσι σε σέβεται και ο αρχηγός, να μην ζητάς τίποτα. Δεν μπορείς να σταθείς σε αυτούς τους χώρους με προσωπικά ζητούμενα. Το μόνο που ήθελα είναι να είμαι καλή στη δουλειά μου. Με το «καλή στη δουλειά μου» είμαι πολύ αυστηρή.

– Από τα πιο δύσκολα που έχετε ζήσει κοντά στον Γ. Παπανδρέου;

– Τη Βουλή φρουρούμενη από τα ΜΑΤ, για να προστατευτεί από ποιον; Από τον λαό. Ε, αυτό για μένα ήταν σοκαριστικό. Από τις πιο δύσκολες στιγμές με τον Παπανδρέου ήταν το περασμένο καλοκαίρι όταν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να παραιτηθεί από την πρωθυπουργία.

– Κατανοείτε την αντίδραση των «Αγανακτισμένων», του κόσμου;

– Στην πρώτη συγκέντρωση στο Σύνταγμα ήμουν στο υπουργείο Οικονομικών, σε μια σύσκεψη και έπρεπε να πάω στη Βουλή. Πέρασα λοιπόν μέσα από το Σύνταγμα. Είδα οικογένειες με τα παιδιά τους. Οταν έφτασα στη Βουλή ένιωθα ντροπή. Είπα στον Παπανδρέου «έχω διχασμό προσωπικότητας. Θα ’θελα να είμαι με την άλλη πλευρά». Και μου απάντησε: «Αισθάνομαι κι εγώ δύσκολα. Αλλά προσπαθώ από εδώ να ελαχιστοποιήσω τις αιτίες που κάνουν αυτόν τον κόσμο να αγανακτεί».

– Ενας πρωθυπουργός που σκέφτεται έτσι, γιατί βλέπει τη δημοτικότητά του να κατρακυλάει στις δημοσκοπήσεις από το 86% στο 12%;

– Από την αρχή, στην προσπάθεια να μη φέρουμε τον κόσμο σε απόγνωση, να μη δημιουργήσουμε προς τα έξω την εικόνα της πλήρους καταστροφής στην Ελλάδα, δεν δώσαμε στον κόσμο να κατανοήσει πού βρισκόμαστε. Δεν περιγράψαμε ακριβώς το μέγεθος του προβλήματος. Αρα η πολιτική που ασκήθηκε και τα μέτρα που εφαρμόστηκαν ήταν δυσανάλογα της εικόνας. Είμαστε ήδη στον γκρεμό και ψάχναμε να βρούμε αλεξίπτωτο. Αυτό δεν το είπαμε ποτέ.

Τα συν και τα πλην

– Οι αρετές του Γιώργου Παπανδρέου;

– Κανείς δεν μπορεί να καταλογίσει στον Παπανδρέου ότι δεν είναι έντιμος πολιτικός. Μεταρρυθμιστής, καινοτόμος. Δημοκράτης.

– Αρνητικά;

– Η πίστη στις δημοκρατικές διαδικασίες, η άρνηση του απόλυτου δημιουργούν πολλές φορές την εικόνα μιας ιδιόμορφης «αναρχίας» στον τρόπο λειτουργίας του.

– Ποια είναι τα προσόντα σε έναν ηγέτη;

– Να έχει όραμα και να μετουσιώνει σε πράξη τις αρχές και τις αξίες του.

– Τριάντα χρόνια που είστε δίπλα του, του απευθύνεστε στον ενικό ή στον πληθυντικό;

– Στον πληθυντικό. Δεν επεδίωξα ποτέ να δώσω την εικόνα ότι είμαστε κολλητοί φίλοι. Δε θέλησα ποτέ να θεωρηθώ αυλή του. Ηθελα να υπάρχει πάντα σχέση ιεραρχίας. Οι μεγάλες οικειότητες αδρανοποιούν τις δυνατότητές σου να δώσεις το καλύτερο έργο.

Δεν μπαίνουν στην πολιτική τα «αστέρια» της κοινωνίας

Η Ρεγγίνα Βάρτζελη γνώρισε τον Γιώργο Παπανδρέου στις εκλογές του ’81. «Σε μια συνάντηση στο “Παρκ”. Τέλειωσε η κομματική διαδικασία και μέσα στη γενική φασαρία πήρε το μικρόφωνο και είπε κάτι για το οπτικοακουστικό υλικό, αν θυμάμαι καλά. Και ο ήχος ακόμα της φωνής του έδειχνε πόσο διαφορετικός είναι από τους άλλους πολιτικούς». Οση κριτική και να ασκεί η Ρ. Βάρτζελη στον Γ. Παπανδρέου, πιστεύει αδιασάλευτα ότι «ξεκίνησε να αλλάξει τη χώρα και να σώσει τη χώρα. Σε δύο χρόνια είναι ανθρωπίνως αδύνατο να γίνουν και τα δύο».

– Εγινε κάτι από τα δύο;

– Πρώτον, η χώρα δεν χρεοκόπησε. Δεύτερον, οι μεγάλες αλλαγές για τη χώρα ξεκίνησαν. Αν ήμασταν πιο προετοιμασμένοι, αν διαχειριζόμασταν καλύτερα το χρόνο, αν ήμασταν πιο τολμηροί όλοι μας, θα είχαμε και καλύτερα αποτελέσματα. Γι’ αυτό και η σχέση του ΠΑΣΟΚ με την κοινωνία έχει τραυματιστεί.

– Εχουν δίκιο τα στελέχη που αντιδρούν;

– Εάν εγώ, η «μικρή Ρεγγίνα», βρίσκω τη δύναμη να διαφωνήσω με επιλογές του προέδρου, δυσκολεύομαι να κατανοήσω πώς πολιτικά στελέχη με ιστορία, που φέρνουν πίσω τους χιλιάδες σταυρούς άρα χιλιάδες πολίτες, δεν μπορούν να αρθρώσουν έγκαιρα τη διαφωνία τους και μάλιστα σε τόσο σοβαρά θέματα που έχουν να κάνουν πρώτα με τη ζωή των πολιτών και μετά με την πορεία ολόκληρης της δημοκρατικής παράταξης.

– Γιατί το κάνουν;

– Πολιτική επιβίωση.

– Υπάρχουν στη Βουλή νέοι άνθρωποι που σας κάνουν να ελπίζετε για το μέλλον;

– Δύσκολη η απάντηση... Τα «αστέρια» της κοινωνίας αρνούνται να μπουν στην αρένα της πολιτικής.

– Εχετε αισθανθεί να σας αντιμετωπίζουν «ιδιαίτερα» λόγω φύλου;

– Ποτέ. Και δεν ήμουν φεμινίστρια. Πιστεύω στις ίσες ευκαιρίες και στις ίσες δυνατότητες. Δεν έχω ζήσει δύσκολα ως γυναίκα, αλλά ως «ο άνθρωπος του Παπανδρέου». Ο,τι καλό ή κακό το εισέπραττα πρώτη. Δεν γίνεται κάποιος υπουργός; Η Βάρτζελη φταίει. Δεν είδε κάποιον ο πρόεδρος; Η Βάρτζελη τον κόβει. Αυτό με στενοχωρεί. Είμαι πολύ καθαρός άνθρωπος. Θα πω την άποψή μου απευθείας στο ίδιο το πρόσωπο. Ποτέ δεν κάνω κουτσομπολιό με τον Παπανδρέου.

– Είστε οικογένεια για τον Παπανδρέου;

– Οχι. Δεν είμαι οικογένεια για τον Παπανδρέου. Εχουμε φάει οι τέσσερις, εγώ, ο άντρας μου, ο Παπανδρέου και η Αντα, μία φορά στα 30 χρόνια. Και είναι δική μου επιλογή. Μου στάθηκε και του στάθηκα σε όλες τις δύσκολες στιγμές. Αυτό όμως ποτέ δεν με έκανε να αλλάξω τη σχέση ιεραρχίας που είχα σαν κανόνα.

Η ανθρωποφαγία που επιχειρείται στο ΠΑΣΟΚ δίνει κακό μήνυμα

Εάν η συνάντηση περιοριζόταν στην πολιτική θα γνωρίζαμε σχεδόν τα αυτονόητα για τη Ρεγγίνα Βάρτζελη. Θα μαθαίναμε κάτι περισσότερο για τη διαδρομή της: «Είχα ζήσει μέσα από τις αφηγήσεις των γονιών μου τον εμφύλιο. Ο πατέρας μου, δάσκαλος, είχε κυνηγηθεί ως παπανδρεϊκός. Εζησα τη χούντα, ήμουν στην εξέγερση της Νομικής. Εζησα τον εκφοβισμό, τη σωματική βία, τον ευτελισμό. Με τη μεταπολίτευση εντάχθηκα στο ΠΑΣΟΚ. Συνδικαλίστηκα. Γνώρισα τον άνδρα μου, ένα πολιτικοποιημένο άτομο που με επηρέασε καθοριστικά. Γνώρισα τον Γιώργο Παπανδρέου. Εναν πολιτικό με όραμα, δημοκράτη, με ανοιχτούς ορίζοντες που ξεπερνάνε τα σύνορα της χώρας. Ταυτίστηκα μαζί του. Μέσα από αυτόν έβλεπα αυτά για τα οποία είχα αγωνιστεί. Τον ακολούθησα πιστεύοντας βαθιά ότι μαζί του μπορώ τις αρχές και τις αξίες μου να τις κάνω πράξη».

Iσως διαπιστώναμε την ευθυκρισία της όταν λέει ότι «το πολιτικό σύστημα σήμερα στη χώρα έχει φτάσει στα όριά του. Εχει ανατρέψει την ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας». ΄Η να μας έπειθε για την ειλικρίνειά της όταν υποστηρίζει ότι «η Μέρκελ και ο Σαρκοζί είχαν ενημερωθεί για την πρόθεση του Παπανδρέου να πάει κάποια στιγμή σε δημοψήφισμα».

Είμαι εργασιομανής

Θα κατανοούσαμε και την ερμηνεία που δίνει για την άρνηση του κ. Παπανδρέου να ξεκαθαρίσει τη θέση του για την επόμενη μέρα στο ΠΑΣΟΚ: «Νομίζω ότι σταθμίζει αρκετά πράγματα. Κατ’ αρχάς, τις ανάγκες της χώρας. Αν αυτήν τη στιγμή μπορούν να ξεκινήσουν οι διαδικασίες όταν όλα είναι ακόμα πολύ ρευστά. Το δεύτερο που τον απασχολεί είναι τι σημαίνει η απόφασή του για την παράταξη. Η ανθρωποφαγία που επιχειρείται δίνει πολύ κακό μήνυμα στην κοινωνία...».

Η ερώτηση αν της προσφέρει και χαρά η θέση της, οδηγεί σε άλλα μονοπάτια: «Ποτέ δεν ένιωσα αυτήν τη χαρά. Είμαι εργασιομανής. Οσο θυμάμαι τον εαυτό μου δούλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Δεν ανταποκρίθηκα στην εικόνα της μάνας και συζύγου, που επιστρέφει σπίτι για να ασχοληθεί με τα παιδιά της. Τα παιδιά μου μεγάλωσαν με μια μάνα που την έβλεπαν πολύ αργά το βράδυ και πιθανόν τα Σαββατοκύριακα».

– Εχετε ενοχές;

– Οχι. Και είμαι απόλυτη σε αυτό. Με είχαν κοντά τους την ώρα της χαράς και της ανάγκης τους. Ο Στασινός μου, λίγο πριν πεθάνει στα 17 του από καρκίνο, μου είχε πει «μάνα με συγχωρείς που σε ταλαιπωρώ, σου χρωστάω ότι ήσουν μαζί μου στις καλές και κακές στιγμές».

– Συζητάτε γι’ αυτό; Εξ αρχής; Από τότε που συνέβη;

– Ολοι φαντάζονται ότι θα απαντήσω “όχι”. Δεν είχα πρόβλημα από την αρχή. Ημουν η δυνατή της παρέας. Ο άντρας μου, γιατρός, είχε καταρρεύσει. Είπαμε όμως και οι δυο μαζί ότι αφού δεν αυτοκτονήσαμε πρέπει να κτίσουμε την επόμενη μέρα. Είπα ότι θα ζήσω με το παιδί μου ανύπαρκτο αλλά υπαρκτό.

– Είναι μια απώλεια που διαχειρίζεται κανείς ή τον υπερβαίνει;

– Εγώ την διαχειρίστηκα. Μπορεί να ακούγεται και σκληρό από μια μάνα. Μέσα από την αξιοπρέπεια βρήκα τη λύση. Είπα ότι το παιδί μου είναι κάπου και είναι καλά. Και στη συνέχεια ήθελα να μην περάσω καθόλου την εικόνα του θύματος. Δεν φόρεσα μαύρα παρά μόνο στην κηδεία του... Είπα ότι η κοινωνία θα με αποδεχτεί με τους όρους μου.

Αδυναμία στους νέους

– Δε νιώσατε ποτέ να «γλιστράτε»;

– Τον πρώτο καιρό έβαλα πολλή δύναμη και συνέχισα τη ζωή μου. Επέστρεψα σε σύντομο χρονικό διάστημα στο γραφείο, αν ήθελα να βγω έβγαινα, αν ήθελα να αποσυρθώ και να θρηνήσω το έκανα. Δεν συμβιβάστηκα με τους όρους της κοινωνίας. Γιατί η αλήθεια είναι ότι όσο πονάς εσύ, δεν πονάει κανένας άλλος. Οσο πονούσαμε ο άντρας μου κι εγώ, δεν πονούσε κανένας. Αρα, η διαχείριση είναι δική μου υπόθεση. Αυτό με έσωσε όμως. Αν υπάρχω σήμερα, αν βρήκα τη δύναμη να υιοθετήσω παιδί, το δεύτερο παιδί μου την Ντανιέλα, αν λειτουργώ, αν είμαι φυσιολογικός άνθρωπος και έχω ψυχική υγεία, οφείλεται σε αυτό: οι κανόνες που θα αντιμετώπιζα το πρόβλημα θα ήταν οι δικοί μου κανόνες. Πέρασα και εγώ το στάδιο της κατάρρευσης πολύ αργότερα. Ο άντρας μου μού στάθηκε και έφερε πίσω τη δυνατή Ρεγγίνα.

– Πόσο σας άλλαξε ο θάνατος του παιδιού και προς ποια κατεύθυνση;

– Είμαι ευτυχής... εκεί που οδηγήθηκα... Απέκτησα μεγάλη αδυναμία στους νέους ανθρώπους.

– Η Ντανιέλα σάς βοήθησε να το ξεπεράσετε;

– Παρά το γεγονός ότι έχω ζήσει μια ζωή με απίστευτες προκλήσεις και εμπειρίες, ότι έχω γυρίσει όλο τον κόσμο, ότι γνώρισα ανθρώπους απλούς και σπουδαίους σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, φωνάζω δυνατά ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο στον κόσμο από το να γυρίζεις στο σπίτι σου και να βλέπεις ένα παιδικό χαμόγελο και μια παιδική αγκαλιά να χωθείς μέσα. Η Ντανιέλα, σήμερα 13 χρόνων, είναι το νόημα της ζωής μου.

Oι σταθμοί της

1951

Γεννιέται στην Αθήνα.

1973

Ζει, ως φοιτήτρια, την εξέγερση της Νομικής Σχολής.

1974

Γνωρίζει τον άντρα της, οδοντίατρο, Νίκο Βάρτζελη.

1981

Γεννιέται ο γιος της Στασινός, που χάνεται πρόωρα στα 17 του χρόνια.

1985

Αρχίζει η επαγγελματική συνεργασία της με τον Γιώργο Παπανδρέου, τότε υφυπουργό Νέας Γενιάς, Απόδημου Ελληνισμού και Λαϊκής Επιμόρφωσης.

2001

Μπαίνει στη ζωή της η κόρη της Ντανιέλα.

2004

Η εκλογή του Γιώργου Παπανδρέου ως προέδρου του ΠΑΣΟΚ τη βρίσκει διευθύντρια του πολιτικού του γραφείου στο υπουργείο Εξωτερικών.

2009

Διευθύντρια της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, χρονιά της νίκης του ΠΑΣΟΚ που έφερε στην πρωθυπουργία τον Γιώργο Παπανδρέου.

2011

Γενική γραμματέας του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου.

Η συνάντηση

Με τη Ρεγγίνα Βάρτζελη συναντηθήκαμε δύο φορές. Την πρώτη, για να γνωριστούμε, στο γραφείο της στη Βουλή, όπου ήπιαμε έναν πρωινό καφέ. Τη δεύτερη, στο Cellier (Πανεπιστημίου) για ένα ελαφρύ γεύμα, σχεδόν απογευματινό. Παραγγείλαμε μια σαλάτα με σπανάκι και κατσικίσιο τυρί και λιγκουίνι με ντομάτα και ανθότυρο. Ηπιαμε μια light κόκα κόλα και μια σουρωτή. Σύνολο: 30,50 ευρώ.