Τα απολογιστικά αυτάδεδομένα καταδεικνύουν ότι η Ενεργειακή Μετάβαση δημιουργείόντως πολλές νέες θέσεις εργασίας, προφανώς με όρους ανταγωνιστικούς, ενώ ευνοούνται οι χώρες που δρομολογούν έναολιστικό πλέγμα «Ισχυρών Σημείων»απέναντι στις διαρθρωτικές προκλήσεις.
Όσον αφορά στην Κίνα, δεν είναι τυχαίο το ότι πιστώνεταιτις μισές σχεδόν νέες θέσεις εργασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Κίνα καταγράφει πολύ υψηλές επιδόσεις παραγωγικής καινοτομίαςδεδομένου ότι έχει ως χώραισχυρό προβάδισμα σε 37 από τις 44 τεχνολογίες αιχμής που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τις ανάγκες της ΕνεργειακήςΜετάβασης (GlobalInnovationIndex, 2023).
Σε μια πρώτη ανάγνωση, η όποια σύγκριση Ελλάδας και Κίνας φαντάζει ανεδαφική. Με μια δεύτερη ματιά, οι δύο χώρες εμφανίζουν και ανάλογες προκλήσεις. Η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις απολιγνιτοποίησης σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη ενώ η Κίνα στις περιφέρειες Tongchuan καιWuhai. Οι δύο αυτές κινέζικες περιφέρειες χαρακτηρίζονταν για 70 χρόνια από περιβαλλοντική υποβάθμιση, σχετικά χαμηλούς δείκτες καινοτομίας και ισχνή διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης λόγω της ισχυρής εξάρτησης από την τοπική βιομηχανία ορυκτών στερεών καυσίμων.Αναλογικά, ταίδια προβλήματα με τη Δυτική Μακεδονία.
Το 2016 ηκεντρική κυβέρνηση της Κίνας ανακοίνωσε το σχέδιοσταδιακής απεξάρτησης των περιφερειών Tongchuan και Wuhai από τον λιγνίτη μέσω της εφαρμογής ενός νέου παραγωγικού μοντέλου,αρχικάχαμηλού και έως το 2050 μηδενικού άνθρακα. Διαπίστωσαν όμως στην πράξη ότι οι οικονομίες των δύο περιοχώναδυνατούσαν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στοσχέδιο μετάβασης. Λόγω μακροχρόνιας εξάρτησης από τον λιγνίτη,γνωστό ως φαινόμενο ¨resourcetrap¨, οι όντως σημαντικές χρηματοδοτήσεις δεν μπορούσαν να «ξεκολλήσουν» τις δύο περιφέρειες από την αναπτυξιακή παθογένεια. Διαπίστωσαν νωρίς ότι σπαταλούν οικονομικούς πόρους και δοκιμάζουν επικίνδυνα τις ανοχές της τοπικής κοινωνίας.
Κατόπιν αυτών, προχώρησαν άμεσα στην αναδιάρθρωση του σχεδίου και προσάρμοσαν το πρόγραμμαΜετάβασης στις πραγματικές δυνατότητες και ανάγκες των δύο περιφερειών και όχι το αντίστροφο. Στη συνέχεια, οι δύο περιφέρειες αναδιαρθρώθηκαν αρχικάσε κέντρα χημικής βιομηχανίας, αξιοποιώνταςσε μεγάλο βαθμό τις υποδομέςκαι το εργατοτεχνικό δυναμικό της λιγνιτικής βιομηχανίαςκαι κατόπιν προχώρησαν με γοργούς ρυθμούς στο μετασχηματισμό τους σε στρατηγικούς κόμβους παραγωγής βιοδιασπώμενων πρώτων υλών και οργανικού πυριτίου προκειμένου να καλύπτουν ανάγκες της Βιομηχανίας 4.0. Ως αποτέλεσμα, το 2020 δηλαδή μέσα σε τέσσερα χρόνια, δημιουργήθηκαν τοπικά περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες θα χαθούνστα ορυχεία λιγνίτη και άνθρακα.
Παράλληλα, δεδομένου ότι η Κίνα διαθέτει συνολικά 16 περιφέρειες με σημαντική έως ισχυρή εξάρτηση από την εξόρυξη στερεών καυσίμων,η κεντρική κυβέρνησηαντιλήφθηκε ότι ο στόχος για πλήρη απεξάρτηση από την καύση άνθρακα και λιγνίτη, χωρίς την αξιοποίηση τωνκοιτασμάτων για εναλλακτικές μη ενεργειακέςχρήσεις, είναι μάλλον ανέφικτος και επικίνδυνος τόσο για τις περιφέρειες μετάβασης όσο και για την εθνική τους οικονομία.
Κατόπιν αυτών, ανατέθηκεστην Κινέζικη Ακαδημία Επιστημών να επεξεργαστεί ένα πρόγραμμα εφαρμοσμένης έρευναςγια την αξιοποίηση του λιγνίτη σε μη ενεργειακές χρήσεις, ύψους 1 δις δολαρίων.Σύμφωνα με την Κινέζικη Ακαδημία Επιστημών, εάν το 30% τουερευνητικού προγράμματος οδηγήσει σε εμπορικές εφαρμογές,θα είναισωτήριο για τις κινέζικες περιφέρειες που παράγουν άνθρακα/λιγνίτη και παράλληλα, θα πυροδοτήσειπολλαπλές θετικές επιπτώσεις για την εθνική τους οικονομία. Το υπόλοιπο 70% θα ισχυροποιήσει περαιτέρω την αριστεία των ερευνητικώντους φορέων σε νέες τεχνολογίες.
Τοεν λόγω πρόγραμμα στοχεύει σε όλο το φάσμα των προϊόντων που μπορούν να παραχθούν από λιγνίτη όπωςβενζίνη, φυσικό αέριο,υδρογόνο, σπάνιες γαίες, ανθρακονήματα, υφάσματα, σαμπουάν, οδοντόκρεμες, λιπάσματα, βελτιωτικά εδάφους, απορρυπαντικά πλυντηρίων, δομικά υλικά, υλικά μπαταριών και υλικά τρισδιάστατης εκτύπωσης, μεταξύ πολλών άλλων.Στην ίδια πρακτική κινούνται και οι υπόλοιπες ασιατικές χώρες και κυρίως η Ινδία, η Ινδονησία και η Ιαπωνία.
Εκτός από την εμπορική αξιοποίηση των παραπάνω γνωστών τεχνολογιών, το ερευνητικό πρόγραμμα της Κίνας οδήγησεήδη και σε άκρως καινοτόμα αποτελέσματα όπως για παράδειγματο «Τρόφιμα από Άνθρακα», μια δράση που υλοποιεί το TianjinInstitute of Industrial Biotechnology. Σύμφωναμε την SouthChinaMorning Post, το 2023 οι επιστήμονες του Tianjinκατάφεραν να εντοπίσουν το στέλεχος Pichiapastorisμέσωαεριοποίησηςτου λιγνίτη. Μία νέα τεχνολογική καινοτομία που αναμένεται ναφέρει επανάσταση στο παγκόσμιο πρόβλημα της παραγωγής ζωοτροφών. Διευρύνοντας παράλληλα την πρωτοκαθεδρία της Κίνας στις νέες τεχνολογίες.
Πολλά από τα παραπάνω αποτυπώθηκαναναλυτικά στην μελέτη «Ανάλυση και Τεκμηρίωση της Σκοπιμότητας Αξιοποίησης του εγχώριου Λιγνίτη σε Προϊόντα Υψηλής Προστιθέμενης Αξίας», η οποία ολοκληρώθηκε το 2022 από το ΤΕΕ/τμήμα Δυτικής Μακεδονίας. Σωστά μαντέψατε, ουδείςενδιαφέρθηκεγια τα αποτελέσματα της μελέτης. Το μόνο παρήγορο για την Ομάδα Εργασίας του ΤΕΕ, της οποίας είχα την ευθύνη του συντονισμού, ήταν το ενδιαφέρον που έδειξαν ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο, μεταξύ αυτών και από την Κίνα.
Προφανώς και δεν ισχυρίζομαι ότι η αξιοποίηση του λιγνίτη σε μη ενεργειακές χρήσεις θα ήταν πανάκειαγια τη Δυτική Μακεδονία. Σε συνδυασμό όμως με τις πιεστικές ανάγκες της Ευρώπης για Κρίσιμες Πρώτες Ύλες και τις διάσπαρτες υποδομές της λιγνιτικής βιομηχανίας στην περιοχή μας, θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της λύσης, μέσα από μια ολιστική προσέγγιση των προκλήσεων. Αμβλύνοντας σε μεγάλο βαθμό τις άμεσες συνέπειες της απολιγνιτοποίησης οι οποίες όσο διογκώνονται τόσο δυσκολότερα αντιμετωπίζονται. Στο κάτω-κάτω της γραφής, το να αποζητάς απελπισμένα ξένες επενδύσεις χωρίς να δρομολογείς έναενδοπεριφερειακό πλέγμα Ισχυρών Σημείων, αποτελεί την πλέον σίγουρη συνταγή αποτυχίας.
Εν κατακλείδι, η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας παραμένει το κυρίαρχο ζητούμενο για τη Δυτική Μακεδονία και είναι αυτό που θα κρίνει την επιτυχία του Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΠΔΑΜ). Δεδομένου ότι δεν τέθηκαν εξ αρχής περιοδικάμετρήσιμοι στόχοι για τηνπορείαμετάβασης της περιοχή μαςκαι δεν εκπονήθηκε η απαραίτητη Ανάλυση Διαχείρισης Κινδύνων, αποτελεί μονόδρομο μια γενναία, αλλά πρωτίστως τεκμηριωμένη αναδιάρθρωση του Σχεδίου Μετάβασης.
Ευάγγελος Καρλόπουλος
Χημικός Μηχανικός
Υ.Γ. Στη μελέτη του ΤΕΕ συμμετείχαν με αλφαβητική σειρά οι: Μιχαήλ Βασιλειάδης, Ιωάννα Εμμανουήλ, Ευάγγελος Καρλόπουλος, Παναγιώτης Κορυφίδης, Δρ. Γεώργιος Κύζας, Χρυσούλα Παγούνη, Δρ. Φραγκίσκος Παυλουδάκης, Γεώργιος Τζίτζικας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου