Με αφορμή τη συζήτηση που ξεκίνησε με τη δημοσιοποίηση των απομνημονευμάτων της κ. Μερκελ υπενθυμίζω σε ποια κατάσταση ήταν η οικονομία και τις πρωτοβουλίες που πήρε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για να αποτραπεί η χρεοκοπία της χώρας. Το κείμενο αυτό είχε συνταχθεί στα χρόνια της κρίσης από συνεργάτες του πρώην Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου ως απάντηση στην κριτική για τις επιλογές της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ.
Πληροφορηθήκαμε για πρώτη φορά στις 9 Οκτωβρίου από τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας ότι το έλλειμμα θα έφτανε, αν δεν ξεπερνούσε, το 12% του ΑΕΠ το 2009 – δύο μέρες πριν ακόμα και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας δήλωνε «αισιοδοξώ ότι δεν θα ξεπεράσει το 10%» (η κυβέρνηση Καραμανλή είχε ψηφίσει προϋπολογισμό με πρόβλεψη για έλλειμμα 2% του ΑΕΠ το 2009 και δύο ημέρες πριν τις εκλογές είχε επίσημα πει στην Ε.Ε. ότι το έλλειμμα το 2009 θα ήταν 6%. Το έλλειμμα τελικά ήταν εξαπλάσιο και διπλάσιο αντίστοιχα. Και ακόμα μεγαλύτερο).
• Στις 18 Οκτωβρίου στο Eurogroup,με ό,τι στοιχεία είχαμε στη διάθεσή μας, παρουσιάσαμε πρόβλεψη για έλλειμμα 12,5% το 2009. Εξοργισμένος με την προηγούμενη κυβέρνηση ο Juncker λέει: “The game is over – we need serious statistics ”.
Ζητήσαμε ξεκάθαρη πολιτική κάλυψη της Ε.Ε. (ανάλογη με αυτή που είχε δοθεί το Φεβρουάριο του 2009 και αποκλιμάκωσε τα spread), ζητήσαμε χρόνο για να αντιμετωπιστούν τα πραγματικά διαρθρωτικά προβλήματα της Ελλάδας χωρίς να βαθύνει η ύφεση, ζητήσαμε πανευρωπαϊκό σχέδιο επένδυσης στην πράσινη ανάπτυξη με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Είχαμε όμως να αντιμετωπίσουμε…:
• τον χωρίς προηγούμενο δημοσιονομικό εκτροχιασμό, του οποίου ουδείς γνώριζε τις πραγματικές διαστάσεις,
• το αβυσσαλέο έλλειμμα αξιοπιστίας που κληρονομήσαμε και είχε υπονομεύσει θανάσιμα την εμπιστοσύνη των εταίρων μας στην ελληνική οικονομία και τα στατιστικά της στοιχεία,
• την ιδεολογική εμμονή της κυρίαρχης, ιδιαιτέρως τότε, ευρωπαϊκής συντήρησης στη σκληρή λιτότητα, ως μοναδική απάντηση για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αγορών.
Η πολιτική κάλυψη ήρθε πολύ αργά, ο χρόνος δεν δόθηκε, η ιδεολογική εμμονή στην σκληρή λιτότητα κυριάρχησε.
Εμείς σε χρόνο ρεκόρ, παρουσιάσαμε στις 5 Νοεμβρίου 2009 προσχέδιο Προϋπολογισμού για το 2010, όπου προβλεπόταν η μείωση του ελλείμματος το 2010 κατά 3,3% του ΑΕΠ, σε μονοψήφιο ποσοστό, κοντά στο 9,4%.
• Ταυτόχρονα έχουμε ήδη ανακοινώσει δημοσιονομικές παρεμβάσεις που μείωσαν το έλλειμμα του 2009 κατά 1 δισ. ευρώ, όταν η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε προβλέψει τίποτα.
• Πολλοί έλεγαν ότι έπρεπε να κρατήσουμε πάση θυσία το έλλειμμα του 2009 μονοψήφιο. Αυτό τι θα σήμαινε όμως; Θα σήμαινε, σε περίπτωση που όντως το έλλειμμα ήταν κοντά στο 13% ότι θα έπρεπε τους 2 τελευταίους μήνες του 2009 να πάρουμε μέτρα 7 δισ. ευρώ, περίπου 3 μονάδες του ΑΕΠ. Και αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να αποφασίσουμε το πλήρες κόψιμο των τελευταίων 3 συντάξεων και μισθών όλων των δημοσίων υπαλλήλων.
Συνολικά μέσα σε 4 μήνες (αρχές Νοεμβρίου 2009 – αρχές Μαρτίου 2010) παρουσιάσαμε τρία πακέτα μέτρων (προϋπολογισμός-ΠΣΑ, δεύτερο πακέτο μέτρων στις αρχές Φεβρουαρίου, τρίτο πακέτο μέτρων αρχές Μαρτίου), που αθροιστικά ανέρχονταν σε 16 δισ. ευρώ (8 δισ. από έσοδα, 8 δισ. από δαπάνες).
• Όλες οι κινήσεις έγιναν δεκτές από τους ευρωπαίους εταίρους μας ως «βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση» με «φιλόδοξους αλλά εφικτούς στόχους».
Σπάσαμε το τείχος της αναξιοπιστίας που χώριζε τη χώρα από την Ε.Ε. – για κάποιους όμως, π.χ. Γερμανία, τίποτα δεν ήταν αρκετό. Χρειάζονταν πάντα και νέα μέτρα.
• Ακόμα και μετά το πακέτο μέτρων της 3ης Μαρτίου 2010, που χαιρετίστηκε από όλους τους ευρωπαίους αρμόδιους, η ξεκάθαρη πολιτική στήριξη από ένα παίκτη-κλεδί όπως η Γερμανία δεν ήρθε ποτέ (συνάντηση Merkel – Παπανδρέου, 5/3/2010), σε αντίθεση με την σαφέστατη στήριξη από το Παρίσι. Η κ.Μερκελ περίμενε τα εκλογικά αποτελέσματα σε κρατίδιο της Γερμανίας και δεν ήθελε να δεσμευτεί οτι θα στηρίξει την Ελλάδα. Προέκρινε το κομματικό συμφέρον αντί να αγωνία για μια πιθανή επέκταση της κρίσης στην ευρωζώνη.
Την ίδια ώρα είχαμε να αντιμετωπίσουμε τον ορυμαγδό των υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι…
• στην αρχή υποβάθμιζαν την Ελλάδα μετά την αποκάλυψη των πραγματικών δημοσιονομικών στοιχείων,
• στη συνέχεια (υποβάθμισαν την Ελλάδα επειδή δεν πίστευαν ότι τα μέτρα που ανακοίνωνε η κυβέρνηση ήταν αξιόπιστα,
• μετά υποβάθμιζαν την Ελλάδα γιατί πίστευαν ότι, αν και τα μέτρα ήταν αξιόπιστα, θα προκαλούσαν μεγάλη κοινωνική αναταραχή και ύφεση,
• και στο τέλος υποβάθμιζαν την Ελλάδα εξαιτίας της αδυναμίας της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει ένα ζήτημα που αφορούσε μόλις το 2% του συνολικού ευρωπαϊκού Α.Ε.Π. και τον φόβο ντόμινο σε άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα βρέθηκε στο επίκεντρο ενός κατακλυσμιαίου όγκου δημοσιευμάτων και αναλύσεων στα διεθνή ΜΜΕ που προφήτευαν (ή και πρότειναν) μέχρι και την έξοδο της χώρας από το ευρώ, καθώς και φημών που υπονόμευσαν θανάσιμα την προσπάθεια να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών, τουλάχιστον 3 φορές:
• Στις 27/1/2010 δημοσίευμα των Financial Times ότι το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών έχει δώσει εντολή στην Goldman Sachs για πώληση ελληνικών ομολόγων στην Κίνα εξανεμίζει το θετικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί στις αγορές από την επιτυχημένη έκδοση 5ετούς κοινοπρακτικού ομολόγου στις 25/1/2010.
• Στις 18/3/2010 δημοσίευμα του Dow Jones Newswires ότι η Ελλάδα ίσως ζητήσει οικονομική βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις αρχές Απριλίου καταστρέφει την ηρεμία που είχε επιτευχθεί με πάρα πολύ κόπο και οδυνηρά μέτρα από την πλευρά της Ελλάδας.
• Στις 6/4/2010, δημοσίευμα του Market News International ότι δήθεν η Ελλάδα διεκδικούσε αλλαγή των όρων της συμφωνίας της 25ης Μαρτίου, ήταν η χαριστική βολή στην προσπάθεια της Ελλάδας να αποφύγει Μνημόνια και την υπαγωγή σε Μηχανισμό Στήριξης.
Την ίδια περίοδο , αρχές 2010, εκδηλώνεται και η μεγάλη κερδοσκοπική επίθεση που είχε ως στόχο το ίδιο το ευρώ, με πρώτο αδύναμο κρίκο την Ελλάδα και μετά τις υπόλοιπες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Όλα τα παραπάνω (απουσία ξεκάθαρης γερμανικής πολιτικής στήριξης, υποβαθμίσεις από οίκους αξιολόγησης, αναλύσεις και σενάρια στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, κερδοσκοπικές πιέσεις) εκτοξεύουν τα spreads δανεισμού. Το ορατό ενδεχόμενο να μην μπορέσει η Ελλάδα να εξυπηρετήσει το χρέος της μετά τον Απρίλιο του 2010, οδηγεί την Ελλάδα στην απόφαση να επιδιώξει την οικονομική της στήριξη από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. – μια καθαρή ευρωπαϊκή λύση, διερευνώντας παράλληλα και τις δυνατότητες χρηματοδότησης από το ΔΝΤ, σε περίπτωση που συνεχιζόταν η αδιαλλαξία ορισμένων ευρωπαίων εταίρων.
Η ημερομηνία ορόσημο ήταν η 19η Μαΐου 2010 - όταν έληγε ομόλογο ύψους 8,5 δισ. Αν δεν μπορούσε να το αποπληρώσει η Ελλάδα, θα χρεοκοπούσε βίαια την ίδια ημέρα. Μια εθνική τραγωδία, δεδομένου ότι το πρωτογενές έλλειμμα βρισκόταν ακόμα τότε στα 24 δισ., όταν 30 δισ. ήταν το συνολικό ετήσιο κόστος μισθών και συντάξεων δημοσίων υπαλλήλων…
Μέσα σε είκοσι ημέρες (χρόνος ρεκόρ για τα ευρωπαϊκά δεδομένα) από την γερμανική άρνηση ακόμα και ξεκάθαρης πολιτικής στήριξης, πετυχαίνουμε με πολυμερή διπλωματία, στις 25 Μαρτίου 2010, τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, σε περίπτωση που οι αγορές διατηρούσαν απαγορευτικά επιτόκια δανεισμού.
• Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης με τη συμμετοχή του ΔΝΤ που διεκδίκησε η γερμανική κυβέρνηση, ο μόνος μηχανισμός που θα μπορούσε να δώσει στην Ελλάδα επαρκή κεφάλαια για να χρηματοδοτήσει το χρέος της, έμελλε να σώσει από την άβυσσο και την Ελλάδα, και την Ιρλανδία, και την Πορτογαλία και το ευρώ ολόκληρο.
Μέσα σε άλλες δεκαεπτά μέρες, στις 11 Απριλίου 2010, από εκεί που η Γερμανία και άλλοι εταίροι απέρριπταν κάθε ιδέα χρηματοδότησης της Ελλάδας ακόμα και με ένα ευρώ, πετυχαίνουμε, πάλι με πολυμερή διπλωματία, τη δυνατότητα χρηματοδότησης της Ελλάδας, αν χρειαστεί, με το ιλιγγιώδες ποσό των 45 δισ. (30 δισ. από την Ε.Ε. + 15 δισ. από το ΔΝΤ) για τον πρώτο χρόνο, στο πλαίσιο τριετούς προγράμματος.
Στις 15 Απριλίου 2010 ζητήσαμε από την ΕΕ, την ΕΚΤ, το ΔΝΤ να ξεκινήσουν οι διαβουλεύσεις για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί η απόφαση της 11ης Απριλίου για τον Μηχανισμό Στήριξης.
• Στις 21 Απριλίου 2010 έφθασαν οι τεχνικές ομάδες της τρόικας και στις 23 Απριλίου η Κυβέρνηση, διά στόματος Πρωθυπουργού, ανακοίνωσε την ανάγκη ενεργοποίησης του μηχανισμού, ύστερα από πολύωρη συζήτηση σε Υπουργικό Συμβούλιο. Την ίδια ημέρα είχε ανακοινωθεί από την Eurostat νέα αναθεώρηση του ελλείμματος του 2009 (πάλι με αστερίσκους) στο 13,6% που εκτόξευσε τα spreads στα ύψη και κατέστησε μονόδρομο την προσφυγή στο Μηχανισμό Στήριξης.
Οι τελικοί δισταγμοί όμως της Γερμανίας για την ανάγκη ενεργοποίησης του Μηχανισμού και επιτάχυνση των διαδικασιών θα αρθούν μόλις στις 28 Απριλίου 2010, πάλι με πολυμερή διπλωματία και μετά από επίσκεψη του J.C.Trichet και του Dominique Strauss-Kahn στο Βερολίνο.
Ουσιαστικά δηλαδή, μέσα μόλις σε μία περίπου εβδομάδα, για να προλάβουμε όλες τις διαδικασίες και να μην χρεοκοπήσει η χώρα στις 19 Μαΐου 2010, κατορθώσαμε να ολοκληρώσουμε διαπραγματεύσεις που περιελάμβαναν:
• Τεχνικές διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση των προβλέψεων – χωρίς ακόμη αξιόπιστο στατιστικό σύστημα και χωρίς αναλυτικά στοιχεία για βασικές λειτουργίες του Δημοσίου, όπως π.χ. τη μισθοδοσία, τις δαπάνες των νοσοκομείων, τις κοινωνικές δαπάνες.
• Διαπραγματεύσεις για την εξειδίκευση των νομικών και χρηματοοικονομικών δεδομένων και όρων του δανείου.
• Πολιτικές διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση του οικονομικού προγράμματος – τα λεγόμενα μέτρα.
• Διεθνείς διαπραγματεύσεις για να πεισθούν οι πολιτικές ηγεσίες για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, ειδικά οι χώρες-μέλη του ΔΝΤ, καθώς για πρώτη φορά το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ έπρεπε να λάβει απόφαση για χρηματοδότηση, όπως και έγινε, χώρας με ιλιγγιώδες ποσό που αντιστοιχούσε σε 32 φορές του ποσού των δικαιωμάτων της.
Στις 2 Μαΐου 2010, μόλις εννέα μέρες από το ελληνικό αίτημα ενεργοποίησης του Μηχανισμού και 4 μέρες από την άρση και των τελευταίων γερμανικών δισταγμών, εγκρίνεται το Πρόγραμμα Στήριξης από το Υπουργικό Συμβούλιο και αποφασίζεται στο Eurogroup η ενεργοποίηση του Μηχανισμού Στήριξης και η χρηματοδότηση της Ελλάδας με το ιλιγγιώδες, ιστορικά πρωτοφανές ποσό των 110 δισ. ευρώ για μία τριετία, με τα 80 δισ. ευρώ να προβλέπεται να διατεθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα 30 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η έμφαση, και απολύτως δικαιολογημένα, δόθηκε στα δύσκολα δημοσιονομικά μέτρα. Οι εναλλακτικές επιλογές δεν ήταν άπειρες, και οι περιορισμοί πολλοί. Η έμφαση ήταν στην άμεση, «εμπροσθοβαρή» μείωση του ελλείμματος με μέτρα σίγουρου αποτελέσματος. Παρ’ όλα αυτά καταφέραμε να μετριάσουμε ή να αποφύγουμε τις πιο επώδυνες λύσεις…
• Διαπραγματευτήκαμε την επέκταση της περιόδου προσαρμογής σε πέντε χρόνια – η μεγαλύτερη που δόθηκε ποτέ σε χώρα -, για να πέσει το έλλειμμα κάτω από το όριο του 3% στο τέλος του 2014.
• Αποφύγαμε την κατάργηση του 13ου και του 14ου μισθού στον ιδιωτικό τομέα.
• Δεν υπήρξαν μαζικές απολύσεις στο δημόσιο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τελικά η εκταμίευση της πρώτης δόσης του Μηχανισμού Στήριξης στην Ελλάδα, μετά από όλες τις απαραίτητες διαδικασίες έγκρισης (Ε.Ε. και ΔΝΤ) και τεχνική προεργασίας, ολοκληρώθηκε μόλις στις 18 Μαΐου 2010 το μεσημέρι. Λίγες μόνο ώρες πριν τη λήξη του ομολόγου των 8,5 δισ. στις 19 Μαΐου 2010.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου