«Να επανατοποθετηθούν τα προσκυνητάρια»! ζητά με επιστολή το ΤΕΕ

από τον ΠΡΩΙΝΟ ΛΟΓΟ

«Σεβασμιώτατε
Η Διοικούσα Επιτροπή του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας- τμήματος Δυτικής Μακεδονίας ανταποκρινόμενη στο αίτημα του Συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης, πολλών συναδέλφων και πολιτών της Κοζάνης συζήτησε διεξοδικά το θέμα της αντικατάστασης των δύο ξυλόγλυπτων εικονοστασίων του διακόσμου του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Κοζάνης. Με βάση την ομόφωνη εισήγηση της Μόνιμης Επιτροπής Πολιτισμού του Τμήματος κατέληξε στα κάτωθι:
1.    Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου κτίσθηκε το 1664 επί Τουρκοκρατίας και είναι Ιστορικό Μνημείο σύμφωνα με το Π.Δ. 27-10-1926 ΦΕΚ 398/Α/6-11-1926. Αποτελεί το σημαντικότερο Βυζαντινό Μνημείο της πόλης και ταυτόχρονα μητροπολιτικό ναό εις δόξαν του Αγίου Νικολάου πολιούχου και προστάτη της πόλης. Πλήθος από ιστορικά γεγονότα εθνικής σημασίας άρρηκτα συνδεδεμένα με τον Ιερό Ναό κατέστησαν το Ναό πυρήνα του Εθνικού Βίου των Κοζανιτών. Η κτήση του Ναού συνέπεσε με την απαρχή της εθνικής παλλιγενεσίας και της πολιτισμικής αναγέννησης της πόλης για να αποτελέσει στη συνέχεια το κέντρο της. Σε κτίσματα εντός του περιβόλου του Ναού στεγάστηκαν κατά το παρελθόν η Ελληνική Σχολή και η Βιβλιοθήκη. Στο γνωστό με το όνομα "Νημόρια" νεκροταφείο στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού θάφτηκαν έξι αρχιερείς και πολλοί διάσημοι Κοζανίτες. Η αδιάλειπτη και μόνιμη διασύνδεση του Ναού με το" ίδιο το ιστορικό γίγνεσθαι της πόλης και της περιοχής καθιστά το Ναό ιστορικό Μνημείο εθνικής σημασίας.

2.    Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου αποτελεί μνημείο που εγγράφει την ιστορία και την εξέλιξη της Τέχνης της ευρύτερης περιοχής και της πόλης. Παράλληλα εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της ιστόρησης δια της Τέχνης που απαντώνται στα Βυζαντινά Μνημεία. Κατά τα προαναφερθέντα ο Ναός είναι μνημείο Τέχνης με την διπλή έννοια του όρου. Εγγράφει την ιστορία της Τέχνης και καταγράφει την ιστορία  δια της Τέχνης με όλα τα ιδιαίτερα   τοπικά   χαρακτηριστικά.   Τα   μορφολογικά   και   τυπολογικά στοιχεία της κατασκευής του, ο  εσωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος, τα φορητά  διακοσμητικά  στοιχεία  και  αντικείμενα λατρείας  καθώς και  ο ιδιαίτερα πλούσιος ξυλόγλυπτος διάκοσμος του Ναού αποτελούν αδιαίρετη ενότητα έναντι της αναγνωσιμότητας και αναγνωσιμότητας των μνημειακών χαρακτηριστικών του Ναού. Οφείλουμε να διατηρήσουμε με κάθε τρόπο και θυσία ακέραιη και αδιάσπαστη αυτήν την- ενότητα εφόσον επιθυμούμε την διατήρηση και την κληροδότηση της μνημειακής αξίας του Ναού στις επόμενες γενιές. Πρόσθετα μόνο τα ενοποιημένα μνημειακά χαρακτηριστικά μπορούν να διασφαλίσουν σε βάθος χρόνου την αυτόνομη Ανάδειξη του Ναού ως στοιχείου της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της πόλης και του τόπου. Η προστασία και ανάδειξη των Μνημείων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς συναρτάται άμεσα και αμετάκλητα με την "εις το ακέραιον" προστασία των μνημειακών χαρακτηριστικών ενός έκαστου, την αυτόνομη κατά μνημείο ανάδειξη τους καθώς και την ενοποιημένη ανάδειξη κατά ιστορική περίοδο και θεματική ενότητα.

Ο Ι. Ν. του Αγ. Νικολάου φημίζεται για τα ξυλόγλυπτα στοιχεία του διακόσμου του. Στοιχεία ιστόρησης του Ναού δια της ξυλογλυπτικής Τέχνης ιδιαίτερα υψηλής μνημειακής αξίας. Το τέμπλο, ο αρχιερατικός θρόνος, ο βασιλικός θρόνος, το παραθρόνιο, ο άμβωνας, το κιβώριο της αγίας τράπεζας και δύο εικονοστάσια με μορφή θρόνου αποτελούν μνημειακή ενότητα με κλίμακα ανάγλυφου, τεχνοτροπία και χαρακτηριστικά που τα κατατάσσουν στην ξυλογλυπτική των 17ου και 18ου αιώνων. Η ξυλογλυπτική τους χαρακτηρίζεται από συνεχείς εναλλαγές μορφών και θεμάτων με έντονα τα στοιχεία της αστικής και ποιμενικής ξυλογλυπτικής που ενσωματώνει αφθονία χρυσού. Τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται ρόδακες, φύλλα αμπέλου, εξωτικά πτηνά, λιοντάρια, δράκοι, άγγελοι και Χερουβείμ, ανθρώπινες μορφές καθώς και μια μυστηριώδης γυμνόστηθη φτερωτή γυναίκα στις γωνίες του επισκοπικού θρόνου και του κιβωρίου φανερώνουν αυξημένη τόλμη συνδυασμένη με υψηλή καλλιτεχνική φαντασία. Πρόκειται για αρχέγονα σύμβολα της ξυλογλυπτικής του 17ου αιώνα και των αρχών του 18ου αιώνα που έχει διαδεχθεί την λιθογλυπτική και ξεδιπλώνει τις αρετές της έναντι της ιστόρησης των Ιερών Ναών.
Ιδιαίτερο στοιχείο αυτής της ιστόρησης του Ναού αποτελούν οι αλληγορίες καθώς και ο μοναδικός για την εποχή κώδικας μετάβασης από τις απλές στις σύνθετες μορφές. Όλα αυτά τα σύμβολα, οι αλληγορίες και ο κώδικας μετάβασης από το απλό στο σύνθετο αποτελούν ενιαίο μνημειακό χαρακτηριστικό ιδιαίτερα υψηλής αξίας που ενσωμάτωσε στο Ναό η ιστόρηση του δια της ξυλογλυπτικής Τέχνης. Αυτό το χαρακτηριστικό χρήζει περαιτέρω μελέτης, ανάλυσης και ερμηνείας και ως εκ τούτου οφείλει να διασωθεί στο ακέραιο για να κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές.
3. Δια του Συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης πληροφορηθήκαμε την απομάκρυνση των δύο εικονοστασίων του ξυλόγλυπτου διακόσμου του Ναού, την μεταφορά και την τοποθέτηση τους στο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Η ενέργεια αυτή μας βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετους, Όπως και κάθε άλλη ενέργεια που απομειώνει τα μνημειακά στοιχεία ή χαρακτηριστικά του Πολιτιστικού πλούτου της πόλης και της περιοχής. Τα δύο εικονοστάσια που αφαιρέθηκαν από το Ναό αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ιστορικού διακόσμου του Ναού. Η αφαίρεση τους αμετάκλητα σηματοδοτεί την απομείωση της μνημειακής αξίας του Ναού καθόσον απιστορεί το περιεχόμενο του. Πριν λίγα χρόνια το ένα εκ των δύο εικονοστασίων μερικώς ανακτήθηκε ξυλουργικά στην οροφή του λόγω φθοράς. Αυτό ουδόλως επηρεάζει την μνημειακή του αξία. Άλλωστε όσο μεγάλη κι αν είναι η εμπορική αξία των νέων εικονοστασίων που τοποθετήθηκαν σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθεί με τον μνημειακό πλούτο αυτών που αφαιρέθηκαν.
Σεβασμιώτατε
Το ΤΕΕ αποτελεί θεσμοθετημένο συμβουλευτικό φορέα της πολιτείας   και δεν ασκεί ουδεμία επιβολή έναντι τρίτων. Πιστεύουμε άλλωστε, ότι η δύναμη των επιχειρημάτων του λόγου υπερισχύει έναντι οιασδήποτε επιβολής. Αντιλαμβανόμαστε τις χρηστικές ανάγκες του Ναού έναντι της καθημερινής του λειτουργίας και της αυξημένης επισκεψιμότητας του. Αντιλαμβανόμαστε ότι ένας ναός του 17ου αιώνα ασφαλώς υστερεί σε ανέσεις έναντι ενός σύγχρονου ναού. Αντιλαμβανόμαστε ότι η καθημερινή λειτουργία του Ναού, απαιτεί κάποιες θυσίες και πρόσθετους κόπους που επιβάλλονται από τον μνημειακό του χαρακτήρα. Όμως οφείλουμε όλοι να αντιληφθούμε ότι τα μνημεία της Πολιτιστικής  μας  Κληρονομιάς  είναι προϊόντα προγονικής πολιτισμικής ανάγκης που στο πέρασμα του χρόνου ενσωμάτωσαν αμέτρητες θυσίες, κόπους και προσδοκίες πριν μας κληροδοτηθούν. Μπορεί κάποιος να αμφισβητεί την μνημειακή αποτίμηση του Ναού "εν μέρει ή εν όλω"  εκφράζοντας την άποψη του. Όμως ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει  την   ακολουθία   κόπων   και  θυσιών  που  υποβλήθηκαν  οι πρόγονοι μας για να διασωθεί στο ακέραιο ο Ναός. Ας σεβαστούμε τουλάχιστον αυτό.
Έμπρακτα  ας   θυσιάσουμε  κάποιες  ανέσεις  κι  ας  υποβληθούμε  στους ελάχιστους κόπους έναντι της καταγεγραμμένης προγονικής επιθυμίας. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορεί και δεν πρέπει να απομειώσουμε τα ύψιστης αξίας  μνημειακά  στοιχεία του  Ναού για να  εξυπηρετηθούν σύγχρονες ανέσεις που στο μέλλον μόνον μάταιες θα χαρακτηριστούν.
Παρακαλούμε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων σας να παρέμβετε προς το εκκλησιαστικό Συμβούλιο Αγίου Νικολάου Κοζάνης για την άμεση επανατοποθέτηση των εικονοστασίων που αφαιρέθηκαν στην αρχική τους θέση, καθώς και την απομάκρυνση των νεότερων.
Τέλος θεωρούμε αυτονόητο ότι θα υπενθυμίσετε στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο την εκ του νόμου προβλεπόμενη υποχρέωση να αδειοδοτείται (και όχι να ενημερώνει μεταχρονολογημένα) για κάθε ανάλογη ενέργεια ήθελε προβεί από την αρμόδια Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των Νόμων Προστασίας των Μνημείων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».